خیمه شب‌بازی گرفتار‌خیمه شب‌بازی

به گزارش جام‌جم، روز گذشته فهرست آثار راه یافته به هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی ـ سنتی در بخش آیین‌ها و بازی‌های سنتی از سوی دبیرخانه این جشنواره اعلام شد و براساس آن از میان بیش از 60 اثر شرکت‌کننده در این بخش 19 اثر به جشنواره راه پیدا کرده و اجرا می‌شوند. در بخش صحنه‌ای هم 238 اثر به دبیرخانه جشنواره ارسال شده است که بزودی نمایش‌های منتخب این بخش هم معرفی خواهد شد.

در بخش آیین‌ها و بازی‌های سنتی، نمایش‌های خیمه شب‌بازی، قهوه خانه‌ای و آیین‌ها و بازی‌های نمایشی (میدانی) قرار دارد. همچنین از دیگر بخش‌های این جشنواره می‌توان به مسابقه نمایشنامه‌نویسی و برگزاری پنجمین سمینار نمایش‌های آیینی سنتی اشاره کرد.

سیدعظیم موسوی یکی از داوران بخش آیین‌ها و بازی‌های سنتی این جشنواره به جام‌جم گفت: درباره نفس برگزاری این جشنواره باید بگویم پاسداشت فرهنگ ایران بر همگان لازم است و درباره لزوم آن هم بارها صحبت کرده‌ایم و نیازی به تکرار دوباره آن نیست.

او ادامه داد: امروزه ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که بیش از هر زمانی نیاز به احیای این آیین‌ها داریم. پیشرفت فناوری و ورود فضای مجازی به زندگی واقعی انسان‌ها، ما را درگیر روزمرگی کرده است. ما اکنون از فرهنگ اصیل و باستانی‌مان دور می‌شویم و اغلب جوانان این روزها تقریبا هیچ شناخت درست و عمیقی از تمدن ایرانی ندارند.

این فعال نمایش‌های آیینی و سنتی تاکید کرد: ما اکنون تمام آیین‌های شهرهای مختلف را احیا کرده و در شب‌های ماه رمضان برای مردم اجرا می‌کنیم. مردم در مواجهه با این آیین‌ها بسیار تعجب می‌کنند که چنین آیین‌های زیبایی متعلق به ایران است و از این آیین‌ها لذت می‌برند.

آیین‌ها رو به اضمحلال می‌رود

فراموشی و از دست رفتن حافظه تاریخی این گونه نمایشی در هنر ایران نکته‌ای است که از طرف موسوی مورد تاکید قرار گرفت، او در این رابطه توضیح داد: این آیین‌ها میراث ناملموس ما هست که باید دوباره آنها را زنده و احیا کرد؛ زیرا اکنون رو به اضمحلال هستند. ما استان‌هایی را داریم که بیش از 400 آیین دارند و اگر بخواهند به همه آنها طی یک سال بپردازند، باید روزی چند آیین اجرا کنند. آن وقت برای این آیین‌ها جشنواره‌ای داریم که دو سال یک بار برگزار می‌شود و حمایتی هم که باید، صورت نمی‌گیرد.

او با تاکید بر اهمیت پژوهش در عرصه نمایش‌های آیینی ـ سنتی اظهار کرد: در کشور ما اساسا در کار پژوهش حمایتی وجود ندارد و این اتفاق در پژوهش‌های هنری به شکل بسیار پررنگی رخ می‌دهد.

او درباره آثار رسیده به دبیرخانه نمایش‌های آیینی ـ سنتی گفت: از جوانان خوبی که در این عرصه کار می‌کنند، نهایت تشکر را دارم، اما برخی از این دوستان اشتباه‌هایی دارند؛ مثلا یک آیین را وارد فضاهای تئاتری و میزانسن کرده و آن را از بکر بودنش درمی‌آوردند. برای حل چنین مشکلاتی باید فضای آموزشی خوبی ایجاد کنیم تا این مشکلات برطرف شود، اما در کل کارها با توجه به وسع شرکت‌کنندگان و شرایطی که اکنون بر وضعیت تئاتر و نمایش کشور حاکم است، خوب بود.

تفکر سیاسی و نگاه تجاری

موسوی درباره حمایت مسئولان از این نمایش‌ها بیان کرد: متاسفانه برخی از مدیران فرهنگی ما تفکر فرهنگی ندارند، می‌گویند 18 میلیارد بودجه تئاتر است، اما تئاتری‌ها نمی‌دانند یک میلیاردش هم چه می‌شود، چون با هیچ کارگردانی قرارداد نمی‌بندند. اول آمدند قرارداد تیپ را به هم زدند و گفتند کمک‌هزینه می‌دهیم. بعد کمک‌هزینه‌ها را قطع کردند تا رسید به امروز که 20 درصد گیشه را هم از تئاتری‌ها می‌گیرند. جایی که به فرهنگ تجاری نگاه شود، نمی‌توان بیش از این توقع داشت.

او درباره اختصاص سالن صبا به نمایش‌های آیینی ـ سنتی گفت: از سال 1360 تاکنون خودم 9 سالن را پیگیری کرده‌ام که قرار بوده به این نمایش‌ها اختصاص پیدا کند. نزدیک برگزاری جشنواره که می‌شود همه گرم هستند و وعده می‌دهند بعدش هم خبری نمی‌شود. وعده دادن سالن به نمایش‌های آیینی ـ سنتی مثل علاقه به تعزیه است که بعد از ماه محرم هیچ کس آن را نمی‌خواهد و فراموش می‌شود.

پس از صحبت با داور این جشنواره با داوود فتحعلی‌بیگی، دبیر هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی ـ سنتی هم گفت‌وگویی انجام دادیم. او درباره بی‌توجهی مسئولان به این نمایش‌ها گفت: نمی‌توان گفت وزارت ارشاد به نمایش‌های آیینی ـ سنتی بی‌توجه است، زیرا اگر این طور بود، این جشنواره را برگزار نمی‌کرد.

او ادامه داد: ما خواهان امکانات وسیع‌تر و فرصت اجرای عمومی برای کارها هستیم تا احیای این پدیده‌ها با برنامه‌ریزی پیش رفته و به نتیجه مطلوب برسد، زیرا اکنون بیشتر برنامه‌ها فصلی بوده و شکل مستمر ندارند. ضمن این که ما خواهان این هستیم که نهادهای ذی‌ربط یک سالن ویژه را به این نمایش‌ها اختصاص دهند.

فتحعلی‌بیگی به اختصاص سالن صبا به نمایش‌های آیینی ـ سنتی خوشبین نیست و در این‌باره گفت: سالن صبا نمی‌تواند فضای مناسبی برای ارائه نمایش‌های آیینی سنتی باشد. فضایش متناسب این کار نیست. مهندسان این بنا را کاملا مدرن ساخته اند و اغلب سالن‌هایش به کار نمایش‌های آیینی ـ سنتی نمی‌آید. فکر می‌کنم بهتر است مسئولان با مشورت کارشناسان فکر بهتری برای این موضوع بکنند.

هفدهمین جشنواره نمایش‌های آیینی سنتی تا 4 شهریور امسال در سالن‌های زیرمجموعه مرکز هنرهای نمایشی برگزار می‌شود و البته احتمال تغییر تاریخ برگزاری آن نیز وجود دارد.

فرهنگ و هنر

زینب مرتضایی‌فرد