لزوم ارتقای جایگاه آب در نظام مدیریتی کشور

بسیاری از شهرها از جمله چند کلانشهر امسال در معرض تنش آبی قرار دارند و پیش‌بینی می‌شود این روند در سال‌های آینده نیز ادامه پیدا کند.

بسیاری از دریاچه‌ها و تالاب‌ها یا خشک شده یا در معرض خشک شدن قرار دارد. سرانه مصرف آب در کشور هر روز رو به افزایش و میانگین بارندگی‌ها نیز با شیب ملایم رو به کاهش است.

این بحران البته به امسال و سال گذشته و یکی دو سال قبل و بعد از آن مربوط نمی‌شود. شرایطی که اکنون برای کشور در زمینه آب به‌وجود آمده، نتیجه سیاست‌ها و رفتارهای غلطی است که طی سالیان متمادی در حوزه آب حاکم بوده است.

اما در سطح کلان تنها واکنشی که به شرایط کاملا غیرعادی موجود مشاهده می‌شود، همان هشدارهای تکراری و همیشگی در مورد لزوم صرفه‌جویی در مصرف منابع آبی است. راهکارها هم، عموما در حد مسکن‌های کوتاه‌مدت و غیرقابل اتکاست.

این واقعیت‌ها یک ضرورت مهم و جدی را گوشزد می‌کند و آن این که با مقوله آب چه در سطح سیاست‌گذاری و چه در سطح اجرای این سیاست ها، اهمیت بیشتری داده شود.

مساله‌ای که می‌رود تا در سال‌های پیش‌رو به مهم‌ترین دغدغه اجتماعی و حتی امنیتی کشور تبدیل شود، موضوعی نیست که در سطح معاونت یک وزارتخانه متمرکز شود.

مصادیق زیادی برای لزوم ارتقای جایگاه دستگاه مجری سیاست‌های آب در کشور می‌توان برشمرد از جمله این که در حالی که وزارت نیرو مسئولیت آب را در کشور برعهده دارد، این وزارتخانه کنترل و نفوذ چندانی بر بخش کشاورزی که بیش از 90 درصد آب کشور را مصرف می‌کند ندارد.

دستگاه‌های متعددی با مقوله آب در ارتباط هستند که بسیاری از آنها در حد وزارتخانه و برخی نیز به لحاظ سلسله مراتبی فراتر از وزارتخانه به شمار می‌روند و طبیعتا وزارت نیرو از اختیار لازم برای اجرای منویات خود در چنین شرایطی برخوردار نیست.

جایگاه نهاد سیاست‌گذار و مجری سیاست‌های آب باید به سطحی ارتقاء پیدا کند که براحتی بتواند در برنامه‌ریزی‌ها و تصمیم‌سازی‌ها، دیگر دستگاه‌های ذی‌مدخل را با خود همراه سازد.

این جایگاه جدید حتی باید فراقوه‌ای باشد. بسیاری از اختلافات و تعارض منافع حوزه آب در سطحی فراتر از قوه مجریه اتفاق می‌افتد و بنابراین نهادی که صرفا از قوه مجریه دستور می‌گیرد نمی‌تواند تمام مسائل آب را مرتفع کند.

از این‌رو پیشنهاد می‌شود دولت و مجموعه قوای کشور، موضوع ارتقای نهاد مدیریت بخش آب کشور از سطح معاونت یک وزارتخانه به سطحی بالاتر مدنظر قرار دهند.

حمید اسدی - جام‌جم