فلسفه از تعبیر جهان تا تغییر جهان

این موضوعات که طیف گسترده‌ای از ابتدایی‌ترین پرسش‌های فلسفی تا دغدغه‌های هنری و ادبی را در بر می‌گیرند تحت عناوین کتب مختلف منتشر شده است. یکی از نویسندگان برجسته حوزه مطالعات فلسفی، دکتر موسی اکرمی، دست به تالیف کتابی با عنوان فلسفه از تعبیر جهان تا تغییر جهان زده است.

این کتاب 600 صفحه‌ای مباحث متنوع فلسفی را با ساختاری ویژه ارائه می‌کند. این ساختار، کتاب را در چهار بخش، مجزا ساخته است. بخش یکم «چیستی فلسفه و وظیفه آن از نظر تا عمل» است؛ بخش دوم با مضمون «تعبیر جهان» به پیشینه، چیستی و گستره مسائل فلسفی ـ فیزیکی، مابعدالطبیعه، حقایق سرمدی، فلسفه اصالت وجودی صدرایی و نهایتا منطق و هستی‌شناسی صوری می‌پردازد؛ بخش سوم به زمینه‌هایی از «تغییر جهان» اشاره دارد و موضوعات بروزی مانند تروریسم، بنیادگرایی، محیط زیست و گفت‌وگوی فرهنگ‌ها را به بحث می‌گذارد و بخش چهارم به دورنمای فلسفی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی «جهان آینده» اختصاص یافته است؛ مسائلی شامل آینده‌شناسی و آینده‌نگری، درآمدی بر مبانی نظری زمین شهر و قانون اساسی آن و به سوی جهان واحد در بخش انتهایی کتاب گنجانده شده‌ است.

در این مسیر پیوستی در انتهای کتاب قرار گرفته که نویسنده در آن از یک قانون اساسی پیشنهادی برای زمین شهر سخن می‌گوید. اکرمی در صفحه 493 کتاب از وظایف کنونی ما در قبال مسائل مطرح جهان آینده سخن می‌گوید:

«انسان‌ها باید تشویق شوند از هرگونه برخورد با ضرورت حرکت به سوی جهان واحد که حاکی از تسلیمِ منفعلانه یا مقاومتِ ارادی ‌باشد بپرهیزند. باید مشارکت فعال در گفت‌وگوها، تحلیل شرایط و محاسبه سود و زیان را تشویق کرد و از یک سو به خلع سلاح نظری نگرش‌های امپریالیستی به مسأله «جهانی شدن» و «نظم نوین جهانی» پرداخت و از سوی دیگر سوءنیت عده‌ای از رهبران سیاسی کشورهای عقب‌مانده یا در حال توسعه را برملا کرد.»

مجموعه مقالاتی که در این کتاب ارائه می‌شود، می‌تواند اطلاعات وسیعی را نه‌تنها به علاقه‌مندان بلکه به نخبگان و سیاستمدارانی که به بهبود شرایط امیدوارند ارائه دهد. در پاره‌ای موارد این کتاب را می‌توان به‌عنوان راهنما برای این افراد معرفی کرد تا به تفکر و تعمق در مباحث مهمی نظیر «سیاست» و «گفت‌وگو» بپردازند.

اما یکی از مسائلی که می‌تواند مخاطب را از تدقیق در مباحث این کتاب دور کند، وسعت و نامحدود بودن محتوای کتاب است. چنان که کتاب می‌توانست در چند جلد ارائه شود و هر جلد از آن اختصاص به یک حوزه خاص داشته باشد. همچنین کتاب، هم به مباحث بنیادین نظری فلسفی مانند مباحث مابعدالطبیعه کانت پرداخته و هم به بحث‌های عملگرایانه نظیر واقعه 11 سپتامبر و ابعاد مختلف این حادثه. البته نمی‌توان از متمایز و منحصر بودن شیوه نگارش کتاب در ادب فلسفی پارسی غافل شد.

اگر کتب حوزه فلسفی را به کتاب‌های فرهنگنامه، لغتنامه، مجموعه مقالات، کتب راهنما و کتب مادر بخش‌بندی کنیم این اثر از موسی اکرمی می‌تواند هم در میان کتب مجموعه مقالات، کتب راهنما و هم به مثابه کتاب مادر از منظر یک فیلسوف پارسی زبان مطرح شود.

اکرمی در این‌باره در انتهای «درآمد» کتاب می‌گوید: «اینک فرصتی یافتم تا شماری از مقاله‌ها را همراه با چند نوشته تکمیلی، چونان قطعات یک جورچین بزرگ در کنار یکدیگر بگذارم تا در پیوند با یکدیگر کتابی را پدید آورند که آن باور ژرف به نقش دوگانه فلسفه و فیلسوفان [در تعبیر و تغییر جهان] با پرهیز از کمرنگ‌سازی هر یک از این دو نقش، قلب تپنده بخشنده جان به پیکره یگانه آن است.»

در انتهای کتاب پیوستی آمده که می‌توان گفت از جذاب‌ترین بخش‌های این کتاب است. در این پیوست اکرمی به ارائه یک قانون اساسی برای زمین شهر، یعنی شهر آرمانی بشری با توصیفات و ویژگی‌های اختصاصی‌ از منظر یک فیلسوف ایرانی پرداخته است. این خود موضوع بس مهمی است که قانون اساسی‌ که برای شهر آرمانی بشری در نظر گرفته‌ایم چگونه باید باشد. این قانون اساسی خود مشتمل بر هشت فصل و 281 اصل بوده و در دو مرحله نگارش یافته است.

علاقه‌مندان حوزه فلسفه، دانشجویان و پژوهشگران، سیاستمداران و نخبگان طیف گسترده‌ای از مخاطبان کتاب فلسفه از تعبیر جهان تا تغییر جهان هستند.

کتاب فلسفه از تعبیر جهان تا تغییر جهان توسط نشر نگاه معاصر در سال 93 خورشیدی منتشر شده است. نویسنده این کتاب استاد دانشگاه، نویسنده، مترجم و پژوهشگر فلسفه، دکتر موسی اکرمی است.

وی اکنون استاد دانشگاه آزاد اسلامی، واحد علوم و تحقیقات تهران است و تاکنون کتب متعددی نظیرِ «درآمدی به فلسفه کیهان‌شناسی»، «ک‍ان‍ت‌ و م‍اب‍ع‍دال‍طبیع‍ه»، «ک‍ی‍ه‍ان‌ش‍ن‍اسی‌ اف‍لاطون»، «از دم‌ ص‍ب‍ح‌ ازل‌ ت‍ا آخ‍ر ش‍ام‌اب‍د: (ت‍بیین‌ ک‍ی‍ه‍ان‌ش‍ن‍اختی‌ آغ‍از و ان‍ج‍ام‌ ج‍ه‍ان‌)» و «واژه‌ن‍ام‍ه‌ ک‍ی‍ه‍ان‌ش‍ن‍اسی‌ ف‍ارسی‌ ـ انگلیسی‌/‌ انگلیسی ـ ف‍ارس‍ی» را تألیف و آثاری مانند «پیدایش فلسفه علمی» اثر بسیار مهم هانس رایشنباخ و «لیبرالیسم سیاسی» اثر بسیار مشهور جان رالز را ترجمه کرده است.

جلال نبهانی‌زاده / جام‌جم