انتقاد شما را خریداریـم

پس این داوری را به حساب تعصب حرفه‌ای و وابستگی‌های شغلی نگذارید؛ بلکه حاصل مشاهده یک ویژگی شایع میان خودمان است. دعوی بنده هم این است که اصلا چرا نباید پزشکان در برابر این سریال گارد بگیرند و شاکی شوند؟ مگر ما چند سریال و فیلم در ارتباط با بقیه صنوف درست کرده‌ایم و در آنها حساب‌شان را کف دستشان گذاشته‌ایم و آنها هم به دیده منت پذیرفته‌اند که حالا این بخواهد دومی‌اش باشد؟ مثلا اگر در حاشیه به جای پزشکان به سراغ مهندسان یا معلمان می‌رفت، آنها واکنشی جز این داشتند؟ بعید می‌دانم. اصلا چرا راه دور برویم. مگر همین چند سال پیش خود ما روزنامه‌نگارها و قلم به دست‌ها به واسطه طنز شبانه «بدون شرح» به تریج قبایمان برنخورد و دادمان درنیامد؟! در جامعه دانشگاهی و تحصیلکرده‌مان هم وضع چندان تفاوتی نمی‌کند. در جایی که به تناوب دم از گفت‌وگو و پذیرش صدای مخالف می‌زنند، وقتی دو نفر روبه روی یکدیگر می‌نشینند تا به نقد موضوع و مساله‌ای بپردازند، دست آخر یکدیگر را به نفهمی و بی‌سوادی متهم می‌کنند. بنابراین باید پذیرفت انتقادناپذیری به یک عارضه اجتماعی فراگیر میان ما ایرانی‌ها تبدیل شده و متاسفانه ریشه دوانده است. ربطی هم به پزشک و وکیل و روزنامه‌نگار ندارد. با مطلب اعتراضی نوشتن و درخواست کظم غیظ کردن و توصیه‌های ارشادی و اخلاقی از این دست هم که مشکلی حل نمی‌شود. بلکه مساله ریشه‌ای‌تر از این حرف‌هاست و باید به قبل‌تر‌ها برگشت. ببینم آن زمانی که به کودک‌مان سلام‌کردن و مسواک‌زدن را آموزش می‌دادیم، برایش از انتقادپذیری هم گفتیم و با او تمرین انتقادپذیری کردیم؟ آیا این طور بوده که مثلا یک نوجوان فرصت و جرأتی برای انتقاد از رفتار پدر و مادرش داشته باشد یا بتواند در مدرسه به معلمش نقدی وارد کند و به واسطه این روحیه و رفتارش مورد تحسین هم قرار گرفته باشد؟ کاری که ما کردیم و می‌کنیم این است که در حوزه درون خانواده که معمولا گرفتار رودربایستی‌های معمول می‌شویم و قربان صدقه هم رفتن و به‌به و چه‌چه کردن جایگزین نقد می‌شود و در حوزه بیرون از خانواده هم که همیشه با «اینجا جایش نیست» و «سری که درد نمی‌کند دستمال نمی‌بندند» خودسانسوری کرده‌ایم و گذاشته‌ایم برای بعد. به همین دلیل، چندان غیرطبیعی و دور از انتظار نیست در این جامعه که یک انتقاد ساده از نحوه رانندگی یک همشهری به توهین و الفاظ رکیک و قفل فرمان ختم می‌شود، پخش یک سریال انتقادی از یک رسانه فراگیر و اثرگذار به بیانیه و تهدید و فشار می‌انجامد! توسعه میدان نقدپذیری و افزایش زمینه تساهل و تسامح در یک جامعه اتفاقی نیست که بتوان آنی به وجود آورد. مدعی هم نیستم که حالا به خاطر کار ریشه‌ای همه چیز را تعطیل کنیم. خیر، اما معتقدم با چسب زخم و پمادهای موضعی نمی‌توان به مبارزه با سرطان رفت. هر چند آنها بتوانند به صورت مقطعی حالمان را کمی بهتر کنند.

وحید اقدسی / چمدان (ضمیمه آخر هفته روزنامه جام جم)