روی دیگر خلافکاران در مستند بی‌راهه

این موضوع هم علت بسیار ساده‌ای دارد. مخاطب دوست دارد اثری ببیند که بی‌واسطه چشمش را به واقعیت باز کند، اما وقتی نوبت به موضوع پرچالشی مثل مواجهه پلیس با خلافکاران می‌رسد، این موضوع بیش از پیش به چشم می‌آید. بسیاری از برنامه‌هایی که با محوریت پلیس و کارهای آنها در حوزه رسانه ساخته شده‌، از این فاکتور مهم و البته جذاب استفاده کرده‌ است.

«بی‌راهه» یکی از برنامه‌هایی است که از شبکه یک سیما پخش می‌شود. این برنامه می‌کوشد با استفاده از نماهایی مستند از هنگام دستگیری خلافکاران، تصویر تازه‌ای از جامعه‌ای که در آن زندگی می‌کنیم، به مخاطب بدهد. در قسمتی از این مستند خلافکاری که ما چهره‌اش را نمی‌بینیم، روبه‌روی بازپرس نشسته و قسم می‌خورد که در دزدی صورت گرفته هیچ نقشی نداشته و فقط به عنوان راننده با گروه خلافکاران همکاری کرده است. ناگهان این صحنه‌ها به نمایی نفسگیر وصل می‌شود که اتومبیل پلیس در خیابان اتومبیل خلافکاران را شناسایی می‌کند، سپس به آنها دستور ایست می‌دهد، اما خلافکاران بی‌توجه به اخطار پلیس در خیابان‌های شهر جولان می‌دهند و بسرعت دور می‌شوند. کمی بعد اتومبیل پلیس را می‌بینیم که به اتومبیل خلافکاران نزدیک می‌شود و در همین هنگام اتفاق عجیبی رخ می‌دهد. یکی از خلافکاران از پنجره اتومبیل بیرون می‌آید و با اسلحه به سمت اتومبیل پلیس تیراندازی می‌کند. این همان آدم نازنینی است که چند دقیقه پیش روبه‌روی بازپرس نشسته بود و می‌گفت من فقط راننده بودم و اصلا و ابدا نقشی در خلافکاری دوستانم نداشته‌ام!

این نوع مستند‌ها جدا از این‌که بسیار جذابند (در بعضی از کشورها شبکه‌هایی وجود دارد که فقط این‌گونه حوادث را رصد کرده و پخش می‌کند) می‌تواند بار آموزشی بسیاری برای مخاطبی داشته باشد که احتمالا ممکن است با وقایعی اینچنینی در آینده روبه‌رو شود. این نوع آثار در واقع حکم واکسنی را دارند که می‌توانند مردم را در مقابل حوادث پیش‌بینی نشده احتمالی تا حدودی بیمه کنند.

مستند بی‌راهه به بخش آموزش و اطلاع‌رسانی هم توجه داشته و تلاش کرده در کنار نمایش «بزه» خلافکاران، چگونگی مصون ماندن در برابر بزه را نیز آموزش دهد. وقتی متهمی در این مستند درباره چگونگی عمل خلافش صحبت می‌کند، مامور نیروی انتظامی نیز درباره نحوه دستگیری آنها اطلاعاتی می‌دهد و در ادامه آموزش‌هایی درباره این‌که مردم چه کارهایی انجام دهند تا در دام آنها نیفتند، ارائه می‌کند.

ساخت مستندهایی از این نوع که مخاطب را یکسره با منظره‌هایی که به شکل مداوم با آنها برخورد ندارد، آشنا می‌کند، این توانایی شگرف را دارد که به کاهش جرم در جامعه کمک کند. به نظر می‌رسد باید بیش از اینها از آثار مستند در ساخت برنامه‌های مختلف تلویزیونی بهره گرفت. (ضمیمه قاب کوچک)