خلاقیت؛ ناجی گردشگری اصفهان از بن‌بست

در این میان، احیای رودخانه زاینده‌رود، نگاه ملی به خود گرفت و با طرح مصوبه 9 ماده‌ای در شورای عالی آب، به تدریج هویت از دست رفته‌اش را باز یافت.

آلودگی هوا نیز با سرسختی استاندار و مجموعه مدیرانش بیش از پیش وجهه ملی پیدا کرد و با کاهش آلاینده‌هایی مانند دی‌اکسید گوگرد در هوا، اصفهانی‌ها نفس راحتی کشیدند.

مبحث گردشگری اما، خود مقوله‌ای دیگر داشت. موضوعی که ماهاتیر محمد نخست وزیر اسبق مالزی از آن به عنوان صنعت «ثروت‌ساز» یاد کرده بود، کمی نیاز به پشتیبانی، برنامه‌ریزی و ارتباطات بیشتر داشت.

ارتباطات لازم برای توسعه گردشگری اصفهان در دولت یازدهم ـ شاید ـ ناخواسته شکل گرفت اما «خلاقیتی» را در خود نهفته بود که به راه نجات اقتصاد گردشگری اصفهان ختم شد.

چه آن که با آغاز فعالیت دولت یازدهم، زمانی که وزیران و نمایندگان عالی رتبه کشورهای جهان برای تبریک به حسن روحانی عازم ایران می‌شدند، یک روز غیرکاری نیز در تقویم سفر خود قرار دادند و به شهرهای زیبای کشور سفر کردند.

در این میان، سهم اصفهان بیش از دیگر شهرها بود. نمونه اصلی آن، زمانی شکل گرفت که وزیر خارجه سوئد به اصفهان آمد و چند نفر از وزرای خارجه کشورهای اروپایی را نیز به اصفهان کشاند و تاکید کرد که «اگر اصفهان را نبینند، نیمی از جهان را ندیده‌اند.»

آنها زمانی که به اصفهان آمدند، بر یک نکته بسیار مهم تاکید کردند و آن این که «خلاقیت» راه نجات گردشگری اصفهان خواهد بود.

تبی که زود به عرق نشست

داستان توسعه گردشگری اصفهان از آنجا آغاز شد که همه هیات‌های بازدید کننده خارجی ابراز تمایل کردند با این استان تاریخی و توانمند مراودات گردشگری و اقتصادی داشته باشند.

آنها به این نتیجه رسیدند که می‌توانند با ترغیب سرمایه‌گذاران و اقشار مختلف مردم کشورشان به اصفهان، هم شرایطی برای بازدید از زیبایی‌های این استان فراهم کنند و هم بازارهای بکر اصفهان برای سرمایه‌گذاری را احصا کنند و برای بهره‌برداری از آن برنامه‌ریزی داشته باشند.

این موضوع، دو نتیجه بسیار مشهود برای اصفهانی‌ها داشت؛ نخست این که میزان درآمدهای بخش گردشگری را افزایش می‌داد و دوم این که سرمایه‌گذاران را ترغیب می‌کرد در حوزه‌های مختلف صنایع سبک و سنگین، فناوری‌های نوین، کشاورزی، خدمات، فعالیت‌های علمی و تحقیقاتی و طرح‌های دانشگاهی سرمایه‌گذاری کنند و در یک معامله «برد ـ برد» با اصفهان شریک باشند. با این وجود اما، تب تند اصفهان در حوزه گردشگری بسیار زود به عرق نشست.

در حالی که هنوز هم هیات‌های تجاری بسیاری برای ورود به اصفهان صف کشیده بودند، «نبود برنامه‌ای مدون برای جذب بیشتر گردشگران و سرمایه‌های آنها» بر همگان عیان شد و اصفهانی‌ها نتوانستند آنچه را نیاز داشتند به دست آورند و به هدف‌هایی که در «ذهن» و نه روی «کاغذ» داشتند، دست یابند.

توسعه گردشگری، خلاقیت می‌خواهد

همه می‌دانند که اصفهان زیرساخت‌های مطلوب برای توسعه بیشتر گردشگری را ندارد. بسیاری از کارشناسان هم بر این موضوع تاکید کرده‌اند.

برنامه‌ریزی‌هایی هم برای توسعه این زیرساخت‌ها انجام شده اما تاکنون هیچ‌کدام به نتیجه نرسیده؛ چه آن که توسعه زیرساخت‌های گردشگری از جمله برنامه‌های میان‌مدت و بلندمدتی است که در کمتر از پنج سال جواب نمی‌دهد.

در چنین شرایطی، این سوال مطرح می‌شود که برای توسعه گردشگری اصفهان چه باید کرد؟ و جدی‌ترین پاسخی که می‌توان به این سوال داد این است که نمی‌توان به امید ایجاد زیرساخت‌ها نشست و اقدامات نرم‌افزاری لازم را انجام نداد.

حقیقت این است که توسعه گردشگری اصفهان، بیش از آن که نیاز به «سخت‌افزار» داشته باشد، به «نرم‌افزار» نیاز دارد. نرم‌افزارها هم همان فکرهای خلاقانه‌ای هستند که می‌توانند چرخ‌های خرد شده گردشگری اصفهان را دوباره احیا کنند و به حرکت درآورند.

برای گردشگری خلاق چه کنیم؟

به تعداد همه آداب و سنن و تک‌تک آجرهای به کار رفته برای ساخت میدان نقش‌جهان، راه وجود دارد تا بتوان گردشگران را به اصفهان فراخواند و آنها را راضی به خانه فرستاد. اما قبول کنیم که هیچ‌گاه از این راه‌ها استفاده نکرده‌ایم و در محدودیت برنامه‌های تکراری و خسته کننده گرفتار شده‌ایم.

گردشگری که در سال 2015 به اصفهان سفر می‌کند، دوباره همان برنامه‌ها، نشانه‌های شهری و فضاهایی را می‌بیند که در سال 2005 دیده بود و این نشان می‌دهد که در این 10 سال فقط درجا زده‌ایم.

در این سال‌ها، هیچ رستورانی با رویکرد جدید فعالیت خود را آغاز نکرد، هیچ مغازه‌ صنایع دستی، کالای نوآورانه و جدید ارائه نکرده است، هیچ هتلی تلاش نکرده شرایطی ایجاد کند که گردشگر را با یک خاطره خوب روبه‌رو کند و هیچ آژانسی خدماتی بیش از آنچه بر عهده‌اش بود انجام نمی‌دهد.

این «پارامترها» گردشگری اصفهان را به اوج که نمی‌رساند هیچ، حتی یک قدم از مکان فعلی جابه‌جا نخواهد کرد. قبول کنیم که اکنون دیگر تعاریف گردشگری مبتنی بر میراث فرهنگی تغییر کرده و باید به دنبال راهکارهای دیگری بود.

اکنون در سایت‌های معتبر جهانی، تعداد جاذبه‌های گردشگری اصفهان نهایتاً 20 مورد است که این ضعف باعث می‌شود گردشگران اقناع نشوند و گردشگری خلاق توسعه نیابد.

این در شرایطی است که صنعت گردشگری زمانی ماندگار خواهد بود که یک گردشگر خارجی فقط با یک بار سفر به شهری مانند اصفهان، اقناع نشود و نیاز داشته باشد بیش از پیش اصفهان را بشناسد و سوال اصلی همین‌جا مطرح می‌شود که توریست‌ها چقدر دوست دارند «دوباره» اصفهان را ببینند؟

سعید ابوالقاسمی ـ خبرنگار جام‌جم