زائران خارجی، گردشگری ایران را رونق داده‌اند

آنها معتقدند چون کفه ترازوی گردشگری خارجی به سوی گردشگران زیارتی که بخش قابل توجه آنها نیز از کشورهای همسایه هستند، سنگینی می‌کند، نمی‌توان این موضوع را چندان به رونق گرفتن صنعت گردشگری خارجی در کشورمان نسبت داد، زیرا آمارهای سازمان گردشگری نشان می‌دهد گردشگری خارجی ایران همچنان روی پاشنه گردشگری زیارتی می‌چرخد و این یعنی فرصت رونق اقتصادی گردشگری سیاحتی کشورمان همچنان در سایه بی توجهی سازمان‌های مسئول می‌سوزد.

سرزمینی چهارفصل که طبق آمارهای سازمان جهانی جهانگردی از لحاظ جاذبه‌های طبیعی رتبه پنجم و از نظر جاذبه‌های تاریخی رتبه دهم در دنیا را دارد و همه این مزیت‌ها کافی است برای این‌که صنعت گردشگری یک کشور را رونق ببخشد و هر ساله درآمد کلانی را از این راه نصیب آن کشور کند، اما متاسفانه این پیش‌بینی در مورد کشور ما تاکنون اتفاق نیفتاده است.

کشوری با این محاسن که می‌توانست در زمینه جذب گردشگر بسیار موفق عمل کند، حالا کارنامه درخشانی در صنعت گردشگری ندارد و سهم آن از کل درآمدهای گردشگری دنیا کمتر از یک درصد است.

عباس گلدوست، دبیر انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران در گفت‌وگو با جام‌جم، می‌گوید: با وجود تغییرات محسوسی که با ورود گردشگران اروپایی و آمریکایی به کشورمان از ابتدای امسال تاکنون رخ داده و اتفاق مثبت و امیدوارکننده‌ای هم است، اما همچنان گردشگران زیارتی جایگاه اول گردشگری خارجی در ایران را به خود اختصاص داده‌اند که این یعنی در بحث گردشگری سیاحتی همچون سال‌های گذشته درجا زده‌ایم.

فعالان حوزه گردشگری در حالی بر ضرورت متعادل شدن کفه گردشگری خارجی بین گردشگران زیارتی با دیگر گروه‌های گردشگری خارجی تاکید دارند که محمدرضا پوینده، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور در گفت‌وگو با جام‌جم، نه تنها سنگین شدن کفه گردشگری خارجی به سوی گردشگران زیارتی را اتفاق مثبتی می‌داند بلکه تاکید می‌کند باید با برنامه‌ریزی و مدیریت صحیح ورود گردشگران زیارتی از کشورهای همسایه به ایران را تقویت کرد تا بتوان از این شرایط برای رونق اقتصاد گردشگری ایران بهره برد.

براساس آمارهایی که سازمان گردشگری در اختیار خبرنگار جام‌جم قرار داده است، در سال 1392 تعداد گردشگران ورودی به ایران چهار میلیون و 801 هزار و 826 نفر بوده است که از این تعداد یک میلیون و 580 هزار نفر از گردشگران خارجی از کشور عراق، یک سوم ورودی از جمهوری آذربایجان و بقیه به ترتیب از کشور‌های عربستان، بحرین و لبنان بوده‌اند.

همچنین طی شش ماهه اول امسال دو میلیون و 713 هزار و 771 گردشگر وارد ایران شده اند که بیش از 40 درصد آنها گردشگران خارجی بوده‌اند که با انگیزه زیارت وارد کشورمان شده‌اند و بقیه گردشگرانی بوده‌اند که به طور همزمان از مراکز تاریخی، طبیعی و تفریحی بازدید داشته‌اند. البته سازمان گردشگری تاکید کرده است که چون تفکیک آماری ملیت گردشگران ورودی به کشور پایان هر سال صورت می‌گیرد، به همین دلیل فعلا نمی‌توان به جزئیات بیشتری از گردشگران خارجی ورودی به ایران درسال 1393 - به طور مثال در این باره که این گردشگران بیشتر از کدام کشورها به ایران سفر کرده‌اند - اشاره کرد.

با این حال براساس آمارهای به دست آمده از گردشگران خارجی ورودی به ایران در سال 92، بیشترین گردشگران از کشورهای عراق، جمهوری آذربایجان، عربستان و ترکیه به کشورمان آمده اند و نکته جالب این‌که مقصد گردشگری آنها در ایران به ترتیب شهرهای مشهد مقدس، قم و شیراز بوده است.

این درست همان موضوعی است که فعالان حوزه گردشگری روی آن حرف دارند. کشورمان به دلیل امتیازی که از بابت وجود اماکن متبرکه‌ای مانند حرم حضرت امام رضا( ع)، حرم حضرت معصومه (س) و دیگر امامزادگان در خاک خود دارد هر ساله میزبان نه فقط گردشگران داخلی بلکه مسلمانان فراوانی است که از نقاط مختلف دنیا برای زیارت این اماکن متبرکه راهی ایران می‌شوند.

در این که حضور گردشگران زیارتی نیز می‌تواند به سهم خود بخش قابل توجهی از بار گردشگری خارجی کشورمان را به دوش بکشد و موجب رونق اقتصاد گردشگری ایران شود، شکی نیست، اما نباید از کنار این واقعیت هم گذشت که جمعیت مسلمانان در نقاط مختلف جهان با وجود فراوانی شان فقط می‌توانند سهم محدودی در گردشگری خارجی کشورمان داشته باشند، درحالی که کشورمان علاوه بر اماکن زیارتی، جاذبه‌های گردشگری دیگری در بخش‌های سیاحتی، طبیعت‌گردی و تاریخی دارد که نباید از این فرصت برای جذب گردشگر خارجی غافل شد؛ فرصتی که می‌تواند تعداد بیشتری از گردشگران خارجی را از کشورهای سراسر دنیا بدون توجه به ملیت، دین و مذهب و حتی مناسبات سیاسی برای سفر به ایران و بازدید از مناطق گردشگری ترغیب و درآمد بیشتری را از این بابت نصیب اقتصاد گردشگری ایران کند.

عباس گلدوست، دبیر انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرت هوایی و جهانگردی ایران در حالی که سهم گردشگری زیارتی را از رونق اقتصاد گردشگری ایران بی تاثیر نمی‌داند، اما به مشکلات و محدودیت‌هایی که برخی از گردشگران زیارتی بخصوص آنهایی که از کشورهای همسایه به ایران می‌آیند هم اشاره می‌کند. به گفته وی، گردشگران خارجی بخصوص آنهایی که از کشورهایی همسایه و با هدف سفر به شهرهای مذهبی و زیارت اماکن متبرکه راهی ایران می‌شوند، گردشگرانی هستند که چون هدف شان از گردشگری صرفا زیارت است

بنابراین مشاهده شده که اکثر آنها محل اقامت چندان برایشان هم نیست و از آنجا که عمدتا گروهی و با خانواده به ایران سفر می‌کنند برای به صرفه شدن هزینه‌ها ترجیح می‌دهند در مهمان‌پذیرهای ارزان‌قیمت هم اقامت کنند.

این فعال گردشگری معتقد است که گردشگران مذهبی در ایران چندان اهل پول خرج کردن نیستند و بخصوص آنهایی که از کشورهای همسایه به ایران سفر می‌کنند از نظر سطح درآمدی در وضع چندان مناسب مالی قرار ندارند که بتوان به عنوان گردشگر خارجی که تمایل دارد در کشور ما پول خوبی خرج کند، اما بهترین خدمات را هم بگیرد، حساب باز کرد.

این همان موضوعی است که ابراهیم پورفرج، رئیس اتحادیه تورگردان‌های ایران نیز در گفت‌وگو با جام‌جم به آن اشاره و تاکید می‌کند: رونق گردشگری خارجی یعنی این‌که ما بتوانیم در بخش گردشگری خارجی هم مسلمان و هم غیر مسلمان را جذب کنیم و بتوانیم از فرصتی که چه گردشگر زیارتی و چه گردشگر سیاحتی در بخش‌های مختلف نصیب اقتصاد کشور می‌کند، بهره ببریم و تکیه گردشگری خارجی فقط روی یک بخش متمرکز نباشد. البته این طور که پورفرج می‌گوید: نه فقط در بحث گردشگری سیاحتی بلکه گردشگری سلامت نیز فرصت بالقوه‌ای است که هنوز آنچنان که باید شرایط برای استفاده از آن فراهم نشده است.

رونق گردشگری زیارتی در اولویت

در حالی که فعالان حوزه گردشگری خارجی معتقدند باید شرایط برای تقویت گردشگری سیاحتی در بخش‌های مختلف شامل طبیعت‌گردی یا گردشگری تاریخی نیز در کنار گردشگری مذهبی مهیا شود، اما محمدرضا پوینده، مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور معتقد است همه ساله 40 تا 50 درصد گردشگران خارجی در ایران را گردشگران مذهبی تشکیل می‌دهند که این وضع اتفاق مثبتی است که باید تقویت شود.

وی این را هم می‌گوید که میان کشورهایی که گردشگران آن با هدف زیارت عازم ایران می‌شوند، کشور عراق با 30 درصد رتبه اول را دارد که پس از آن دیگر کشورها با فاصله قابل توجهی در جایگاه‌های بعدی گردشگری زیارتی قرار دارند.

مسئولان سازمان گردشگری گرچه سرازیر شدن گردشگران اروپایی و آمریکایی به ایران در پی بهبود روابط بین‌المللی را اتفاق مثبتی می‌دانند، اما معتقد هستند که این موضوع تب تندی است که ممکن است به مرور زمان فروکش کند.

پوینده در این باره می‌گوید: به طور مثال در پی کوچک‌ترین نوسانی در عرصه روابط بین‌الملل و مذاکرات هسته‌ای این احتمال نیز وجود دارد که سفر اروپایی‌ها و آمریکایی‌ها به ایران نیز دستخوش تغییراتی شود، بنابراین طبیعی است که نباید از فرصت اول گردشگری خارجی که همان گردشگری زیارتی است و چندان تحت‌تاثیر مناسبات سیاسی قرار نمی‌گیرد، غافل شد.

وی این نگاه را که گردشگری خارجی نباید بیشتر از کشورهای همسایه باشد نیز نگرشی اشتباه دانسته و تاکید می‌کند: براساس پژوهش‌های سازمان جهانی گردشگری در میان ده کشور برتر دنیا که حرف اول را در گردشگری خارجی می‌زنند، صنعت گردشگری بیشتر این کشورها روی کشورهای همسایه متمرکز شده است.

پوینده این موضوع را که گردشگران کشورهای همسایه و بخصوص گردشگران زیارتی از اروپایی‌ها در ایران کمتر خرج می‌کنند، تائید نمی‌کند و توضیح می‌دهد: بر عکس گردشگران اروپایی که گرچه ممکن است در سفر به ایران در هتل‌های چهار یا پنج ستاره اقامت کنند، اما نسبت به گردشگرانی که از کشورهای همسایه به طور خانوادگی به ایران سفر می‌کنند، کمتر هزینه می‌کنند. پوینده می‌گوید: از آنجا که فرهنگ مردم کشورهای همسایه بیشتر شبیه به فرهنگ ایرانی‌هاست این افراد عادت دارند که در سفر به ایران به خورد و خوراکشان اهمیت دهند یا اصرار دارند که حتما از اینجا برای دوستان و بستگانشان سوغاتی بخرند که این امر نشان می‌دهد گردشگر زیارتی نیز می‌تواند به رونق اقتصاد گردشگری کشورمان کمک کند.

وی کشور هندوستان را در این زمینه مثال زده و می‌گوید: هم‌اکنون مسئولان کشور هندوستان در حال تقویت خطوط هوایی و دریایی خود هستند تا بتوانند گردشگرانی را که از کشورهای شرق آسیا یا عراق و افغانستان برای معالجه راهی کشورهای همسایه می‌شوند به طرف کشور خود جذب کنند تا از این فرصت به نفع اقتصاد گردشگری بهره ببرند.

مدیرکل دفتر برنامه‌ریزی گردشگری سازمان میراث فرهنگی و گردشگری کشور تاکید می‌کند: در بخش گردشگری خارجی هدف ایران، کشورهای همسایه است که باید به طور جدی روی جذب گردشگر از آنها برنامه‌ریزی کرد.

پوینده تصریح می‌کند: سازمان گردشگری در آینده باید برای ورود گردشگران خارجی از کشورهای همسایه اطراف نسخه ویژه‌ای تدوین کند تا بتواند از این فرصت نهایت بهره را برای رونق گردشگری خارجی ببرد. به نظر می‌رسد مسئولان سازمان گردشگری روی گردشگران زیارتی حساب ویژه‌ای باز کرده اند زیرا آنها را در حکم مهره‌هایی می‌دانند که هیچ وقت قرار نیست برای گردشگری خارجی ایران سوخت شوند، آنها حتی در فکر تدوین برنامه ویژه‌ای برای رونق گردشگری زیارتی از کشورهای همسایه هستند که همه اینها می‌تواند چشم‌انداز خوبی را برای آینده گردشگری خارجی ایران رقم بزند. با این حال باید توجه داشت که تمرکز مسئولان سازمان گردشگری روی گردشگری زیارتی نباید آنها را از فرصت جدیدی که ورود گردشگران اروپایی و آمریکایی برای رونق گردشگری خارجی فراهم کرده است، غافل کند.