پوتین چرا به قاهره رفت؟

به گزارش تسنیم، ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه دوشنبه بیستم بهمن در راس یک هیات سیاسی، اقتصادی و نظامی بلندپایه وارد قاهره پایتخت مصر شد. هیاتی متشکل از سرگئی لاوروف وزیر امور خارجه، سرگئی شویگو وزیر دفاع و جمعی از متخصصان آژانس انرژی هسته‌ای و فضایی روسیه ولادیمیر پوتین را در این سفر همراهی کردند.

سطح و ترکیب سفر نشان می‌داد روسیه در تلاش است روابط و همکاری‌های همه جانبه خود را با مصر گسترش دهد و جایگاه قبلی خود را در این کشور بازیابد. البته تمایل متقابلی در مصر نیز دیده می‌شود.

شاید بتوان علل و متغیرهای متنوعی را در ارتباط با نزدیکی روسیه و مصر، دخیل دانست اما به نظر می‌رسد همه این علل متعدد و چندگانه را بتوان در قالب یک علت قرارداد و آن تنش یا بی‌اعتمادی است که بین هر دو طرف روسی و مصری با غرب و در راس آن آمریکا ایجاد شده است. بر این اساس آمریکا بعد از واقعه یازدهم سپتامبر سال 2001 کشورهای عربی از جمله مصر را برای ایجاد برخی تغییرات تحت فشار قرار داد.

اتخاذ چنین رویکردی چالش و تنش‌های آشکار و پنهانی را در روابط میان آمریکا و متحدان عرب خود از جمله مصر پدید آورد و دولت وقت مصر به ریاست جمهوری حسنی مبارک برای مقابله با این چالش‌ها و رهایی از فشارهای تحمیلی به چند اقدام دست زد که یکی از آنها نزدیکی به روسیه به منظور اعمال فشار بر آمریکا بود. بر این اساس حسنی مبارک، رئیس‌جمهور وقت مصر در سال 2005 به مسکو سفر کرد و قراردادهای مهمی را در عرصه‌های نظامی، اقتصادی و تجاری به امضا رساند. البته بعد از آن‌که آمریکا بتدریج از درخواست و اصرار خود دست کشید، تمایل دولت وقت مصر برای نزدیکی به مسکو نیز تضعیف شد.

بعدها نیز انتشار برخی خبرهای تائید نشده در خصوص وجود بده و بستان بین آمریکا و جنبش اخوان‌المسلمین در منطقه، رهبران سنتی کشورهای عرب از جمله مصر و عربستان را نگران کرد. افشای این اخبار انگیزه جدیدی را برای نزدیکی به روسیه فراهم کرد و در این خصوص علاوه بر دولت السیسی در مصر، مقامات سعودی نیز به تلاش‌هایی برای نزدیکی به روسیه دست زدند. البته مسئولان عربستان انگیزه‌های دیگری هم داشتند و از این طریق می‌خواستند با تطمیع روسیه مواضع آن را در قبال بحران سوریه و موضوع هسته‌ای ایران به خود نزدیک کنند و در این ارتباط حتی اعلام شد عربستان آمادگی خود را برای پرداخت هزینه قرار داد تسلیحاتی 15 میلیارد دلاری بین مصر و روسیه اعلام کرده است.

از سوی دیگر، روسیه نیز درست از زمانی که با غرب و آمریکا بر سر بحران اوکراین دچار چالش و تنش شد، تمایل بیشتری برای توسعه روابط و همکاری‌های خود با کشورهای غیرغربی نشان داده و به تلاش‌های گسترده‌ای در این رابطه دست زد. چین، هند، ایران، ترکیه و دیگر کشورهای عضو سازمان شانگهای و اینک مصر به طور جدی مورد توجه روسیه قرار گرفته است و بر این اساس مسکو تلاش می‌کند با افزایش مراودات تجاری و اقتصادی و همچنین فروش‌های تسلیحاتی، زیان‌های ناشی از تحریم‌های غرب و کاهش بهای نفت را جبران و از این تحریم‌ها در جهت کاهش وابستگی به در آمدهای نفتی و تنوع صادرات خود استفاده کند.

بر این اساس ولادیمیر پوتین به هر کشوری که سفر می‌کند، تیمی گسترده از روسای شرکت‌های تسلیحاتی، تجاری و انرژی (بخصوص در بخش هسته‌ای) را با خود همراه می‌کند و از این دید، این سفرها بیشتر به سفرهای بازاریابی و تجاری شباهت دارد تا سفرهای سیاسی.

از آنچه گفته شد، مشخص می‌شود مجموعه‌ای از نیازهای متقابل بین روسیه و مصر باعث گسترش روابط این دو کشور در عرصه‌های مختلف سیاسی، اقتصادی و دفاعی شده است که در این میان تنش با غرب و آمریکا نقش اساسی در نزدیکی روابط مسکو ـ قاهره داشته است. به همین دلیل می‌توان گفت چشم‌انداز آینده روابط روسیه و مصر نیز تا حدودی تابعی از وضع تنش‌های حاکم بر روابط میان روسیه و غرب است و متناسب با ‌آن دچار نوسان خواهد شد.

این بدین مفهوم است که روابط روسیه و مصر راهبردی نیست و بیشتر واکنش به شرایط محیطی ارتباط داشته است. هرچند این شرایط به گونه‌ای نیست که بتوان انتظار داشت در کوتاه مدت برطرف شود. به هرحال گسترش روابط قاهره و مسکو علاوه بر دو کشور برای تقویت ثبات در منطقه نیز مثبت خواهد بود و احتمالا مصر را برای همراهی با طرح روسیه برای حل بحران سوریه تشویق خواهد کرد بخصوص آن‌که گفته می‌شود مرگ ملک عبدالله نیز اتحاد مصر و عربستان را در قبال تحولات منطقه سست کرده است.