پرونده خون‌های آلوده امکان پیگیری حقوقی ندارد

دکتر علی‌اکبر پور فتح‌الله در مراسم رونمایی از اپلیکیشن "هم‌خون‌ یار" که مصادف با هفته انتقال خون برگزار شد، ضمن تشکر از 40 میلیون اهداکننده‌ای که تاکنون سازمان انتقال خون را همراهی کرده‌اند، گفت: این همکاری اهداکنندگان باعث ایجاد شاخص‌های بی‌نظیری در سازمان انتقال خون شد و باعث شد تا این سازمان به عنوان یک برند در کشورها و مراکزی که در زمینه انتقال خون کار می‌کنند، شناخته شود.

به گزارش ایسنا وی با بیان اینکه در گذشته همه تلاش‌ها در جهت تولید خون و فرآورده‌های مختلف خونی برای استفاده در مراکز درمانی بود و این کار نقش ویژه‌ای در نجات جان بیماران و ارتقای سطح جراحی‌ها داشت، گفت: اما امروزه وارد عصر جدیدی تحت عنوان مدیریت خون بیمار می‌شویم که بر اساس آن باید تلاش کنیم تا خون بیمار را حفظ کنیم؛ به طوری که به خون دیگران نیاز نداشته باشد.

مدیرعامل سازمان انتقال خون با بیان اینکه در دنیا مصرف خون و فرآورده‌های خونی در حال مدیریت است، ادامه داد: خون و فرآورده‌های خونی شمشیر دولبه هستند و همانطور که می‌توانند زندگی‌بخش باشند، مشکلاتی را نیز به وجود می‌آورند؛ مثلا چالش بیماری‌های نوظهوری که ممکن است با مصرف آنها ایجاد شود یا چالش عوارض مرتبط با تزریق خون. به طوری که هر خونی که تزریق می‌شود پنج برابر عوارض تولید آن عوارض گرفتاری‌های مصرف خون و فرآورده‌های خونی است که هزینه‌های سنگینی بر بیماران و حوزه سلامت تحمیل می‌کند.

پورفتح‌الله ادامه داد: نباید اجازه دهیم بیماری به خون و فرآورده‌های خونی دیگران نیازمند شود. در کشورهایی که این برنامه را اجرا کردند، موفقیت‌های بسیاری را شاهد بودیم. برای مثال آمریکا از سال 2002 با مدیریت مصرف خون توانست اهدای خون را به میزان دو میلیون کاهش دهد.

اهرام ثلاثه مدیریت خون بیمار

وی با اشاره به عناصر مختلف مدیریت خون بیمار آن را دارای سه هرم مهم دانست و در تشریح این سه هرم گفت: اول اینکه باید تلاش کنیم جامعه کم خون نباشد و اجازه ندهیم کسی با وجود کم خونی وارد جراحی‌های انتخابی شود. اگر کم خونی را در کشور مدیریت کنیم و کسی قبل از رفع این کم‌خونی وارد جراحی نشود، می‌توان خون خود بیمار را به میزان 2 واحد گرفته و برای خودش در حین جراحی استفاده کنیم.

مدیرعامل سازمان انتقال خون افزود: همچنین می‌توانیم سیستم‌های بیمارستانی را ایجاد کنیم که می‌توانند در حین عمل خون بیمار را جمع‌آوری کرده از فیلترهای خاص گذرانده و برای خود بیمار استفاده کنند.

پورفتح‌الله در تشریح دومین هرم مدیریت مصرف خون بیمار اظهار کرد: نباید اجازه دهیم که تعادل سیستم انتقال خون از بین رود. باید به دنبال روش‌های جراحی باشیم که خونریزی کمتری داشته باشند. همچنین باید استفاده از داروهای منبسط کننده را به حداقل برسانیم تا خونریزی کاهش یابد.

وی افزود: سومین هرم، فعالیت در زمینه افزایش تحمل بیماران نسبت به کم‌خونی است.

ابلاغ آیین‌نامه کمیته‌های انتقال خون به زودی

مدیرعامل سازمان انتقال خون در ادامه در خصوص اقدامات این سازمان گفت: آیین‌نامه‌های انتقال خون بیمارستانی تدوین و به زودی ابلاغ خواهد شد. به طوری که مراکز درمانی سرویس‌های انتقال خون برای مدیریت خون بیمار داشته باشیم.

پورفتح‌الله دومین اقدام سازمان انتقال خون را تدوین راهنمای ملی مصرف خون و فراورده‌های خونی با همکاری 11 انجمن تخصصی و نظام پزشکی عنوان کرد و افزود: این راهنما نیز به زودی ابلاغ می‌شود، اما اجرایی شدن آن بسیار حائز اهمیت است و امیدواریم رسانه‌ها در این جهت برای فرهنگ‌سازی و تغییر نگرش جهت مدیریت مصرف خون بیمار به ما کمک کنند.

وی در خصوص موقعیت بین‌المللی سازمان انتقال خون ایران تصریح کرد:‌ با قاطعیت می‌گوییم که سازمان انتقال خون را به عنوان یک برند در دنیا می‌شناسند. سازمان انتقال خون ایران از بسیاری از برنامه‌های سازمان بهداشت جهانی جلوتر است. برای مثال سازمان بهداشت جهانی برنامه اهدای داوطلبانه برای سال 2020 قرار داده است، این درحالیست که ما هفت سال قبل به برنامه اهدای داوطلبانه رسیدیم.

مدیرعامل سازمان انتقال خون افزود: سازمان انتقال خون در ژنو به عنوان همکار سازمان بهداشت جهانی در امر سلامت و آموزش در زمینه انتقال خون برای کشورهای مدیترانه شرقی که شامل 20 کشور دنیا است، در مدت چهار سال شناخته شده و برنامه‌های زیادی مانند کنترل کیفی آزمایش‌های کشورهای منطقه، ساماندهی انتقال خون‌های منطقه و... داریم.

پورفتح‌الله با بیان اینکه ایران یکی از سالم‌ترین خون‌ها را در منطقه تامین می‌کند، گفت: بزرگ‌ترین شاهد ما در این زمینه این است که ما در کشور 20 هزار بیمار تالاسمی داریم که سالانه 300 هزار واحد خون کشور را برای آنها استفاده می‌کنیم؛ یعنی یک هفتم خون کشور برای بیماران تالاسمی مصرف می‌شود و این در حالیست که در طول مدت فعالیت حتی یک مورد HIV در آنها مشاهده نکردیم.

وی ادامه داد: در آمارهای بین‌المللی از هر 400 هزار انتقال خون یک مورد HIV گزارش می‌شود، اما در ایران شاخص هپاتیت B، هپاتیت C و HIV در افرادی که برای اهدای خون مراجعه می‌کنند نسبت به جامعه طبیعی 10 برابر کمتر است و سیر ابتلا به HIV در اهداکنندگان کشورمان طی پنج سال سیر نزولی داشته است.

مدیرعامل سازمان انتقال خون با اشاره به مراسم رونمایی از اپلیکیشن "هم‌خون‌ یار" گفت: در اهدای خون دو مساله مهم عدم مخاطره اهدای خون برای اهداکننده و عدم ایجاد مخاطره برای مصرف کننده خون مطرح است. بنابراین باید اهداکنندگان را به سمت قشری آگاه، فرهیخته و مسوولیت پذیر برای اهداف خون پیش بریم. اپلیکیشن "هم‌خون‌ یار" رایگان خواهد بود و ارتباطی بین سازمان انتقال خون و اهداکنندگان به وجود می‌آورد و امیدواریم به سمتی رود که به نرم‌افزاری برای آموزش اهداکنندگان تبدیل شود.

پیگیری سامانه‌های متحرک انتقال خون با کمک مجمع خیرین

مدیرعامل سازمان انتقال خون در پاسخ به سوالی درخصوص اقدامات مجمع خیرین انتقال خون نیز گفت: در روز جهانی اهداکنندگان خون جمعی از خیرین، این مجمع را تشکیل دادند و این مجمع به عنوان یک سازمان غیردولتی کار کمک به سازمان انتقال خون و حل مشکلات آن را برعهده گرفته است. اولین اقدامی که این مجمع پیگیری می‌کند، ایجاد سامانه‌های متحرک اهدای خون است.

پورفتح‌الله افزود: ما در حوادث و بحران‌ها نیاز به سامانه‌های متحرکی داریم که بتوانند برای دریافت خون مستقر شوند. در حال حاضر ساخت 9 سامانه متحرک بر اساس استانداردهای روز در دستور کار مجمع خیرین انتقال خون است و قرارداد اولیه آن با یک شرکت داخلی منعقد شده و هزینه‌های آن توسط مجمع داده می‌شود. این سامانه متحرک در مواقع عادی نیز می‌توانند به شبکه خون‌رسانی کشور کمک کنند.

مدیرعامل سازمان انتقال خون با بیان اینکه در اقدام دیگری به دنبال متمرکزسازی مراکز انتقال خون هستیم، گفت: در حال حاضر 210 مرکز امر جمع‌آوری خون را انجام می‌دهند که به دلیل پراکندگی و مشکلات نیروی انسانی کیفیت خون و فرآورده‌های خونی کاهش می‌یابد. بنابراین به دنبال متمرکزسازی این مراکز هستیم و درآینده شاهد کوچک شدن مراکز اهدای خون خواهیم بود که مراکزی هستند که در آنها اهدای خون بالایی انجام می‌شود؛ به این معنی که ما مراکزی را که 20 هزار واحد خون تولید می‌کنند به تدریج تعدیل خواهیم کرد و به سمت ایجاد مراکزی می‌رویم که با آخرین استانداردها خون تولید کنند.

پورفتح‌الله در تصریح اقدام دیگری گفت: در تهران مراکز جمع‌آوری خون، مراکزی کوچک و با امکانات محدود هستند و به جز مرکز وصال شیرازی مرکز استاندارد دیگری نداریم. در این خصوص مجمع خیرین انتقال خون با همکاری شهرداری در نظر دارد زمین‌هایی را در پنج نقطه از تهران برای مراکز انتقال خون در نظر بگیرد. پنج مرکز ویژه برای تهران بسازند تا پرسنل انتقال خون متمرکز شده و کیفیت کار افزایش یابد. امیدواریم با کمک مجمع خیرین شاهد تغییرات خوبی در انتقال خون باشیم.

وی در پاسخ به سوال خبرنگاری درخصوص پالایشگاه تولید پلاسمای انتقال خون گفت: ما در زمینه پالایشگاه در بخش تولید ماده خام صنعت پلاسما پیشرفت شگرفی داشتیم؛ به طوری که هیچ کشور در حال توسعه‌ای توان جمع‌آوری پلاسما به عنوان ماده خام را ندارد. ما در سال گذشته 175 هزار لیتر پلاسما را به معتبرترین مراکز پالایش دنیا ارسال و محصولات حاصله را به کشور بازگرداندیم.

برنامه‌ریزی برای تولید صد در صدی داروهای مشتق از پلاسما با پلاسمای ایرانی

مدیرعامل سازمان انتقال خون ادامه داد: در همین زمینه مراکز جمع‌آوری پلاسما در بخش خصوصی نیز 150 هزار لیتر پلاسما تولید کرده؛ به طوری که در حال حاضر 50 درصد داروهای مشتق از پلاسما با استفاده از پلاسمای داخل تولید می‌شود. برنامه‌ای که در وزارت بهداشت، سازمان انتقال خون و سازمان غذا و دارو داریم، این است که بتوانیم ظرف سه سال صد در صد داروهای مشتق از پلاسما را از پلاسمای ایرانی تولید کنیم تا نگرانی‌هایی که در دهه 90 و 80 وجود داشت دوباره تکرار نشود.

پورفتح‌الله با بیان اینکه داروهای مشتق از پلاسما باید از پلاسمای هر منطقه تولید شوند، گفت: با این کار اجازه جابه‌جایی بسیاری از بیماری‌ها را نمی‌دهیم.

دعوت از بخش خصوصی برای سرمایه‌گذاری در صنعت پلاسما

وی با بیان اینکه زمینه برای سرمایه‌گذاری در صنعت پلاسما به وجود آمده است، گفت: من از بخش خصوصی برای این کار دعوت می‌کنم. وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو و سازمان انتقال خون از سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در صنعت پلاسما بسیار استقبال می‌کنند. ما باید تولیدکننده ماده خام این صنعت باشیم و در حال حاضر ظرفیت خوبی در این زمینه در کشور ایجاد شده و به سرعت می‌تواند افزایش یابد.

مدیرعامل سازمان انتقال خون تاکید کرد: در حال حاضر اگر امکان زیرساخت صنعت پلاسما ایجاد شود، ما 25 درصد اهدای خون را افزایش خواهیم داد؛ یعنی چیزی حدود 500 هزار لیتر ظرفیت اهدای خون افزایش می‌یابد. البته با این افزایش، اهداکنندگان بار اول که 25 درصد جمعیت اهداکنندگان را تشکیل می‌دهند، وارد مصرف بیمارستانی نمی‌کنیم که با این کار استانداردهای مصرف خون در بیمارستان‌ها را افزایش می‌دهیم. اما پلاسمای این خون می‌تواند ظرفیت پلاسمای ما را به 300 هزار لیتر برساند.

پورفتح‌الله در زمینه واگذاری پالایشگاه انتقال خون گفت: این مساله مصوبه‌ای در دولت قبل بوده که من هم با این واگذاری به بخش خصوصی موافق بودم، اما ما اعتقاد داشتیم که سازمان خصوصی‌سازی نباید زمین واگذار کند؛ چراکه این کار مانع توسعه پالایشگاه خواهد بود، بنابراین امیدی ندارم که پالایشگاه فعلی تحقق یابد. اما از بخش خصوصی دعوت می‌کنیم که در این حوزه ورود پیدا کند. در حال حاضر 220 میلیون دلار واردات مشتق از پلاسما را به کشور داریم، وقتی این حجم از واردات وجود دارد، سرمایه‌گذاری از این بخش نیز سودآور خواهد بود و در این زمینه از حضور بخش خصوصی در صنعت پلاسما استقبال می‌کنیم.

واکنشی به سفر فابیوس به تهران و پیگیری پرونده خون‌های آلوده

وی در پاسخ به سوالی درخصوص ورود خون‌های آلوده به کشور و سفر اخیر فابیوس، وزیر خارجه کشور فرانسه به ایران گفت: اتفاقی که رخ داده این بود که یک بیماری نوظهور در دنیا عرضه شده و سابقه این موضوع به 30 سال قبل بازمی‌گردد، بنابراین اگر نگاه کنیم متوجه می‌شویم که شدت آلودگی‌ها در کشورهای غربی بالاتر از ایران بوده است و این جنجال‌ها در خود فرانسه نیز ایجاد شده است. خود فابیوس و مسوولان وزارت بهداشت فرانسه به دادگاه رفته و بسیاری از مسوولان آنجا تبرئه شده‌اند؛ چراکه آنها عمدی به انجام این کار نداشته‌اند. مدیرعامل سازمان انتقال خون افزود: ما براساس صحبتی که با کارشناسان حقوقی انجام دادیم، دریافتیم که امکان پیگیری حقوقی این ماجرا وجود ندارد، اما می‌تواند در روابط سیاسی به عنوان یک ابزار مورد استفاده قرار گیرد. بنابراین اتفاقی که 30 سال قبل افتاده را نمی‌توان به لحاظ حقوقی پیگیری کرد، اما جای چانه‌زنی سیاسی دارد.

پورفتح‌الله درخصوص غرامت‌هایی که سایر کشورها به دلیل ورود خون‌های آلوده از فرانسه دریافت کرده‌اند، گفت: زمانی که دولت فرانسه وارد کشوری می‌شود، ادعای خسارت نیز از سوی آن کشور اعلام می‌شود، اما تا به حال هیچ خسارت و محکومیت رسمی در این خصوص صادر نشده است. طبیعتا کمک‌هایی از سوی شرکت‌های فرانسوی به این کشورها صورت گرفته است که این موضوع قابل چانه‌زنی در مسائل سیاسی و اقتصادی است.

وی خطاب به کسانی که مدعی محکوم بودن دولت فرانسه در این خصوص هستند، گفت: اگر سندی مبنی بر محکومیت آنها دارید ارائه کنید اما همه گفته‌ها در این زمینه برحسب شنیده‌ها است و هیچ سندی وجود ندارد.

مدیرعامل سازمان انتقال خون در توضیح بیشتر بحث تعدیل مراکز انتقال خون گفت: تعدیل این مراکز به صورت تدریجی انجام می‌شود و مراکز بزرگ اهدای خون جانشین مراکز کوچک خواهند شد. در این راستا سامانه‌های متحرکه اهدای خون نیز کمک می‌کنند. مثلا به جای داشتن یک مرکز جمع‌آوری خون در شهرستانی که حجم اهدای خون کمی دارد، می‌توان یک سامانه متحرک را جایگزین کرد. نگاه ما در کاهش مراکز برای تعطیلی آنها نیست بلکه می‌خواهیم به سمت ایجاد مراکزی با استانداردهای بالا برویم و در شهرهایی که حجم اهدای خون پایین است از سامانه متحرک در زمان‌ها و مکان‌های خاص استفاده کنیم که این موضوع حمل و نقل خون را نیز تسهیل می‌کند.