امیدی تازه برای یافتن حیات فرازمینی

بتازگی مریخ‌نورد کنجکاوی شواهدی از وجود مولکول‌های آلی متان در جو مریخ و فضاپیمای رزتا نیز ردی از برخی ترکیبات آلی در جو بسیار رقیق یک دنباله‌دار را گزارش کرده بودند. این بار دانشمندان رصدخانه جنوبی اروپا، برای کشف نشانه‌هایی از حیات، پا از گلیم منظومه شمسی خودمان فراتر نهاده و نشانه‌هایی از مولکول‌های آلی پیچیده‌ای را آشکار کرده‌اند که نزد اخترزیست‌شناسان به بلوک‌های سازنده حیات معروف هستند. آنها از ارائه رادیوتلسکوپ‌های بزرگ آلما (ALMA) واقع در کوهستان آتاکامای شیلی برای رصد منظومه ستاره‌ای ام. سی. دابلیو 480 (MWC480) استفاده کردند. این ستاره در فاصله تقریبی 455 سال نوری از زمین قرار دارد و جرمش دو برابر جرم خورشید است. ام. سی. دابلیو 480 در مقیاس مراحل تحول و تکامل ستارگان بتازگی مرحله نوباوگی را پشت سرگذاشته و فقط حدود یک میلیون سال سن دارد. وقتی این سن یک میلیون ساله را با سن حدود پنج میلیارد ساله خورشید مقایسه کنیم، متوجه می‌شویم که چقدر این ستاره جوان است. جالب این که این ستاره با وجود جوانی میزان درخشندگی‌اش 10 برابر خورشید ماست. به نظر می‌رسد هنوز سیاره‌ای در حال گردش به دور ستاره ام. سی. دابلیو 480 تشکیل نشده است. در چنین مرحله‌ای از تحول یک ستاره معمولا غبارهای میان سیاره‌ای به صورت یک قرص اطراف ستاره تازه تشکیل شده شروع به گردش می‌کنند تا کم‌کم مقدمات شکل‌گیری سیاره یا سیاره‌های در حال گردش به دور آن ستاره مهیا شود. این قرص غباری در فاصله‌ای بسیار دور از ستاره‌ ام. سی. دابلیو 480 قرار دارد. تقریبا 30 تا 100 برابر دورتر از فاصله زمین تا خورشید. چنین فاصله‌ای را می‌توان با فاصله پلوتو از خورشید مقایسه کرد.

اخترشناسان در مشاهدات اخیر خود، در حالی که کار خود را روی قرص پیش سیاره‌ای ستاره‌ ام. سی. دابلیو 480 متمرکز کرده بودند، ردی از مولکول‌های کربن‌‌دار سیانید متیل و سیانید هیدروژن پیدا کردند. این مولکول‌ها اتصالات نیتروژن ـ کربن در ساختار خود دارند که برای شکل‌گیری آمینواسیدها و در نتیجه پروتئین‌ها و تشکیل ساختار سلول در یک موجود زنده پرسلولی یا تک‌سلولی به کار می‌روند. معمولا مولکول‌های آلی مولکول‌های پایداری نیستند و در حین شکل‌گیری پیوند‌های شیمیایی شکسته می‌شوند، اما نکته جالب در مورد این ستاره این است که در قرص پیش‌سیاره‌ای پادار باقی مانده‌اند.

نتایج این مطالعات نشان می‌دهد ‌مقدار این مواد آلی ردیابی شده بسیار بیشتر از میزان مواد مشابهی است که به نظر می‌رسد در نخستین مراحل در اوایل پیدایش منظومه شمسی وجود داشته است. به طوری که گفته می‌شود میزان مولکول‌های کربنی موجود در قرص پیش سیاره‌ای این ستاره به اندازه‌ای است که می‌تواند تمام اقیانوس‌های زمین را پر کند. این حجم بالا نشان می‌دهد عناصر مورد نیاز برای به وجود آمدن حیات، فقط منحصر به منظومه شمسی یا سیاره ما نیست و در دیگر منظومه‌ها هم وجود دارد. هر چند تاکنون هیچ نشانه‌ای قطعی از وجود حیات در کیهان در جایی بجز زمین وجود ندارد.

با کنار هم گذاشتن قطعات پازل تشکیل شده از نتایج اخیر وجود مولکول‌های آلی در مناطق مختلف کیهان، به نظر می‌رسد باید کم‌کم خود را برای شنیدن خبر قطعی از پیداشدن گونه‌ای از حیات در منظومه‌های ستاره‌ای دیگر آماده کنیم. تا‌امروز نزدیک به 2000 سیاره فراخورشیدی در حال گردش به دور ستاره‌های دیگر از طریق‌ پروژه‌هایی همچون تلسکوپ فضایی کپلر کشف شده است.

کاظم کوکرم

سیب (ضمیمه سه شنبه روزنامه جام جم)