زندگی متفاوت در «صدای عبرت»

شما بازیگر شناخته‌شده‌ای در تئاتر و تلویزیون هستید؛ اما جالب است هنوز هم در نمایش رادیویی صدای عبرت ـ که هر هفته از رادیو ایران پخش می‌شود ـ ایفاگر نقش‌های متنوع هستید. چطور بعد از این همه سال، هنوز به رادیو علاقه دارید و با وجود دستمزد اندک در این رسانه کار می‌کنید؟

وقتی چنین اتفاقی می‌افتد، حتما بازیگر دلایل خاص خودش را دارد که می‌تواند سال‌های متوالی با یک گروه همکاری کند. در ضمن خیلی از افرادی که تئاتر کار می‌کنند برایشان اهمیت دارد با گروهی کار کنند که نام مشخص و ثابتی دارد و سال‌ها کنار یکدیگر کارهای خوبی انجام می‌دهند.

بنابراین برای من هم اهمیت دارد با گروهی کار کنم که نه‌تنها یک نام مشخص داشته، بلکه صبغه خوبی هم دارد. این ویژگی‌ها را گروه صدای عبرت با مدیریت خوب آقای سبزواری دارد که نویسنده، سردبیر و کارگردان این برنامه است. او کسانی را برای این گروه گرد هم آورده که با یکدیگر خیلی همدل هستند.

گرچه من جزو آخرین نفرهایی بودم که به گروه صدای عبرت ملحق شدم، اما با همکاری و همراهی کارگردان برنامه سال‌هاست با هم کار می‌کنیم. البته در این سال‌ها خیلی‌ها آمدند و رفتند و برخی هم جذب سینما شدند و در این مدیوم کار می‌کنند، اما عده محدودی از این گروه باقی ماندند که من هم جزو این افراد هستم.

راستش دلیل ماندنم در این سال‌ها به پشت صحنه خوب و دوست‌داشتنی گروه برمی‌گردد. شخصا برایم اهمیت دارد با چه گروهی کار می‌کنم و مدیریت صحیح آقای سبزواری این موقعیت را فراهم کرده کنار کسانی کار کنم که خیلی همدل هستند.

در طول این سال‌ها او گروه را حفظ کرد؛ بنابراین خیلی حیفم می‌آید آنها را ترک کنم. حتی بارها پیش آمده سر فیلمبرداری بودم یا در شهرستان مشغول بازی در یک اثر نمایشی بودم، اما با هماهنگی برنامه‌ریز گروه توانستم در هر شرایطی خودم را به ضبط نمایش صدای عبرت برسانم.

صداقت و صمیمیت گروه صدای عبرت باعث شده خروجی خوبی داشته باشیم و مخاطب را سال‌ها پای این برنامه بنشانیم. طبیعی است برای من به عنوان بازیگر خیلی شیرین است که مخاطبانی را سال‌ها همراه خودم داشته باشم و این مولفه کمی نیست. به همین دلیل در طول این سال‌ها نه‌تنها خسته نشدم، بلکه با علاقه فراوان به کارم ادامه دادم. واقعا همکارانم را دوست دارم و امیدوارم همیشه این انرژی را داشته باشم که همچنان با نیروی بیشتر به فعالیتم در این برنامه ادامه بدهم و نقش‌های متنوع و خوش آب و رنگی را تجربه کنم.

شما در صحبت‌هایتان اشاره کردید با وجود دغدغه‌های شخصی و کاری، خودتان را برای بازی در نمایش رادیویی صدای عبرت می‌رسانید. غیر از فضای صمیمی گروه، خود رادیو برایتان چه ویژگی‌هایی دارد که شما را برای کار در این رسانه ترغیب می‌کند؟

فکر می‌کنم جذابیت بازی در نمایش رادیویی مربوط به سختی آن می‌شود، چون معتقدم بازیگر وقتی در مدیوم‌های تلویزیون، تئاتر و سینما بازی می‌کند خیلی از عوامل به کمکش می‌آیند تا بازی او واقعی‌تر به نظر برسد، ضمن این که گریم و طراحی صحنه و لباس به بازیگر کمک می‌کند تا نقشش را بهتر اجرا کند، اما در رادیو هیچ یک از این عناصر نیست و بازیگر امکاناتی ندارد و فقط باید از طریق صدا و افکت‌ها، حس شخصیت را به شنونده منتقل کند. طبیعی است بازی کردن با صدا و بهره بردن از افکت‌هایی که گاهی در یک نمایش رادیویی پخش می‌شود، کار بازیگر را دشوارتر می‌کند، چون بدون آن که عناصری در اختیار داشته باشیم باید تمام ظرافت‌ها را در صدایمان رعایت کنیم تا شنونده با شنیدن صدای ما با شخصیت نمایش همذات‌پنداری کند و با او به یک دنیای دیگر برود. همین تصویرسازی برای شنونده رادیو کار راحتی نیست، اما این سختی جزو جذابیت‌های کار محسوب می‌شود و من همیشه از این ماجرا استقبال کرده‌ام.

ضمن این که وقتی ایفای یک نقش برای بازیگر سخت‌تر باشد، تمایل بازیگران برای اجرای آن بیشتر می‌شود. بازیگران بیشتر از نقش‌هایی استقبال می‌کنند که برای آن سر و کله بزنند و با چالش روبه‌رو شوند. رادیو این ویژگی را بیشتر از مدیوم‌های دیگر دارد و این فرصت را در اختیار بازیگران قرار می‌دهد که با چالش بیشتری مواجه شوند.

بازیگرانی که در رادیو کار می‌کنند، متوجه حرف من می‌شوند که دنیای عجیب و غریب رادیو می‌تواند مخاطبان را به فضایی جالب ببرد، چون بازیگر تلاش می‌کند با کلنجار رفتن با نقشش شخصیتی را که بازی می‌کند واقعی‌تر به تماشاگرش از طریق گوش نشان بدهد.

قبل از این که برنامه صدای عبرت از شما دعوت به همکاری کند، آیا شنونده رادیو بودید؟

راستش را بگویم؟

بدون تردید خوانندگان ما علاقه‌مند هستند پاسخ‌های صادقانه را بخوانند.

خیلی رادیو گوش نمی‌کردم و هر از گاهی شنونده نمایش‌های رادیویی بودم، اما شنیدن صدای هنرمندان پیشکسوت برایم دلنشین بود. البته برخی از این دوستان بازنشسته شدند یا دیگر امروز کنارمان نیستند و تنها خاطراتشان باقی مانده است. من از دوران کودکی با برنامه «راه شب» همراه بودم و خاطرات زیادی هم از این برنامه دارم.

در مجموع برخی مواقع شنونده نمایشنامه‌های رادیویی بودم و کارهایی را که جوان‌ترها می‌کردند، خیلی دوست داشتم. برایم جالب بود یک روز به صورت اتفاقی شنونده نمایشی شدم که نمایش صحنه آن را رفته بودم و همان نمایش ضبط رادیویی شده و از رادیو پخش می‌شد، ولی الان وقتی مشغول رانندگی هستم به جای این که ضبط در ماشین روشن کنم، حتما به برنامه‌های رادیو گوش می‌دهم. همچنین شنیدن برنامه‌هایی که مربوط به سلامت می‌شود هم برایم شنیدنی است.

بیشتر کدام موج رادیویی را می‌گیرید؟

به نظرم رادیو آوا، موسیقی‌های خوبی برای پخش گلچین می‌کند. رادیو سلامت هم برنامه‌های متنوعی دارد و حتما شنونده برنامه‌های این شبکه هستم. با گرفتن موج رادیو نمایش هم شنونده نمایش‌های رادیویی هستم. در واقع بیشتر این سه شبکه رادیویی را گوش می‌دهم.

وقتی شنونده نمایش‌های رادیویی هستید تا چه میزان با آن تخیل و تصویرسازی می‌کنید؟

وقتی شنونده یک نمایش خیلی خوب هستم، کار گروه سازنده نمایش را تحسین می‌کنم. ضمن این که من هم به عنوان شنونده با شخصیت‌های یک کار خوب همذات‌پنداری می‌کنم، اما در مجموع این مساله به کیفیت کار بستگی دارد. متاسفانه برخی مواقع احساس می‌کنم نمایش رادیویی کیفیت سال‌های قبل را ندارد و کمی سهل‌انگارانه به آن نگاه می‌شود.

این در حالی است که تولید نمایش‌های رادیویی به لحاظ کیفیت کار جدی است و باید زمان کافی برای تمرین و ضبط نمایش گذاشت. زمانی که شما برای تولید یک اثر وقت بگذارید، حتما خروجی خوبی خواهید داشت، اما به این شرط که تمرین مناسب کرده باشید.

ما قبل از آن که تئاتری را روی صحنه ببریم حدود یک یا چند ماه تمرین می‌کنیم. البته منظورم این نیست که برای ضبط هر نمایش رادیویی هم این زمان را بگذاریم، اما باید نگاه جدی به این هنر داشته باشیم و زمان مناسب برای ضبط آن گذاشته شود.

یعنی معتقدید رساندن کار به پخش نباید منجر به پایین آمدن کیفیت نمایش‌ها شود؟

بله، این که ما بخواهیم به مخاطبمان خوراک بدهیم، خوب است، اما باید به این مساله توجه کنیم خوراکی که می‌دهیم کاملا موشکافانه و دقیق باشد و نگاه سهل‌انگارانه نداشته باشیم؛ چرا که در این صورت، خروجی خوبی نخواهیم داشت. یکی از ویژگی​های من در کارهایم این است که خیلی جدی هستم و به تمرین اعتقاد دارم و هر لحظه که وقت داشته باشم، حتما با همکارم تمرین می‌کنم، چون می‌دانم در این صورت نتیجه کار مطلوب‌تر خواهد شد. این تمرین کردن فقط شامل حال هنرمندان جوان نمی‌شود و کسانی که به کارشان هم اشراف دارند باید تمرین کنند، چون تمرین نکردن باعث می‌شود به ظرافت‌های کار توجهی نشود.

شما همان قدر که برای بازی در فیلم و سریال‌ها وقت می‌گذارید، برای اجرای نقش در نمایش رادیویی هم وقت تمرین خواهید گذاشت؟

بله. صددرصد وقت برای تمرین می‌گذارم، اما به زمان گروه هم بستگی دارد. مسلما زمانی که می‌توانیم برای تمرین تئاتر بگذاریم، برای تمرین نمایش رادیویی نمی‌توانیم، ولی باید نگاهمان نسبت به کار نمایش رادیویی، همان جایگاه و دیدگاه را داشته باشد و برای شعور مخاطبمان باید ارزش و احترام قائل شویم تا شنونده آثار خوب و فاخر باشیم.

وقتی شنونده صدای عبرت هستید با دید انتقادی به کارتان گوش می‌دهید؟

بله. البته نمایش‌های سال‌های پیش را بیشتر دوست داشتم.

چرا؟

ارتباط بیشتری با متن نمایشنامه‌ها برقرار می​‌کردم و به نظرم شخصیت‌ها جای بیشتری برای کار داشت.

چرا در نمایش رادیویی بیشتر فعالیت نمی‌کنید؟

بخشی از این مساله به خاطر نداشتن وقت است و بخش دیگر این است که خوشبختانه یا متاسفانه گروه برایم اهمیت دارد، چون خیلی دلی کار می‌کنم، حتما باید گروه را دوست داشته باشم تا با آنها کار کنم.

این قاعده در همه جای دنیا هم وجود دارد. شما وقتی به یک گروه عادت کردید، مسلما راحت‌تر کار می‌کنید و خروجی بهتری هم خواهد داشت، چون نسبت به خلق و خوی هم بیشتر شناخت خواهید داشت. به همین دلیل ترجیح می‌دهم با گروه‌های آشنا کار کنم.

شما در نمایش‌های رادیویی ایفاگر نقش‌های متفاوت هستید. آیا تا به حال پیش آمده نقشی را دوست داشته باشید، اما موقعیت بازی آن برایتان فراهم نشده باشد؟

خیلی دوست دارم نقش شخصیت‌های عصبی را بازی کنم و به نظرم این نقش‌ها جای کار دارد. کلا ایفای شخصیت‌هایی که مشکلات روحی و روانی دارند، هم در تصویر و هم در نمایش‌های رادیویی جذاب است. در سال‌های اولی که با صدای عبرت کار می‌کردم، یکی دو بار نقش این گونه افراد را بازی کردم که خروجی خوبی هم داشت، اما بعد از آن پیش نیامد. در مجموع تنوع در کار خیلی خوب است. این که شما در یک نمایش رادیویی گاهی ایفاگر نقش یک دختر نوجوان هستید یا زمانی نقش یک مادر با تجربه را بازی می‌کنید، خیلی جذاب است.

در مجموع آرزوی موفقیت برای رادیویی‌ها می‌کنم که در شبکه‌های مختلف رادیو فعالیت می‌کنند و خیلی خوشحالم که با آنها همکاری می‌کنم. امیدوارم شرایط مطلوب و دیدگاه حرفه‌ای فراهم شود تا زمینه‌ساز ورود افرادی باشد که به خاطر مسائل مالی از این رسانه فاصله گرفتند. معتقدم در پشت میکروفن رادیو می‌توان تجربه‌های خیلی خوبی کسب کرد و از آقای سبزواری تشکر می‌کنم که در طول این سال‌ها، گروه صدای عبرت را حفظ کرده است.

فاطمه عودباشی / گروه رادیو و تلویزیون