اولویت ایمنی نانوداروها

تولید دارو و فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی یکی از محورهای توسعه‌ای است که فناوری نانو در آن به ایفای نقش پرداخته است. در این خصوص ستاد توسعه فناوری نانو که از زیرمجموعه‌های ریاست جمهوری است برنامه‌ریزی‌هایی کرده و در تعامل با وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، کمیته‌ای در سازمان غذا و داروی وزارت بهداشت تشکیل داده که مسئولیت حمایت و بررسی تخصصی تولید فرآورده‌های نانویی در حوزه سلامت را به عهده دارد. ضمن این که کارهای تخصصی، ارزیابی‌ها و صدور مجوز در سازمان غذا و دارو انجام می‌شود. در جایی که لازم باشد ما به متقاضیان کمک ​ و از آنها حمایت می‌کنیم. براساس آمار به دست آمده نزدیک به 60 پرونده برای تولید انواع فرآورده‌های دارویی، آرایشی و بهداشتی و ملزومات پزشکی در سازمان غذا و دارو وجود دارد که توسط کمیته‌های تخصصی و استادان و محققان برجسته کشور در سازمان غذا و دارو مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است.

از ارزیابی تا اخذ مجوز

در سازمان غذا و دارو، فرآورده‌های نانویی از جنبه کارایی و اثربخشی، ایمنی و استفاده از نانوفناوری در تولید مورد ارزیابی دقیق قرار می‌گیرند. اگر پرونده‌ای کامل​ و نظر کارشناسان درباره یک فرآورده نانویی مثبت باشد در مرحله بعدی برای صدور مجوز ارجاع داده می‌شود، اما اگر پرونده‌ای ناقص باشد نواقص آن را اعلام می‌کنیم و در همکاری با ستاد نانو در حد امکان کمک می‌کنیم این نواقص برطرف شود.​ دو سال گذشته در مجموع 12 محصول نانویی از سازمان غذا و دارو مجوز گرفته ​ که از این مجموعه، دو محصول از جنس فرآورده دارویی و ده محصول دیگر از جنس فرآورده‌های آرایشی و بهداشتی و ملزومات پزشکی بوده است که در این گروه می‌توان به رنگ‌های بیمارستانی، پارچه‌ها و البسه نانویی که در بیمارستان‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد، فرآورده‌هایی موضعی یعنی انواع ژل و محلول و پانسمان‌های نانویی برای زخم‌بندی اشاره کرد.

نانوداروهای ایرانی

​ مهم‌ترین محصولات نانویی تولید شده در حوزه درمان و بهداشت، دو نانوداروی مهم است. یکی از آنها نانوداروی ضدسرطان است. این دارو فرآورده دارویی نانویی ضدسرطان سینادوکسوزوم است که بیش از یک سال است در بازار دارو حضور پررنگی داشته است. متخصصان نیز از این دارو استقبال خوبی داشته‌اند. علاوه بر اثربخشی دارو، یکی از مزیت‌های آن قیمت داروست که در مقایسه با داروی مشابهی که با هزینه دو میلیون تومان به عنوان یک داروی وارداتی در اختیار بیماران قرار می‌گرفت قابل مقایسه نیست. قیمت نانوداروی ایرانی ضدسرطان با دفتر بیمه حدود 40 هزار تومان است. در درمان سرطان‌ها یک رژیم دارویی خاص از سوی پزشکان تجویز می‌شود. در انواع رژیم‌های دارویی که برای بیماران مبتلا به سرطان‌هایی مانند رحم، تخمدان و خون تجویز می‌شود می‌توان از این نانوداروی ضدسرطان استفاده کرد. استفاده از این دارو در درمان سرطان در حال گسترش است. این دارو براساس فناوری نانو تهیه شده، بنابراین عوارض کمتری به همراه دارد، اثربخشی بالایی دارد و قیمت آن هم پایین است. این دارو ​ به طور اختصاصی سلول‌های سرطانی را هدف قرار می‌دهد. این در حالی است که داروهای ضدسرطان غیرنانویی همه سلول‌های بدن را هدف قرار می‌دهند.

نانوکورکومین دیگر نانودارویی است که ماده موثره آن زردچوبه استخراج شده است. در حال عادی ماده موثره‌ای که در زردچوبه مصرفی در غذا وجود دارد آنچنان جذب بدن نمی‌شود. در این نانودارو جذب ماده موثره زردچوبه در بدن افزایش پیدا می‌کند. در طب سنتی از گذشته‌های دور استفاده از زردچوبه مورد توجه بوده است. تحقیقات انجام شده نشان داده است زردچوبه و ماده موثره‌ای که در آن وجود دارد خواص ضدالتهابی دارد و می‌تواند در تسکین انواع دردها و بیماری‌های روماتیسمی موثر باشد. این ترکیب مانع ایجاد سلول‌های سرطانی می‌شود و در پیشگیری از ابتلا به کبد چرب تاثیرگذار است. این نانو دارو، گیاهی است و به عنوان مکمل به بازار دارویی عرضه می‌شود​ پیش‌بینی می‌شود در آینده بتواند اثرات مفیدی در کنترل عوارض بیماری‌ها داشته باشد.

نانوداروی ضدسالک پوستی داروی دیگری است که اکنون مراحل نهایی را برای ورود به بازار طی می‌کند. این دارو اخیرا از وزارت بهداشت مجوز گرفته است. آزمایش​های اولیه، اثرگذاری این دارو را مورد تائید قرار داده است. داروی نانویی ضدسالک پوستی در بیش از 95 درصد موارد اثرگذاری بسیار خوبی داشته است. در دنیا چنین دارویی وجود ندارد و اگر مراحل نهایی با موفقیت طی شود این نانودارو نخستین داروی ضدسالک پوستی خواهد بود که به صورت موضعی مصرف می‌شود.

نانوداروهایی که تائید می‌شود

وقتی یک محصول نانویی وارد بازار می‌شود از سه جنبه مختلف باید مورد تائید قرار گرفته باشد. نخست این که باید ​در فرآیند تولید این محصول از فناوری نانو استفاده شده باشد. دوم این که باید کارایی و اثربخشی و ارجحیت این محصول نسبت به محصولات مشابه غیرنانویی مورد تائید قرار گرفته باشد. مهم‌تر از همه این که باید آزمایش های مربوط به ایمنی و سمیت دارو انجام شود تا دارو برای عرضه به بازار مجوز بگیرد؛ بنابراین وقتی دارویی مجوز اداره بهداشت را دارد جای نگرانی نیست.

دکتر سیدمهدی رضایت / رئیس کمیته نانو سازمان غذا و دارو