هزار وعده خوبان یکی وفا نشد

جام جم سرا:اما وقتی این روند رسید به روزی که زاد و ولد افراطی تقبیح می‌شد و زوج‌ها برخلاف پیشینیان خود، خانواده کوچک را می‌پسندیدند، وضع کمی تغییر کرد تا این‌که رسیدیم به این اواخر که یا تک‌فرزندی مورد پسند عامه است یا بی‌فرزندی.

البته این‌که ما رسیدیم به این نقطه، دلایل زیادی دارد و اول از همه سختی‌هایی که می‌دانستیم از بابت داشتن خانواده پرجمعیت (بویژه اگر دستمان خالی باشد) گریبانمان را خواهد گرفت. بعد هم دلایلی مثل مشغله کاری زوج‌ها و اشتغال به کار زنان که انرژی‌ها و حوصله‌ها را تحلیل می‌برد که بی‌شک تنگناهای مالی و نبودن شغل‌های مطمئن و فقدان درآمدهای پایدار نیز در این روند بی‌تاثیر نبوده است.

اکنون وضع ما طوری است که پیش‌بینی می‌شود اگر فرزندآوری را به همین شکل ادامه دهیم تا چند دهه دیگر دچار کمبود جمعیت شویم و پس از آن در سال‌هایی نه چندان دور گرفتار انقراض نسل شویم.

این وحشت از نابود شدن یک ملت است که باعث شد برای نخستین بار در کشور، شورای عالی انقلاب فرهنگی به فکر طراحی مجموعه‌ای از مشوق‌ها باشد تا مثل کشورهایی که تاکنون گرفتار پیری و رشد منفی جمعیت شده‌اند، ایرانی‌ها نیز با وسوسه دریافت پاداش، فرزندآوری را افزایش دهند.

بیست و ششم مهر سال 91 این مشوق‌ها در شورای عالی انقلاب فرهنگی مصوب و پس از آن برای اجرا ابلاغ شد.

این مصوبه پر بود از مشوق‌های اقتصادی و رفاهی که می‌توانست بخش قابل توجهی از زوج‌ها را برای زاد و ولد بیشتر مجاب کند؛ مشوق‌هایی از جنس سکه طلا تا وام‌های درازمدت مسکن.

ماجرا از این قرار بود که به محض تولد نوزاد، دولت باید دست به جیب می‌شد و برای فرزند اول والدین زیر 25 سال یک نیم‌سکه، برای فرزند دوم آنها یک سکه تمام و برای فرزند سوم 1.5 سکه هدیه می‌داد و برای فرزند چهارم زوج‌های بیست و پنج تا بیست و نه ساله نیز 1.5 سکه و برای فرزند چهارم زوج‌های 30 تا 39 سال نیز یک سکه تمام‌بهار در نظر می‌گرفت.

البته مبنای این مصوبه این بود که پیش از تولد نیز دست‌های حمایتگر بخش دولتی در کنار زوج‌ها بویژه در کنار مادر و جنین باشد. به طوری که قرار بود مادر و کودک از ابتدای بارداری تا پایان دوسالگی کودک به صورت رایگان تحت پوشش بیمه اجباری درمان قرار بگیرند. همچنین این مصوبه می‌گفت باید به صورت ماهانه سبد تغذیه رایگان شامل پروتئین، لبنیات، برنج و حبوبات به ارزش صد تا 200 هزار تومان به مادران باردار و دارای فرزند زیر دو سال داده شود.

در واقع قانونگذار به این نکته اندیشیده بود که تولد نوزاد سالم در گروی تغذیه مناسب مادر و نیز خیال راحت او از بابت هزینه‌های درمان و مراقبت‌های بارداری و پس از آن است و برای همین بود که این نکات به عنوان مشوق فرزندآوری درنظر گرفته شد.

در این بسته تشویقی به آینده نیز توجه شده بود یعنی روزهایی که اغلب زوج‌ها از بابت آن نگرانی دارند و خیلی‌ها به علت این نگرانی، فرزندآوری را به تاخیر می‌اندازند. مشوقی که برای قوت قلب زوج‌ها در این بسته تشویقی طراحی شده بود از جنس رفع دغدغه‌های مسکن و داشتن سرپناه بود.

بند شانزدهم این مصوبه که با هدف رفع این دغدغه‌ها نوشته شد بر دریافت وام خرید مسکن به میزان دو برابر سقف وام‌های اعطایی بانک مسکن، با بازپرداخت سی‌ساله و حداقل سود بانکی بخش مسکن تاکید داشت، در حالی که با لحنی صریح به دریافت یک قطعه زمین مسکونی به مساحت 150 تا 200 متر مربع در شهرستان محل سکونت زوج‌ها (بجز کلانشهرها) نیز اشاره داشت.

اینها عمده‌ترین مشوق‌های مورد نظر اعضای شورای عالی انقلاب فرهنگی است که دومین سالگرد تصویب آن نزدیک است، اما در این دو سال تقریبا هیچ‌کدام از این مصوبات اجرا نشد به طوری که خوشحالی پس از رسانه‌ای شدن خبر تصویب این مشوق‌ها خیلی زود جای خود را به ناامیدی داد. در این مدت حتی پربحث‌ترین و پرطرفدارترین این مشوق‌ها که به افزایش مرخصی زایمان زنان شاغل از شش به 9 ماه اشاره داشت نیز اجرایی نشد که حالا معلوم شده گره کارش در تامین نشدن اعتبارات مورد نیاز است.

در اجرای یکی دیگر از مهم‌ترین مشوق‌های فرزندآوری که به زوج‌های نابارور مربوط است نیز تعلل رخ داده، به طوری که مصوبه شورای‌عالی انقلاب فرهنگی بر پوشش کامل بیمه‌ای درمان‌های ناباروری تاکید داشت، ولی بعد از دو سال فقط تعدادی از داروهای درمان ناباروری تحت پوشش بیمه قرار گرفت. این را اضافه کنید به مشوق محقق نشده پرداخت وام قرض‌الحسنه «فرزند» به ارزش ده میلیون تومان برای تولد فرزندان سوم تا پنجم که بازپرداختی ده‌ساله داشت و بی‌نیاز از الزام به سپرده‌گذاری بود.

در واقع دو سال قبل به سبب احساس نیاز برای جبران کمبود جمعیت در دهه‌های آینده، دسته‌ای از مشوق‌ها برای اقناع زوج‌ها جهت فرزندآوری تهیه و به صورت یک مصوبه لازم‌الاجرا به همه بخش‌های کشور ابلاغ شد، اما تقریبا هیچ‌کدام از مشوق‌ها به مرحله اجرا نرسید چون یا مقدمات اجرای آن مهیا نبود یا مثل همیشه پای کمبود اعتبارات در میان بود.

همین است که در این دو سال تعدادی از زوج‌هایی که به دلگرمی مشوق‌ها تصمیم به فرزندآوری بیشتر داشتند، دست نگه داشتند و آنهاکه صاحب فرزند شدند، اذعان کردند این فرزندآوری از سوی هیچ نهاد دولتی حمایت نشد، از جمله یارانه نوزادانی که قطع شد و چندقلوزایی‌هایی که بی‌هیچ حمایتی دردسرساز شد.

اما این حمایت‌هایی که انجام نشد تاثیر خود را بر قضاوت افکار عمومی به جای گذاشت، آن هم در حالی که خیلی از مردم مطلع‌اند کشورهای خواهان جمعیت بیشتر برای تولد هر نوزاد، فرش قرمز پهن می‌کنند. از جمله اسپانیا که برای خانواده‌های دارای سه فرزند به بالا تسهیلاتی همچون بخشودگی‌های گسترده مالیاتی، پرداخت شهریه مدارس و دانشگاه‌ها و نیم‌بها شدن کرایه وسایل حمل و نقل عمومی را قائل می‌شود یا ژاپن بابت هر تولد 6000 دلار و آلمان 25هزار یورو می‌پردازد و روسیه به هر خانواده تازه فرزنددار شده، تلویزیون، یخچال و حتی خودرو هدیه می‌دهد.(مریم خباز /گروه جامعه)