رسانه‌ها نقش اصلی را در شفاف‌سازی دارند

اگر اتفاقی زیر پوست جامعه بیفتد و مردم از آن مطلع نباشند، خواهی نخواهی فضا برای بروز شایعه فراهم می‌شود و ضریب شیوع آن بالا می‌رود. در این میان، رسانه‌ها نقش اصلی را در شفاف‌سازی و توزیع اطلاعاتی دارند که به نحوی افکار عمومی را قانع کند. بخشی از عواملی که باعث ساخت و پرداخت شایعه در جامعه می‌شود، برون رسانه‌ای است و به روابط دولت و ملت و میزان اعتمادی که بین‌شان برقرار است بستگی دارد و این که مردم چقدر به روایت‌های رسمی از یک واقعه اعتماد دارند. هنگام وقوع و بروز اتفاقات و حوادث همیشه کسانی هستند که از شرایط سوءاستفاده می‌کنند و به شایعات دامن می زنند، اما مهم این است که منابع رسمی بتوانند بموقع و در نهایت صداقت و امانتداری اطلاعات درست و دقیق را در اختیار مردم بگذارند. در حادثه مهاباد و در روزهای ابتدایی شایعاتی شکل گرفت و به آن دامن هم زده شد، اما به محض این‌که منابع رسمی اطلاعات دقیق و مستندی از آن منتشر کردند، شایعات تا حدود زیادی فروکش کرد. البته باید به این نکته هم توجه کرد که اطلاعات درست و صحیح باید زمان مناسب در اختیار مردم قرار گیرد و اگر پس از پر و بال گرفتن شایعات و باور نسبی عمومی به آنها منتشر شود، نخواهد نتوانست چنان که باید و شاید، شایعه را خنثی و ابعادش را کنترل کند. بنابراین بسیار اهمیت دارد اطلاعات به موقع، دقیق، صحیح و بدون تاخیر به مخاطب ارائه شود. در لحظات اولیه پس از اتفاقات بازی پایانی تیم تراکتورسازی تبریز هم کار چندانی از رسانه‌ها ساخته نبود، اما با فاصله اندکی توانستند روشنگری کنند و اطلاعات درست و دقیقی از روند پیگیری ماجرا و اقدامات انجام شده در اختیار افکار عمومی قرار دهند و شایعات را تا حد زیادی خنثی کنند. بنابراین رسانه‌ها در موارد متعدد با جلوگیری از فرورفتن جامعه در فضای بی‌خبری و ابهام می‌توانند جلوی بروز شایعات را بگیرند. به صرف تکذیب و انکار نمی‌توان به شایعات پاسخ داد؛ در صورت بروز حوادث و اتفاقات پیش‌بینی نشده باید بسرعت وارد عمل شد و اطلاعات دقیق و موثق در اختیار مخاطب قرار داد. باید با اطلاعات صحیحی که رسانه‌ها و منابع رسمی منتشر می‌کنند، بتوان جامعه را اقناع کرد.

تلویزیون نیز به عنوان تنها رسانه رسمی صوتی- تصویری جمهوری اسلامی و خصلت ممتاز بصری بودنش، می‌تواند نقش زیادی ایفا کند در جلب اعتماد عمومی مردم و جلوگیری از دامن زدن به شایعات. البته مهم است که تلویزیون در درازمدت بتواند این اعتماد عمومی را حفظ کند.

دکتر محمدمهدی فرقانی / عضو هیات علمی دانشگاه علامه طباطبایی