سنگی‌که غرب‌ در‌چاه انداخت

بدعهدی غرب در جریان مذاکرات هسته‌ای 9 سال قبل و ازسرگیری فعالیت‌های هسته‌ای کشورمان باعث شد ‌ شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پانزدهم بهمن 1384 به ایران اخطار دهد چنانچه غنی‌سازی اورانیوم را تعلیق نکند، موضوع را به شورای امنیت گزارش خواهد داد. پس از آن در هجدهم اسفند 1384 پرونده هسته‌ای ایران به شورای امنیت رفت که حاصل آن شش قطعنامه بود. قطعنامه‌هایی که هر چند اولین آنها جنبه غیراجباری و غیر الزام‌آور داشت، اما پنج قطعنامه بعدی تحریم‌هایی را علیه جمهوری اسلامی ایران اعمال کرد.

شورای امنیت؛ از تهدید تا تحریم

اولین واکنش شورای امنیت به پرونده ایران در تاریخ سی‌ویکم جولای ۲۰۰۶ و با تصویب بیانیه 1696 بود که براساس آن از ایران خواسته شد غنی‌سازی اورانیوم را متوقف کند و در غیر این صورت با تحریم‌های احتمالی دیپلماتیک یا اقتصادی مواجه خواهد شد. این قطعنامه با 14 رای موافق و یک رأی مخالف (قطر) تصویب شد.

شورای امنیت در بیست‌وسوم دسامبر 2006 برای وادار کردن ایران به پایان غنی‌سازی اورانیوم قطعنامه 1737 را به رای گذاشت که البته برخی از بندهای آن بر اثر فشار روسیه و چین تعدیل شد و در نهایت 15 کشور عضو شورا به آن رای مثبت دادند. شورای امنیت سازمان ملل در بیست‌وچهارم مارس 2007 میلادی (چهارم فروردین1386) به اتفاق آرا قطعنامه 1747 را علیه ایران به تصویب رساند. در این قطعنامه از تمام‌ کشورهای جهان خواسته شد تا فعالیت خود با شرکت‌های ایرانی را که در زمینه انرژی هسته‌ای فعالیت دارند، محدود کنند.

ممنوعیت صادرات و واردات سلاح‌های سنگین به ایران نیز از دیگر موارد این قطعنامه بود. همچنین شورای امنیت به ایران 60 روز مهلت داد تا با تبعیت از این قطعنامه و درخواست‌های قطعنامه 1737 که پیش از آن تصویب شده بود، به آنچه فعالیت‌های «حساس اتمی» خوانده شده بود از جمله غنی‌سازی اورانیوم پایان دهد.

شورای امنیت سازمان ملل 9 ماه بعد از صدور قطعنامه 1747، در سوم مارس 2008 قطعنامه دیگری (1803) را با 14 رای مثبت و رای ممتنع ونزوئلا علیه ایران صادر کرد.

شورای امنیت در قطعنامه 1835خود نیز ضمن اشاره به گزارش مدیرکل وقت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی که از عدم تعلیق غنی‌سازی اورانیوم ایران سخن گفته بود، از ایران خواست تا به صورت کامل و بدون هیچ تاخیری به قطعنامه‌های پیشین این شورا و نیز درخواست‌های شورای حکام آژانس در تعلیق برنامه هسته‌ای خود عمل کند. شورای امنیت ضمن تاکید دوباره بر قطعنامه‌های پیشین که همگی آنها تحت فصل هفتم منشور ملل متحد صادر شده و در آنها از ایران درخواست شده که فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم و پروژه آب سنگین را تعلیق کند، در قطعنامه جدید خود اشاره‌ای به تحریم‌های جدید علیه ایران نکرد.

به گزارش فارس، از دیگر قطعنامه‌هایی که شورای امنیت علیه ایران صادر کرد، قطعنامه 1887 بود که در بیست‌وچهارم سپتامبر 2009 تصویب شد این قطعنامه نیز با 15رای موافق به تصویب این شورا رسید. در این قطعنامه از ایران خواسته شده بود به قطعنامه‌های قبلی عمل کند.

از تحریم موشکی تا محدودیت‌های بانکی

شورای امنیت نهم ژوئن 2010 هم قطعنامه 1929 را علیه ایران صادر کرد که براساس آن تحریم‌ها علیه ایران فراگیرتر و شدیدتر شد. قطعنامه 1929 براساس سه قطعنامه صادر شده پیشین علیه جمهوری اسلامی تنظیم و در آن اقدامات دیگری برای تحریم ایران منظور شد.

براساس تحریم‌های پیش‌بینی‌شده در آخرین قطعنامه علیه ایران، کشورمان از سرمایه‌گذاری در خارج از کشور در فعالیت‌های حساس هسته‌ای مانند غنی‌سازی اورانیوم و فعالیت‌هایی که بتواند دانش فنی هسته‌ای را به دست آورد و همچنین سرمایه‌گذاری مرتبط با موشک بالستیک که توانمندی ساخت سلاح هسته‌ای را داشته باشد، منع شده است. این بند از ممنوعیت، سرمایه‌گذاری استخراج اورانیوم را هم شامل می‌شود. براساس این قطعنامه دولت‌ها از فروش یا انتقال هشت سلاح سنگین شامل تانک، خودروهای زرهی جنگی، توپخانه، هواپیمای جنگنده، بالگردهای تهاجمی، ناو، موشک یا سیستم موشکی به ایران منع شده و بر همین اساس دولت‌‌ها اجازه ندارند کمک فنی یا نظامی این گونه تسلیحات را در اختیار ایران قرار دهند.

در چارچوب تحریم‌های اعمالی، ایران از انجام هرگونه فعالیت مرتبط با موشک بالستیک که توانایی حمل سلاح هسته‌ای را داشته باشد، منع شده و کشورها موظف هستند تمام تدابیر لازم را برای جلوگیری از انتقال فناوری یا کمک فنی مرتبط انجام دهند. انتقال قطعات حساس مرتبط با تکثیر هسته‌ای و موشکی به ایران یا از ایران نیز براساس این قطعنامه منع شده و سپاه پاسداران و شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی هدف تحریم‌های تازه قرار گرفتند. در نهایت این قطعنامه از اعضا می‌خواست اجازه ندهند شعب تازه بانک‌های ایرانی در کشورشان دایر شود یا بانک‌ها و موسسات مالی فعال در خاکشان با ایران معامله کنند.

هرچند به اذعان تحلیلگران، این تحریم‌های گسترده در کنار تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا و اروپا، هیچ‌یک نتوانست تهران را از مسیر توسعه برنامه هسته‌ای خود بازدارد، اما همین قطعنامه‌ها اکنون یکی از اصلی‌ترین چالش‌های پیش‌روی مذاکراتی است که دیپلمات‌ها امیدوارند تا پنج روز دیگر به حل و فصل پرونده هسته‌ای کشورمان بینجامد.