شیوه‌ای نو در نگارگری جریان یافته است

****

استاد صادق‌زاده در آغاز سخنانش با یادآوری این که دوسالانه نگارگری حدود 20 سال و اندی است که به‌صورت دوسالانه یا گاه حتی با تعلل به‌صورت سه سالانه برگزار می‌شود و نظر قطعی دادن درباره روند آن، پیچیدگی‌های خاص خود را دارد، آثار دوسالانه نهم را به نسبت 20 سال پیش متفاوت می‌داند و می‌گوید: «تعداد و کیفیت آثار راه یافته بخش رقابتی به نمایشگاه دوسالانه نهم با پنج گرایش در کنار آثار مدعوین در حد خودش قابل قبول است اما تا ایده‌آل‌ها هنوز فاصله وجود دارد و بر این اساس می‌توان مواردی را به‌عنوان حُسن آن و مواردی را به‌عنوان انتقاد مطرح کرد.»

او ادامه می‌دهد: «بعضی از هنرمندان نگارگر در دوسالانه‌های قبلی حضور پیدا نمی‌کردند یا با فاصله‌های زیاد از هم حضور می‌یافتند و دلیل آن حساسیت‌های این هنرمندان در قبال آثارشان و از طرفی سیاست‌های اجرایی متغیر این دوسالانه‌ها بود و گاهی بعضی هنرمندان با این نوع سیاست‌ها توافق نداشتند. در این سیاست‌ها، تفاوت در ارج گذاشتن به بعضی تکنیک‌ها نسبت به بعضی دیگر موجب تفاوت آرا می‌شد و در این ابراز نظرها، تفاوت سبک‌ها و شیوه‌های نگارگری نادیده گرفته می‌شد و در آنها اتفاق نظر نبود و برخی هنرمندان نگارگر نحوه دیگری را می‌پسندیدند و در این موارد به داوری‌ها اعتراضاتی می‌شد و تک بعدی‌بودن این دوسالانه‌ها فقدان حضور تمام هنرمندان را در این دوسالانه‌ها به همراه داشت، اما در دو سالانه نهم با توجه به چینش هنرمندان مدعو و اعضای هیأت داوری، به نوعی سعی شده بود گروه‌های مختلف در آن حضور و حق رای داشته باشند و از این نظر عملکرد دوسالانه نهم را مثبت می‌دانم و امیدوارم که این دید همه نگر همواره در دوسالانه‌های نگارگری اعمال شود و همه هنرمندانی که طی این سال‌ها برای این هنر وقت گذاشته‌اند در دوره‌های آینده آن نیز در کنار یکدیگر حضور داشته باشند.»

این استاد نگارگری اظهار می‌کند: «البته مشکلات دیگری هم همواره برای شرکت نکردن هنرمندان وجود دارد، مثلا ارسال آثار برای هنرمندان شهرستانی؛ مخصوصا استادانی که سن بالایی دارند بسیار دشوار است و به همین دلیل آثارشان را نمی‌فرستند و باید شیوه‌ای برای حمل و نقل و ارسال آثار هنرمندان شهرستانی و کهنسال در نظر گرفته شود.»

داور بخش تشعیر نهمین دوسالانه نگارگری در پاسخ به پرسشی درباره ضعیف‌ترین و قوی‌ترین بخش‌های این دوسالانه چنین توضیح می‌دهد: «نمی‌توان چنین نگاهی را به آثار دوسالانه نگارگری داشت و مثلا یک اثر تذهیب را با اثر نگارگری مقایسه کرد؛ به این دلیل که بخش‌های پنجگانه دوسالانه نگارگری زیر مجموعه‌های آن است و هر یک از این بخش‌ها در نوع خود معایب و محاسنی دارد، اما به صورت کلی می‌توان گفت در آثار این دوسالانه طراحی به‌عنوان مهم‌ترین بخش در نگارگری دچار ضعف بود و باید به این بخش اهمیت بیشتری داده شود.»

صادق‌زاده می‌افزاید: «بُعد دیگر نگارگری خلاقیت است و به نظرم در بخش تذهیب و نگارگری نهمین دوسالانه باید بیشتر به کار گرفته می‌شد و نمی‌توان یک اثر تذهیب را فقط به دلیل ریزه نگار بودن، تذهیب خوبی قلمداد کرد و باید اندیشه‌گرایی و توجه به تکنیک، فرم و فضا در کنار هم در کار تذهیب پیاده شود. در بخش نگارگری هم ما باید تکنیک‌های نوین نگارگری را پذیرا باشیم و به نظر می‌رسد در این دوسالانه طیفی از نگارگران به سوی امتحان تکنیک‌های مختلف رفته‌اند.»

از استاد صادق‌زاده درباره امکان به وجود آمدن سبک و شیوه نگارگری مختص دوره معاصر می‌پرسم و او می‌گوید: «معتقدم چنین ظرفیتی در نگارگری ما وجود دارد چون نگارگری هنری پویا است و محدودیت ندارد امّا نگارگر محدود داریم. رشته نگارگری ظرفیت پیشرفت به سوی افق‌های آینده را دارد. این هنر چند قرن است که ادامه داشته و در هر دوره‌ای خود را مطابق شرایط زمانی‌اش وفق داده و با توجه به شرایط، ایدئولوژی‌ها، امکانات زمان و نوع بیان توانسته است راه جدید خود را بیابد و به یک نوع گستردگی برسد. امروز نیز چنین شرایطی حاکم است و نگارگران باید با مطالعه و بررسی بیشتر، اندیشه‌گرایی را در کنار تکنیک‌های جدید در آثارشان به کار برند.»

او می‌گوید: «ایده کار نگارگری من از اصفهان است و احساس می‌کنم شیوه‌ای در اصفهان جریان یافته که بنده هم می‌توانم بخشی از این جریان باشم. به نظرم مکتب اصفهان در حال شکل گرفتن است و در دوره گذار به آن می‌رسد. کارهایی در سبک و سیاق نو در اصفهان انجام می‌شود که می‌توان گفت قابلیت خاص خود را دارد. هم‌اکنون نیز در زمینه نگارگری معاصر هنرمندان سه استان اصفهان، تهران و مشهد بیشترین فعالیت را دارند و امیدوارم با تبادل نظر بیشتر هنرمندان نگارگر با یکدیگر این نگاه معاصر در نگارگری به سوی تبدیل شدن به یک نوع سبک پیش برود. اگر در دوسالانه‌های نگارگری امکان برگزاری میزگردهای تخصصی برای هنرمندان نگارگر فراهم شود و نقطه ضعف‌ها و نقاط قوت در این میزگردها مورد تبادل نظر قرار گیرد، سبک نگارگری معاصر سریع‌تر به نتیجه خواهد رسید.»

این استاد دانشگاه در پایان سخنانش از نامتوازن بودن تقسیم امکانات دولتی برای فعالیت‌های هنری در نقاط مختلف کشور گِله می‌کند و معتقد است که ظرفیت واقعی هنرمندان نگارگر ایران به دلیل همین بی‌توجهی در دوسالانه‌ها مشخص نمی‌شود.

مریم نظری ‌‌/‌‌‌ جام‌جم