رشد 3 برابری حاشیه‌نشینی در سنندج

فقط زمانی می‌توان به عمق فاجعه‌بار بودن حاشیه‌نشینی و خطرناک و مخرب بودن این پدیده برای جامعه پی برد، که پیامدهای منفی آن را رصد کرد و مورد بررسی قرار داد. بیکاری، رواج شغل‌های کاذبی همچون سیگارفروشی، جمع‌آوری و فروش ضایعات و زباله‌های کثیف و تکدی‌گری فقط بخشی از معضلات قشر حاشیه‌نشین را تشکیل می‌دهد. این در حالی است که باید به نبود امکانات بهداشتی، خدماتی و رفاهی را خانه‌هایی کوچک با مصالح نامناسب چون خشت و گل و حلب که بسیاری از آنان از امکاناتی چون آب و برق محروم است، اضافه کرد که درمجموع پیامدهای فرهنگی‌اجتماعی زیادی را هم برای خود قشر حاشیه‌نشین و هم برای کل کشور به بار می‌آورد، به طوری که اکنون بسیاری از مناطق حاشیه‌نشین کشور، منبع و مرکز ایجاد انحرافات و کجروی‌های اجتماعی چون خرید و فروش مواد مخدر، دزدی و فحشا محسوب می‌شود و طلاق عاطفی در این مناطق بیداد می‌کند. این در حالی است که بیشتر ساکنان این مناطق را مهاجرانی تشکیل می‌دهند که به امید دستیابی به رفاه نسبی، از روستاها و مراکز کم‌جمعیت به سراب شیرین زندگی در حاشیه شهر روی آورده و پس از مدتی خود را در باتلاقی هلاک‌کننده گرفتار می‌بینند.

حاشیه‌نشینی در بیشتر شهرهای کشور دارای سابقه‌ای طولانی است، اما اوج رشد آن بیشتر به بعد از جنگ تحمیلی و اواسط دهه 70 و دهه 80 مربوط می‌شود که عمده دلیل آن نیز از سوی کارشناسان، بیکاری و دسترسی نداشتن به اشتغال مناسب در روستاها و شهرهای کوچک و نبود نظارت‌های لازم از سوی مدیران شهری عنوان می‌شود. این پدیده در سنندج به حدی نگران‌کننده و بحرانی است که این شهر جزو 5 شهری قرار گرفت که در طول سال‌های ۲۰۰۴ تا ۲۰۱۰ از سوی بانک جهانی اعتباری برای مقابله با حاشیه‌نشینی به آن تعلق گرفت.

مدیرکل سابق امور اجتماعی استانداری کردستان که در حوزه بافت فرسوده و مناطق حاشیه شهر سنندج نیز مطالعاتی داشته است، با اشاره به وضعیت نگران‌کننده حاشیه‌نشینی در مرکز می‌گوید: مناطق حاشیه‌نشین سنندج، نیمی از جمعیت شهری یعنی ۵۴ درصد از جمعیت این شهر را در خود جای داده است.

عطاالله رحمانی آبیدر با اشاره به این‌که اکنون در ۱۳ محله شهرستان سنندج در مساحتی بالغ بر ۱۶۱ هکتار سکونتگاه‌های غیررسمی وجود دارد، در گفت‌و‌گو با مهر می‌افزاید: موج دوم حاشیه‌نشینی در 4 سکونتگاه غیرمجاز روستاهای حاشیه شهر سنندج در حال ایجاد است که این مناطق شامل نایسر با ۳۴۳ هکتار و ۴۰ هزار نفر جمعیت، حسن‌آباد با ۱۷۵ هکتار و ۱۵ هزار نفر جمعیت، ننله با ۵۹ هکتار و ۱۰ هزار نفر جمعیت و گریزه با ۲۹ هکتار و 5000 نفر جمعیت است که جزو روستاهای شهر شده، دارای سکونتگاه‌های غیررسمی یا همان بافت فرسوده در سنندج به شمار می‌رود.

به گفته وی، موج سوم سکونتگاه‌های غیرمجاز نیز در اواسط سال ۹۱ در 7 روستای اقماری به وجود آمد که شامل آساوله، قار، دوشان، سرخه دزج، خشکه دول، دربنده و کانی مشکان است که سکونتگاه‌های غیرمجاز اکنون در آن احداث شده و در آینده نزدیک باعث ایجاد مشکلات اجتماعی می‌شود.

شکل‌گیری موج چهارم حاشیه‌نشینی

طیب قدیمی، رئیس دانشگاه علوم پزشکی کردستان نیز با اشاره به در راه بودن موج جدید حاشیه‌نشینی در شهرهای مختلف استان بویژه شهر سنندج می‌گوید: موج چهارم حاشیه‌نشینی شهری در کردستان به دلیل خشکسالی در راه است و اگر طی امسال و سال آینده در این زمینه اقدامی صورت نگیرد، وضعیت شماری از شهرهای استان کردستان در آینده‌ای نه چندان دور نگران‌کننده‌تر خواهد شد.

اسدالله نقدی، دانشیار دانشگاه بوعلی سینا همدان نیز با اشاره به این‌که میزان حاشیه‌نشینی در شهر سنندج 3 برابر میانگین کشوری و بسیار نگران‌کننده است، یادآور می‌شود: بیکاری، رشد ناهنجار و بی‌رویه شهرها، گسترش اعتیاد، کمبود امکانات رفاهی و خدمات شهری و مسائل و مشکلات زیست‌محیطی از مهم‌ترین مشکلات مناطق حاشیه‌نشین است.

به عقیده کارشناسان، در حالی اوضاع شهر سنندج در حوزه حاشیه‌نشینی نگران‌کننده اعلام می‌شود که مقوله حاشیه‌نشینی در شماری دیگر از شهرهای این استان از جمله بانه، مریوان، قروه و حتی سقز نیز طی چند سال اخیر آغاز شده است.

یکی از نگران‌کننده‌ترین مباحث مربوط به حاشیه‌نشینی در این استان، گسترش روستاهای اطراف شهرها و تبدیل آنها به شهر است که نمونه عینی آن را می‌توان در شهر سنندج و در روستاهای نایسر، ننله، حسن‌آباد و گریزه مشاهده کرد که طی کمتر از ۱۰ سال جمعیت آنها ۱۰۰ و حتی ۵۰۰ برابر شد و پس از الحاق به سنندج به عنوان منطقه منفصل شهری، امروز در باتلاق مشکلات گیر افتاده‌اند.

با این همه آنچه نگران‌کننده‌تر از این وضع است، بی‌تفاوتی مدیران ادارات و سازمان‌های دولتی و مسئولان استانی و کشوری است که تاکنون فقط به اعلام آمار و ارقام در این زمینه بسنده کرده و از ارائه هرگونه راهکار و اجرای هر طرحی بابت خاتمه دادن به این روند مخرب خودداری کرده‌اند، به طوری که حداقل طی یک دهه اخیر نه‌تنها درمانی برای معضل حاشیه‌نشینی در سنندج و سایر شهرهای بزرگ کشور تجویز نشده که روند رشد حاشیه‌نشینی نیز چند برابر شده است.