نیاز به شیوه‌های اصیل برای اثبات خود

اگر آن امور مثبت، ارزش جامعه شد جایگاه مصرف نیز پایین می‌آید و افراد خودشان را با مصرف تعریف نمی‌کنند.

‌نکات دیگری هم در این رابطه اهمیت دارد. یکی از عوامل دیگر که می‌تواند مؤثر باشد این است که فاصله بین طبقات کاهش پیدا کند و طبقات آرامش پیدا کنند و بدانند‌ آنچه دارند برای زندگی کردن و لذت بردن کافی است. همچنین مشاغل مختلف باید ارزش پیدا کنند و مثلاً کسی احساس تحقیر و احساس فاصله زیاد بین معلم بودن و پزشک بودن نکند.

به‌عنوان آخرین عامل می‌توان به این نکته اشاره کرد که نباید در بعد اقتصادی فقط سود و ترویج مصرف‌گرایی به عنوان پمپاژی برای تولید در نظر گرفته شود. حتی شیوه‌های وام دادن که در جامعه ما وجود دارد و ظاهرا به رشد نظام بانکی و پولی کمک می‌کند، گهگاه خود مشوّق مصرف است.

نباید این وام‌ها را بدون حساب و بررسی اعطا کرد. این وام‌ها ممکن است پول را به نظام بانکی برگردانند، اما در واقع اخلاق مصرف را در جامعه گسترش می‌دهد و ما متأسفانه طی این چند دهه ولع نسبت به وام گرفتن و وام مصرفی گرفتن را افزایش داده‌ایم و باید واقعا در این مسیرها بازاندیشی شود و تعادلی بین نظام مصرف و نظام تولید به وجود بیاید.

اما آیا بازار و چرخه اقتصاد، بنا به ذات و ماهیت و لوازم و عوارض خود و علم و تکنولوژی بنا به روندی که در حال طی کردن هستند، امکان این تصور را می‌دهند که چیزی جز مصرف‌گرایی فعلی را نتیجه بدهند؟ آیا فضای حاکم بر مناسبات جهانی اصلاح‌پذیر است و می‌توان این شرایط را کنترل و اصلاح کرد یا صرفاً باید افراد در میان دو قطب مصرف‌گرایی و رویکرد انتقادی به آن، خود تا جایی که توانایی و شرایطش را دارند راهی را برای خود بسازند و بپیمایند؟ مصرف کردن اجتناب ناپذیر است. با رشد تکنولوژی‌ها و علم سطح دسترسی و مصرف ما نسبت به جوامع گذشته خیلی افزایش پیدا کرده است.

اما برای کنترل مصرف تنها عاملی که می‌شود به عنوان یک ضابطه برقرار کرد، این است که تعادل در جوامع به وجود بیاید. این تعادل هم باید نسبت به توان تولیدی آن جوامع در نظر گرفته شود و هم نسبت به مسائلی که اخیرا در مورد آلودگی کره زمین به وجود آمده و مطرح شده است. اکنون بسیاری نگران سرنوشت زمین به عنوان یک کلیت‌ هستند؛ چون آلودگی آن در سطح آب‌ها، در سطح محیط زیست، در سطح لایه‌های ازن و... به قدری زیاد شده است که همه را تهدید می‌کند. بنابراین حفظ محیط زیست می‌تواند یک عامل کنترل‌کننده باشد.