وادی به وادی می‌رود این کاروان

مُهنا مرکز هنرهای نمایشی انقلاب اسلامی است که چندی است به‌عنوان متولی نمایش‌های میدانی و آموزش و تربیت نیروهای متخصص بتازگی فعالیت خود را آغاز کرده است. این مرکز با برنامه‌ریزی‌هایی که انجام داده تاکنون یک نمایش را در برخی استان‌ها روی صحنه برده و در صدد آن است تا بتواند مردم همه استان‌ها و بخصوص مناطق محروم را به تماشای نمایش فصل شیدایی بنشاند.

سعید اسماعیلی، کارگردان این نمایش درباره شکل‌گیری ایده و اجرای فصل شیدایی این‌گونه توضیح می‌دهد: به همت سازمان هنری رسانه‌ای اوج دو ماه پیش مرکز هنرهای نمایشی انقلاب تشکیل و موجودیتش اعلام شد. این مرکز بنا دارد فعالیت‌های نمایشی و میدانی را پوشش داده و از آن پشتیبانی و حمایت کند.

او می‌افزاید: به خاطر سابقه‌ای که بنده در اجرای نمایش بزرگ «ستاره صبح» داشتم با پشتیبانی سازمان اوج پروژه‌ای نمایشی به نام فصل شیدایی تعریف و اجرایی شد.

کارگردان نمایش میدانی فصل شیدایی اظهار می‌کند: بهتر است کمی درباره پیشینه این اتفاقات توضیح دهم. ستاره صبح اول در استان خوزستان و شوش دانیال در ایام راهیان نور اجرا شد. پس از آن در استان‌های گلستان و تهران اجرا شد و فعالیت‌های مختلفی با موسسه اوج داشتیم. بعد هم پروژه فصل شیدایی را تعریف کردیم و دوستان هم محبت و پشتیبانی کردند.

اسماعیلی ادامه می‌دهد: در واقع فصل شیدایی کوچک شده و ساده شده ستاره صبح است. ستاره صبح نمایش خیلی بزرگ و پر هزینه‌ای بود. برای این‌که بتوانیم این پروژه را در استان‌های مختلف اجرا کنیم، کمی کوچک کردیم تا هزینه کمتری داشته باشد.

بعد هم گروه تئاتر میدانی تشکیل می‌شود و شهر به شهر فصل شیدایی روی صحنه می‌رود. کارگردان این اثر می‌گوید: اولین استانی که برای اجرا انتخاب کردیم چهار محال و بختیاری بود. ما در این استان 10 اجرا داشتیم و استقبال‌ها در حدی بود که در آخرین اجرا 9 هزار تماشاچی داشتیم.

بالاترین رکورد مخاطب تئاتر در فصل شیدایی

او می‌افزاید: به گمانم با این تعداد تماشاچی در یک شب، رکورد زدیم و تعداد قابل توجهی بیننده داشتیم. بعد از چهارمحال و بختیاری در لرستان اجرا داشتیم در این استان هم استقبال زیادی از کارمان شد.

اسماعیلی می‌گوید: برآورد ما این است که تاکنون پروژه خیلی موفقی بوده است. امیدوارم کار به همین روال ادامه پیدا کند و فرصت اجرا در استان‌های مختلف را پیدا کنیم. در کل برنامه‌مان این است که بتوانیم هر ماه به یک استان برویم و به اندازه توانمان تاثیرگذار باشیم.

به گفته کارگردان این اثر فصل شیدایی مخاطبان بسیاری داشته است و این موضوع بیانگر جذابیت آن برای مردم است، اما این نمایش چه ویژگی‌هایی دارد که به اثری جذاب برای مردم تبدیل شده است، اسماعیلی می‌گوید: بخشی از کار ما به زمان دفاع مقدس مربوط است. در این بخش ما تحقیقات لازم را انجام داده و داستان دلاوری‌های مردم و سربازان همان استان در زمان جنگ را برایشان روایت می‌کنیم. این موضوع برای مردم خیلی جذاب است.

او ادامه می‌دهد: ویژگی دیگر این کار این است که چون همه چیز در ابعاد واقعی خودش اتفاق می‌افتد، این موضوع برای تماشاگر خیلی جذاب است. ما در کار انفجارهای مختلفی را داریم، 100 بازیگر روی صحنه می‌روند، دکور خیلی بزرگ است و به این ترتیب مخاطب خودش را در دل وقایع احساس می‌کند.

کارگردان فصل شیدایی یکی دیگر از ویژگی‌های جذاب این اثر را زبان و روایت ساده کار می‌داند و بیان می‌کند: ما در این کار به سمت و سویی نرفته‌ایم که مخاطب را درگیر تکنیک‌ها کنیم. زبان و بیانی ساده و جذاب را برگزیده‌ایم که برای مخاطب عام جذاب است.

روایت داستان حضرت آدم تا آخر الزمان

اما در فصل شیدایی چه اتفاقاتی روایت می‌شود؟ اسماعیلی در پاسخ می‌گوید: در این نمایش از خلقت حضرت آدم تا رانده شدنش از بهشت را روایت می‌کنیم. ماجرای غدیر، شهادت حضرت زهرا (س) و ضربت خوردن امیرالمومنین و وقایع کربلا از دیگر موضوعاتی است که در نمایش روایت می‌شود.

او ادامه می‌دهد: داستان معروف سلسله‌الذهب حضرت رضا(ع) دیگر بخش این نمایش است و پس از آن می‌رویم سراغ انقلاب اسلامی. به رویکرد هر استان در جریان انقلاب اسلامی می‌پردازیم و قسمت بعدی حضور هراستان در دفاع مقدس است. مثلا در خرم آباد بمباران مدرسه شهید فیاض بخش بروجرد و عملیات کربلای 4 را می‌بینیم که خود استان درگیرش بوده است. در نهایت قسمت پایانی ما هم پرداختن به آخرالزمان براساس روایات مستند شیعه است.

اسماعیلی تاکید می‌کند: ما درباره هر استان مطالعه و اتفاقات مربوط به آن استان را پیدا، سپس روی همان وقایع کار می‌کنیم. مثلا یکی از استان‌ها دو تهدید داشت؛ یکی جریان تصوف و دیگری جریان وهابیت، ما به این دو تهدید پرداخته‌ایم و آنها را واکاوی کرده‌ایم.

اسماعیلی ادامه می‌دهد: یکی از دلایل موفقیت فصل شیدایی حضور بازیگران بومی استان و سربازان در نمایش‌هاست. عوامل فنی نمایش که حدودا 50 نفر هستند همه از چهره‌های موفق و شناخته شده سینما و تلویزیون محسوب می‌شوند. این افراد توان ساماندهی کار را بخوبی دارند و کار را دیدنی‌تر و بهتر کرده‌اند.

او می‌گوید: امیدوار یم با حمایت دوستان این اتفاق در استان‌های محروم رخ دهد، اتفاق خوبی نیست که استانی فقط یک سینما داشته باشد. متاسفانه به دلیل این‌که مشکلات مالی استان‌ها برطرف نشده امکانات فرهنگی کمتری در اختیار مردم است و باید برای این مشکلات هرچه زودتر راهکاری پیدا کرد.

ایجاد پیوند میان مردم و تئاتر

این کارگردان با تاکید بر این‌که پروژه‌هایی مانند فصل شیدایی می‌تواند پیوندی باشد میان مردم و تئاتر اظهار می‌کند: امیدوارم حمایت‌ها به گونه‌ای باشد که بتوانیم در همه استان‌های محروم برنامه داشته باشیم. هر چند روی پای خودمان ایستاده‌ایم، اما انجام کار به تنهایی برای ما خیلی دشوار است و به کمک نهادهای فرهنگی دیگر نیاز داریم.

اسماعیلی در پایان سخنانش می‌گوید: سعی داریم تا پایان امسال این نمایش را در استان دیگر هم روی صحنه ببریم.

روایت ساده، همه فهم و جذاب از جمله جذابیت‌های فصل شیدایی بود که اسماعیلی به آن اشاره کرد. رسالت بوذری راوی و نویسنده این نمایش متن خوبی برای اجرا نوشته است. او درباره اجرای این نمایش می‌گوید: این کار خیلی متفاوت است. آقای بهزادپور در «شب آفتابی» این فرم اجرا را تجربه کرده بودند. این کار بلوغ یافته کارهای قبلی است و نفس به نفس و رخ به رخ با مخاطب مواجه می‌شود.

او ادامه می‌دهد: وقتی من به شما می‌گویم در تالار سایه در تئاتر شهر با یک ظرفیت 120 نفری از مخاطب مواجه هستید و حتی بعد از 30 شب چیزی حدود 3 تا 4 هزار نفر (اگر هر شب سالن پر باشد) کار را دیده‌اند، اما در کار ما این میزان حداقل مخاطب یک شب است و بعد از 10 شب اجرا چیزی حدود 30 تا 40 هزار نفر از مردم کار را دیده‌اند.

مدیران شعار دادند، ما آن را محقق کردیم

بوذری می‌افزاید: در دوره‌ای که هنر نمایش یک مدیوم و هنر آبستره سوررئال است و دور از مردم و روشنفکرانه شده است کار ما بردن تئاتر میان مردم است. مدیران سال‌ها شعار تئاتر برای همه می‌دادند، اما حالا ما داریم این کار را در سکوت و آرامش در شهرها و استان‌های مختلف انجام می‌دهیم. این مجری تلویزیون درباره دلایل جذابیت فصل شیدایی می‌گوید: این کار با اعتقادات مردم سر و کار دارد و تصویری‌ترین قصه‌های دینی را پیش چشم آنها قرار می‌دهد. فصل شیدایی کاری است با وجوه مختلف و متفاوت. وقتی مردم به تماشای این اثر می‌آیند و بعد از دو ساعت و نیم اجرا از سوله یا سالن اجرا بیرون می‌روند در حالی که هم به لحاظ معنوی حال خوبی پیدا کرده‌اند، هم قاب‌ها، عکس‌ها و تصاویری را دیده‌اند که مدت‌ها از ذهنشان محو نخواهد شد.

او ادامه می‌دهد: قصه‌هایی انتخاب کرده‌ایم که قابلیت بصری‌شدن داشته‌اند. هم دراماتیک باشند هم وجه نمایشی‌شان پررنگ باشد و هم محتوای ویژه‌ای داشته باشند و یک بزنگاه تاریخی را نشان دهند.

بوذری بیان می‌کند: می‌شد قصص دیگر و برش‌های تاریخی دیگری را انتخاب کرد، اما ما به دنبال این بودیم برهه‌هایی را انتخاب کنیم که یک درس ویژه داشته باشد. برای مثال غدیر واقعه‌ای تاریخی است که غفلت از آن تاریخ اسلام را عوض کرده. می‌خواهیم بگوییم مردم متوجه باشید غدیر بزنگاه تاریخی شیعه است با فراموش شدن این واقعه و توصیه‌های پیامبر امروز می‌بینیم مسیر تاریخ چقدر تغییر کرده و شاهد چه اتفاقات بدی در دنیا هستیم.

تئاترشهر همه تئاتر ایران نیست

بوذری در ادامه با انتقاد از عملکرد مسئولان تئاتر می‌گوید: نمی‌دانم چرا برخی فکر می‌کنند مرکز ثقل همه اتفاقات تئاتری کشور تئاتر شهر است و روی صحنه بردن تئاترهای روشنفکرانه، انتزاعی و دور از مردم کار اصلی این هنر است.

او می‌افزاید: باید به مناطق محروم و میان مردم بیایید تا ببینید چه ظرفیت هنری عظیم و بکری در هر استان وجود دارد. متاسفم که مسئولان تئاتر از این ظرفیت‌ها استفاده نمی‌کنند.

راوی و نویسنده فصل شیدایی می‌گوید: آغوش ما به روی همه کسانی که در تئاتر استان‌ها فعالیت می‌کنند باز است. این دوستان می‌توانند بیایند و با گروه ما پیوند بخورند. جوان‌های زیادی در جریان اجراها به ما پیوستند و جزو هنروران ما شدند. آنها می‌گفتند کلاس بازیگری رفته و دوره‌های متعددی را دیده‌اند، اما فصل شیدایی فقط نقطه عطفی در تجربیاتشان بوده است و وقتی وارد این کار شدند با همه سختی‌ها برایشان بالاترین کلاس درس هم بوده است. او در پایان از ارتش و سپاه هم که در اجرای نمایش به آنها کمک کرده‌اند و سربازانی را در اختیار گروه قرار داده‌اند، تشکر کرده و می‌گوید: این سربازان عزیز بهترین اجراها را داشتند و می‌توانم بگویم به نوعی در گروه حل شدند و بازی خوبی ارائه کردند.

اجرای نمایش با مفاهیم انقلابی

مرکز مُهنا علاوه بر اجرای نمایش میدانی، بومی‌سازی این پروژه و آموزش هنرمندان و متخصصان مستعد و جوان استان‌ها را دنبال می‌کند و قصد دارد در کنار متخصصان حرفه‌ای هر رشته هنری که از تهران عازم می‌شوند، عده‌ای از جوانان انقلابی و مستعد استانی را نیز به کار بگیرد تا تجربه‌ای موفق در میدان عمل کسب کنند.

ترویج و تبلیغ مفاهیم و آموزه‌های اسلامی انقلابی با استفاده از قالب هنر، ترویج فرهنگ شهامت و شهادت در طول تاریخ تشیع، پاسخگویی به شبهات رایج فرقه‌های ضاله، تأکید بر حقانیت مکتب تشیع در میان سایر مذاهب، روشنگری و تبیین خط حق و باطل در طول تاریخ بشریت، تبیین و ترویج وحدت ملی در سایه روحیه ولایت‌مداری، شکوفایی روحیه امید و انتظار به فرج منجی عالم، تبلیغ سبک زندگی اسلامی انقلابی، تکثیر تخصص اجرای این گونه نمایش‌های ویژه میدانی در سطح هنرمندان بومی استان‌ها و آموزش و کادرسازی نیروی مستعد انقلابی در شاخه‌های مختلف هنری اهدافی است که مرکز مُهنا در عملیات‌های اجرایی خود دنبال می‌کند.

دکورهای بزرگ، حوادث طبیعی در قالب جلوه‌های ویژه میدانی، استفاده از اسب و شتر در صحنه یا حضور چند صد نفر هنرور در نمایش و ابعاد بزرگ سن نمایش که گاهی بدون محدودیت در دامنه یک کوه و در سطح بزرگ اجرا می‌شود، از ویژگی‌های نمایش‌های میدانی است که به همذات‌پنداری بیشتر با مخاطب انجامیده و تاثیرپذیری را دو چندان می‌کند. انگار تماشاچی در یک سینمای چهاربعدی زنده به سر می‌برد.

بامداد محمدی / جام جم