همکاری‌های رو به توسعه هند و چین

بسیاری می‌گویند مودی در مقایسه با دیگر رهبران هندی، فردی قابل قبول‌تر نزد چینی‌ها به حساب می‌آید؛ البته این نخستین سفر مودی به چین نیست؛ سال‌ها پیش نیز او برای دیدار از یکی از عبادتگاه‌های هندوها به چین سفر کرد. زمانی که مودی سروزیر ایالت گجرات بود، تعامل خوب و رو به رشدی با چینی‌ها داشت. در همان زمان برخی دیپلمات‌ها و کشورهای غربی از جمله آمریکا به همین دلیل از دیدار با مودی سر باز زدند.

او پس از رسیدن به مقام نخست‌وزیری قول داد طی یک سال به چین سفر کند و هم‌اکنون در حال تحقق این وعده است؛ در واقع این سفر مودی پاسخی به سفر ماه سپتامبر شی جین پینگ از هند است. رئیس‌جمهور چین در آن سفر، پیش از عزیمت به دهلی‌نو در اقدامی غیرمعمول و برای احترام به مودی، ابتدا در گجرات توقف داشت. به همین دلیل اعلام شده مودی پیش از رفتن به پکن، ابتدا قرار است از استان شان جی (محل تولد پدر رئیس‌جمهور کنونی چین) دیدار کند.

از جمله اقدامات مودی در این سفر، اعلام گذرنامه الکترونیک برای شهروندان چینی است. این موضوع از جمله اقداماتی است که احتمالا انتقاد مخالفان دولت مودی را همراه خواهد داشت. اما مقامات دولتی می‌گویند این کار را با هدف افزایش صنعت گردشگری انجام می‌دهند.

هر دوی این افراد از جمله سیاستمداران چین و هند هستند که بر خلاف اسلاف خود، به‌دنبال پیگیری راهکارهای جدیدتری هستند. تمایل فراوان به سیاستگذاری‌های جدید و آمادگی در انجام پروژه‌های اقتصادی از جمله خصوصیات مشترک رهبران کنونی چین و هندوستان است. با این اوصاف تحلیلگران به‌دنبال یافتن علائمی هستند که از آغاز همکاری‌های گسترده میان این دو کشور حکایت کند؛ اختلاف نظر این دو کشور بر سر 4500 کیلومتر مرز در مناطق کوهستانی هیمالیا از جمله موضوعاتی بوده که همواره بر این رابطه سایه انداخته است.

از طرف چین، برخی به دنبال روابط مشترک بهتر هستند. اولویت اصلی پکن در این زمینه، بحث دریایی است: مناقشات مربوط به دریای چین جنوبی که باعث ایجاد تنش‌هایی بین توکیو و پکن شده است. چین ممکن است ترجیح دهد هند را که یک قدرت رو به رشد دریایی است، از این مناقشات و اختلافات دور نگه دارد؛ البته به نظر می‌رسد مقامات هندی سعی می‌کنند در این میان بی‌طرف باشند. در همین زمینه تی‌سی رانگچر، سفیر هند در چین اخیرا در مصاحبه‌ای اعلام کرد هند در جریان مناقشه دریایی بین توکیو و پکن طرف هیچ‌کدام را نمی‌گیرد.

از سوی دیگر، هند همکاری‌های نظامی و اطلاعاتی خود را با رقبای چین یعنی ویتنام و ژاپن افزایش داده است. همچنین در «برنامه محوری» آمریکا در قبال آسیا، هند نقش مهمی را در این زمینه ایفا می‌کند. حال این سوال مطرح است که آیا هند با پیگیری این اقدامات قصد دارد به یک محور در آسیا تبدیل شود؟ آیا مقامات پکن با این کار به‌دنبال حفظ تعادل در این منطقه هستند؟ به عقیده برخی کارشناسان، هند یک نوع بازی را پیش می‌برد که در عین ظرافت می‌تواند خطرناک هم باشد، زیرا در صورت شکست می‌تواند زمینه‌ساز بی‌ثباتی در این منطقه شود . هرچند در صورت موفقیت، هند می‌تواند بیشترین نفع را داشته باشد.

حسین خلیلی / گروه بین‌الملل