بهشت گنج‌یابان

البته گنج‌یابی کار چندان دشوار و پرهزینه‌ای هم نیست. یک دستگاه فلزیاب، بیل یا هر چه بتوان با آن زمین را کند و چراغ قوه؛ اینها وسایلی ضروری است که یک گنج‌یاب در خورجین‌اش دارد. همین که هر تپه باستانی از گزند این حفاران و گنج‌یابان غیرمجاز در امان نمانده، نشان از سهولت و درآمد این حرفه دارد.

البته گنج‌یابی تاریخ دور و درازی در ایران دارد. 200-300سال پیش خود ایرانی‌ها بیشتر دنبال سکه طلا و اشرفی بودند تا این‌که سر و کله فرنگی‌‌ها پیدا شد.

سردسته آنها فرانسوی‌ها بودند. از غفلت و ناآگاهی شاهان و درباریان قاجار استفاده کردند و قراردادی برای حفاری باستان‌شناختی در ایران امضا کردند.

ژاک دومورگان، باستان‌شناس فرانسوی از طرف کشور خود به عنوان مامور با شاه ایران (مظفرالدین شاه) وارد مذاکره شد و در پانزدهم می ۱۸۹۷ عهدنامه‌ای به امضا رساند که طبق آن «عتیقه‌جویی» در تمام ایران به دولت فرانسه واگذار شد.

آثار بی‌نظیری که از خوزستان کشف شد اکنون در موزه‌ لوور به نمایش گذاشته می‌شود. گرچه این اکتشافات به نظر قانونی بود، ولی بسیاری بر آنند که چنین عملی، غارت آثار و اسناد تاریخی یک کشور است.

وقتی ایرانی‌ها فهمیدند چه کلاهی سرشان رفته، سعی کردند دست اجنبی را از میراث فرهنگی خود کوتاه کنند، اما امان که از ماست که بر ماست.

خارجی‌ها که دست خود را کوتاه دیدند، اعلام کردند خریدار اشیای تاریخی‌اند و از آن زمان گنج‌یابی زیرزمینی رونق یافت.

تپه مارلیک گیلان، تپه حصار دامغان، تپه سگزآباد قزوین، تپه پردیس و تپه سفالین ورامین، تل ملیان در استان فارس، محوطه شهر جندی‌شاپور خوزستان و... چشم گنج‌یاب‌ها را گرفت و سال‌ها مورد تاخت و تاز آنها بود.

جیرفت، یکی از مناطقی بود که آماج بیشترین دستبردها بود. باورکردنی نبود! گنج‌یابان هر جا را که می‌کندند، چند شیء سالم می‌یافتند.

از این گنج‌ها داستان‌ها ساخته‌اند. تلاش شبانه‌روزی تیم باستان‌شناسی به سرپرستی یوسف مجیدزاده تا حدود زیادی از این غارت‌ها جلوگیری کرد.

اما داستان به گنج‌یابان غیرمجاز محدود نمی‌شود. غم‌انگیز آنجاست که چند سال پیش خبر رسید لوح زرین داریوش از موزه ایران باستان سرقت شده، آن هم توسط یکی از باستان‌شناسان کشور.

زمانی که آن ظاهرا باستان‌شناس لب به سخن باز می‌کند، قصه تلخ نابودی لوح زرین نقل رسانه‌ها می‌شود.

او اعتراف می‌کند که یک لوح زرین را تکه‌تکه و آب کرده و سپس این لوح ارزشمند را به طلا‌فروشان به قیمت یک میلیون تومان فروخته است.

او در سال 1377 به جرم تخریب اموال ملی به پرداخت عین‌المال محکوم و برای همیشه راهی زندان می‌شود.

به نظر می‌رسد سال به سال، مردم ما در این زمینه آگاه‌تر می‌شوند و خود در حفظ و نگهداری میراث فرهنگی کشورشان می‌کوشند. با وجود این، گاهی خبر حفاری‌های غیرمجاز از گوشه و کنار ایران رسانه‌ای می‌شود.

بتازگی از مشگین‌شهر خبر رسیده که بزرگ‌ترین محموله اشیای باستانی کشور توسط نیروهای اطلاعات سپاه شهرستان مشگین‌شهر کشف شده است.

با این‌که ادعا شده در میان این اشیا جام‌هایی شبیه به جام‌های طلایی مارلیک و حسنلو به چشم می‌‌خورد، برخی در اصالت این اشیا ابراز تردید کرده‌اند.

اگر اصالت این اشیا تائید شود، می‌توان آن را از بزرگ‌ترین اکتشافات گنج‌یابان زیرزمینی در کشور نامید.

کمیل انتظاری ‌- گروه فرهنگ و هنر