غبارروبی از خانه‌های تاریخی علما

اما در این میان خانه‌های مهم و تاریخی دیگری هم هستند که یادگار چهره‌ای متفاوتند؛ چهره‌هایی که هیچ شباهتی به فلان وزیر و فلان امیر و بهمان‌الدوله ندارد و سال‌های سال مردم با عشق پا به این خانه‌ها می‌گذاشتند و حرمت صاحبخانه‌اش نه به دلیل امور دنیوی، که محصول تقوا و فروتنی و عبادت بوده است. صحبت از خانه‌های تاریخی برخی علما و بزرگان دین است.

چند ماه پیش بود که خبری در حوزه میراث فرهنگی جنجال‌برانگیز شد. خبری که از خرید اشتباهی خانه مدرس توسط سازمان میراث فرهنگی حکایت داشت، اما مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری استان تهران این اشتباه را به دولت‌های قبل و اوایل دهه 80 مربوط دانست و از خرید خانه واقعی مدرس به مبلغ 3 میلیارد و 900 میلیون تومان توسط خیرین و تبدیل آن به دارالقرآن خبر داد.

این بنای 150 ساله توسط مرتضی نجفی قدسی، مسئول دارالقرآن امام علی (ع) خریداری شده است تا پس از بازسازی به مرکز فعالیت‌های قرآنی و محلی برای یادواره این شهید تبدیل شود.

نجفی قدسی درخصوص جزئیات خرید خانه مدرس و تبدیل آن به دارالقرآن می‌گوید: «یکی از برنامه‌های ما در راستای اشاعه و ترویج قرآن و فرهنگ قرآن‌خوانی در جامعه، احیا و تبدیل خانه‌های علما و بزرگان دین به دارالقرآن و محلی برای برگزاری نشست و کلاس‌های آموزشی است. به این منظور در روز مشروطیت طی هماهنگی‌های انجام‌شده با حضور احمد مسجد‌جامعی رئیس وقت شورای اسلامی شهر تهران، بازدیدی از منزل شهید مدرس داشتیم که در آنجا مسجدجامعی به ما پیشنهاد کرد این خانه را برای تبدیل به دارالقرآن بخریم.»

خانه شهید مدرس که در نزدیکی چهارراه سرچشمه و در بن‌بستی به نام مدرس واقع شده تا سال 1322 در تملک فرزند او بود از آن پس در اختیار مرحوم سیداحمد کتابچی ناشر و مؤسس کتابفروشی اسلامیه قرار گرفت و تا اوایل سال 94 مالکیت آن در دست فرزندان کتابچی بود.

خانه مدرس با متراژی بالغ بر 900 متر منزل بزرگی است و از بخش‌های مختلف اندرونی و بیرونی، مطبخ، کالسکه خانه و... تشکیل شده است. 9 اتاق، دو حیاط جانبی و یک سالن بزرگ دارد. در این خانه تاریخی مجموعه‌ای از هنر‌ها شامل گچبری، حجاری، آجر‌کاری، گره‌چینی، نقاشی و کتیبه‌نگاری به کار رفته است. این خانه در سال 88 با شماره 10847 در فهرست آثار ملی کشور جای گرفت، از این‌رو رعایت قوانین میراث فرهنگی در انجام عملیات عمرانی و مرمتی در آن الزامی است.

این خانه جدای از خانه نصیر‌الدوله بوده و لازم به ذکر است ناصر پازوکی، مدیر کل اداره میراث فرهنگی استان تهران در سال 88 در گفت‌وگو با خبرگزاری میراث فرهنگی درباره ثبت خانه مجاور بنای تاریخی مدرس که طی ماه‌های گذشته در صدر اخبار این حوزه قرار داشت، اعلام کرده بود: «خانه نصیرالدوله با شماره 10848 در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفته است.»

خانه مدرس در حال حاضر توسط کارشناسان میراث فرهنگی در دست مرمت است و به گفته نجفی قدسی سعی بر آن است تا شش ماه دیگر به بهره‌برداری برسد. تاکنون حدود سه میلیارد تومان برای احیای این خانه تاریخی هزینه شده و موسس دارالقرآن امام علی(ع) در نظر دارد از این منزل برای تدریس دروس حوزوی و قرآن بهره ببرد و «دارالقرآن شهید مدرس» نامیده شود، چراکه شهید مدرس در آن مکان تدریس می‌کرد و برکات این عمل در خانه محفوظ است.

همچنین قرار است بخشی از این منزل به عنوان معرفی آثار علمی، فرهنگی و سیاسی شهید مدرس و شناخت این عالم بزرگ که حرکت دینی و سیاسی او الگوی انقلاب اسلامی ایران بوده است، اختصاص پیدا کند و سیر مبارزات شهید مدرس به نمایش درآید و اسنادی که در ارتباط با این شهید موجود است در این مکان گردآوری و به نمایش گذاشته خواهد شد.

خانه علامه طباطبایی

خرید خانه مدرس و تبدیل آن به دارالقرآن تنها فعالیت نجفی قدسی در خرید خانه‌های تاریخی نیست، بلکه پیش از این، مؤسس دارالقرآن امام علی(ع) به خریداری منزل علامه طباطبایی در قم و احیا و مرمت آن اقدام کرده بود که در نتیجه آن شاهد فعالیت دارالقرآن علامه طباطبایی هستیم.

خرید این خانه توسط نجفی قدسی نیز داستان جالبی دارد. او در این خصوص می‌گوید: «حدود سه سال پیش درصدد دایر کردن شعبه‌ای از دارالقرآن امام علی(ع) در قم بودم. برای این منظور به دنبال خرید خانه‌ای برآمدم تا بتوان کلاس‌های آموزشی را در آن برپا کرد. روزی با آیت‌الله‌ العظمی سبحانی همراه شدم که ایشان نظرش به خانه‌ای جلب شد و به من پیشنهاد خرید آن را دادند. آن خانه، خانه علامه طباطبایی بود.»

او ادامه می‌دهد: «پس از خرید این منزل از فرزندان علامه، این مکان توسط کارشناسان بازسازی شد. با توجه به آن که مهندسی این خانه توسط علامه طباطبایی انجام شده بود ترجیح دادیم به ترکیب بنا دست نزنیم و آن را حفظ کنیم، از این‌رو درصدد استحکام‌بخشی بنا برآمدیم. برای خرید و احیای خانه علامه طباطبایی حدود سه میلیارد تومان هزینه شد و در حال حاضر بیش از دو سال است به مرکزی فعال در امور قرآنی تبدیل شده است که بیشتر به فعالیت‌های تفسیری می‌پردازد.»

تاکنون جلسات و همایش‌های قرآنی، پژوهشی، علمی و تفسیری در این مکان برپا و مجمع طلاب حافظ قرآن ‌کریم هم در این بیت تشکیل شده است و به صورت هفتگی جلسات ارتقای تلاوت و تفسیر قرآن را با حضور اساتید برگزار می‌کند.

خرید خانه‌های دو عالم بزرگ دیگر در تهران و احیای آنها از جمله برنامه‌های آینده دارالقرآن امام علی(ع) است که طی سال‌های آینده انجام خواهد شد. نجفی قدسی با تاکید بر آن که با اهداف فرهنگی و قرآنی درصدد خرید و احیای خانه‌های تاریخی علمایی همچون مدرس و طباطبایی برآمده است، یادآور شد: «با توجه به آن که متولی میراث فرهنگی و خانه‌های تاریخی، سازمان میراث فرهنگی است، حفظ و احیای این بناها به عهده این سازمان است. اما با توجه به آن که سازمان میراث فرهنگی توان خرید خانه‌هایی مانند خانه مدرس را ندارد و از حضور بخش خصوصی در این حوزه استقبال می‌کند سعی در برقراری تعاملی دوسویه داشتیم که تاکنون موفق بوده است. امید است بتوانیم در راستای اشاعه فرهنگ قرآن و قرآن‌خوانی این کار را ادامه دهیم.»

معصومه دیودار / جام‌جم