قطار استرداد اشیای تاریخی در ایستگاه سوم

به گزارش جام‌جم، زمانی میراث ایران‌زمین توسط نمایندگان دولت‌های غربی به تاراج می‌رفت؛ نمایندگانی که از حسن نیت مردم ما سوء‌استفاده می‌کردند و قطار قطار میراث بی‌نظیر استان‌های خوزستان، فارس و ... را همچون غنایمی به کشور خود روانه می‌کردند. روزگاری هم نمایندگان همین کشورها به بهانه مطالعه و پژوهش، آثار تاریخی ما را از کشور بیرون می‌بردند، ولی به وقت پس دادن امانت، به وعده خود عمل نمی‌کردند.

همه اینها سبب شد جمهوری اسلامی ایران از همان اوایل دهه 60 به فکر بازپس‌گیری میراث تاریخی کشور بیفتد و با پیگیری‌های حقوقی پس از سال‌ها موفق به استرداد بخشی از این اموال شود. استرداد اشیای خوروین در زمستان گذشته و پس از آن پس فرستادن اشیای چغامیش از سوی آمریکا، موفقیت‌های بزرگی برای دست‌اندرکاران میراث فرهنگی کشور رقم زد.

قرعه کنوانسیون یونیدروا به نام ایران

اما خارج کردن میراث تاریخی و فرهنگی کشور به بیگانه‌ها محدود نمی‌شد؛ بودند و هستند افراد سودجویی که از پشت به ریشه این مرز و بوم خنجر می‌زنند و میراثش را در قبال مبلغی ناچیز در اختیار موزه‌ها و مجموعه‌داران بیگانه می‌گذارند.

سازمان یونسکو برای پیشگیری از قاچاق آثار فرهنگی و تاریخی و ارجاع آن به کشورها، سال 1995 کنوانسیون استرداد اموال فرهنگی موسوم به «یونیدروا» را به تصویب رساند که براساس آن در صورتی که در دادگاه اثبات شود آثار فرهنگی و تاریخی به صورت غیرقانونی از کشور مبدا خارج شده و مالک فعلی آن بدون اطلاع از قاچاق این آثار، آنها را با هدف سودجویی یا انگیزه‌های منفی خریداری نکرده باشد، کشور مبدا با پرداخت مبلغی به ازای هزینه‌های جانبی مالک برای نگهداری، می‌تواند آثار مورد نظر را به کشور خود برگرداند.

اکنون محمدحسن طالبیان، معاون سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری جمهوری اسلامی ایران از اجرای کنوانسیون یونیدروا برای نخستین بار در جهان خبر می‌دهد. به گفته او 28 قطعه از آثار تاریخی و فرهنگی ایران، به عنوان نخستین محموله قاچاقی که از کشور خارج شده بود، در حال استرداد به کشورمان است تا به موزه ملی ایران تحویل داده شود.

این اموال در مراسمی در محل موزه هنرهای شرقی شهر رم به نماینده سفارت کشورمان تحویل داده شد.

طالبیان و پائولا پیاچنتینی مسئول دفتر توقیف اموال فرهنگی مسروقه موزه ملی هنرهای شرقی شهر رم در این مراسم حضور داشتند.

طالبیان با بیان این‌که اشیای مذکور شهریور به کشورمان بازگردانده می‌شود، گفت: این اموال پس از سال‌ها پیگیری مستمر حقوقی سازمان میراث فرهنگی و سفارت جمهوری اسلامی ایران در رم و پس از صدور رای دادگاه تجدید نظر شهر میلان به کشورمان بازگردانده شد.

داستان اشیای تاریخی ایران

به گفته دوئیلیو کورتاسا، وکیل سفارت جمهوری اسلامی ایران در ایتالیا، پلیس میراث فرهنگی ایتالیا سال 2007 در شهر مونتزا در شمال ایتالیا موفق به توقیف برخی اشیای مربوط به دوران قبل و پس از اسلام شد که به برخی کشورها از جمله ایران تعلق دارد. دادگاه تجدید نظر شهر میلان نیز با صدور حکمی دستور استرداد این اشیا را به ایران داد.

محمدرضا کارگر، مدیر اداره کل موزه‌ها و اموال منقول تاریخی در تائید این روایت به ایسنا گفت: زمانی‌که پلیس ایتالیا در حال گشتزنی در مغازه‌ها بود، به یک‌سری آثار تاریخی در فروشگاه عتیقه‌فروشی که مالکش اصالتا پاکستانی است و «معراج‌الدین» نام دارد مشکوک می‌شود و با احتمال قاچاق بودن، این آثار توسط کارشناسان موزه هنر شرق شناسی رم بررسی می‌شود.

به گفته کارگر، پلیس میراث فرهنگی ایتالیا نیز از کشورهای مختلف از پاکستان تا چین و تایلند و ایران دعوت کرد تا براساس کنوانسیون سال 1995 درخواست بازگرداندن این اشیا را ارائه کنند.

ایران این درخواست را ارائه کرد و در ماه‌های اخیر نیز به طور رسمی و با کمک وزارت خارجه از پلیس میراث فرهنگی شهر رم خواسته شد این آثار را تحویل سفارت جمهوری اسلامی در ایتالیا دهند. کارگر با بیان این که کارشناسان معتقدند آثار کشف شده اشیایی نیست که به صورت قانونی وارد ایتالیا شده باشد، گفت: مالک آنها نیز تاکید می‌کند این آثار را از فروشنده‌ای در تایلند خریده و پس از آن به ایتالیا منتقل کرده است.

به گفته کارگر، وکیل ایران از سال 1390 برای بررسی این پرونده، کار خود را آغاز و اکنون دادگاه ایتالیا حکم استرداد این آثار را به کشور صادر کرده است. همچنین قرار است مبلغی جزئی شامل چند هزار دلار برای نگهداری این آثار و هزینه‌های جانبی آن به معراج‌الدین پرداخت شود.

مدیر اداره کل موزه‌ها با بیان این که 28 اثر کشف شده عمدتا سفالی و متعلق به دوره‌های اسلامی‌، ایلخانی و تیموری‌ است، افزود: چند مهر مفرغی از پیش از اسلام هم در میان این آثار وجود دارد.آن گونه که کارگر می‌گوید به نظر می‌رسد در میان این آثار پنج شیء سفالی که به شکل گربه‌سانان است تقلبی باشد، ولی براساس قانون در صورتی که آثار تقلبی به منظور سوء‌استفاده در دسترس باشد، باید ضبط شود، به همین دلیل این آثار را نیز ضبط می‌کنیم.

او با بیان این‌که هنوز مشخص نیست این آثار متعلق به کدام یک از مناطق تاریخی ایران است، گفت: این آثار بزودی به کشور بازگردانده می‌شود تا در موزه ملی مورد بررسی و پژوهش قرار گیرد.

کمیل انتظاری - فرهنگ و هنر