هویت مستقل «مریم مقدس» در قرآن

شهریار بحرانی از مسیر مردان آنجلس به مریم مقدس رسید. او در سریال مردان آنجلس به‌عنوان تدوینگر با فرج‌الله سلحشور همکاری می‌کرد و از همان جا به فکر کارگردانی دومین سریال قرآنی افتاد. او کار نگارش فیلمنامه سریال را به حجت‌الاسلام محمدسعید بهمن‌پور سپرد که هم کارشناس دینی بود و هم در سریال مردان آنجلس به‌عنوان محقق فعالیت داشت. بحرانی، فیلمنامه نهایی را خدمت رهبر معظم انقلاب ارائه داد و پس از تائید ایشان تصمیم به ساختش گرفت.

مریم مقدس به‌عنوان دومین سریال قرآنی صدا و سیما تفاوت‌های آشکاری با سریال اول داشت. حضرت مریم یکی از شخصیت‌های محبوب و مورد علاقه ایرانیان است؛ تا جایی که بسیاری از هموطنان‌مان نام زیبای «مریم» را برای دخترانشان انتخاب می‌کنند. این شخصیت محبوبیت بسیاری دارد و طبیعی است داستان زندگی‌اش خیلی‌ها را پای تلویزیون نشاند. همچنین قرار گرفتن یک شخصیت زن در مرکز ثقل داستان باعث شد سریال لحنی زنانه پیدا کند و بار عاطفی‌اش بیشتر شود. در این فرآیند گستره بیشتری از مخاطبان جذب سریال شدند. کارگردان مجوز نمایش چهره شخصیت مریم را گرفت و از این نظر برایش ممنوعیتی به وجود نیامد. همه این عوامل دست به دست هم دادند که مریم مقدس به یکی از پرطرفدارترین سریال‌های دینی تبدیل شود.

مزیت نسبی داستان‌های قرآنی نسبت به دیگر قصص این است که در لایه‌های زیرینشان همیشه پند و اندرزی هشداردهنده را برای مخاطب دارند. ارائه تصویرهای جزئی‌نگر یکی دیگر از ویژگی‌های این قصص است که آنها را برای فیلمنامه‌نویسان جذاب می‌کند. در داستان مریم مقدس جذاب‌ترین تصویر ارائه شده مربوط به لحظه‌ای است که مریم نوزادش را در آغوش گرفته و برخی یهودیان مریم را زیر رگبار توهین، تحقیر می‌کنند. مریم در این لحظه روزه سکوت گرفته و هیچ حرفی نمی‌زند. او با سکوتش حس بزرگمنشی و ایمان و توکل را به مخاطب منتقل می‌کند و تا زمان معجزه فرزندش صبر پیشه می‌کند. زمانی که حضرت عیسی لب به سخن می‌گشاید، مریم لبخند افتخارآمیزی می‌زند و این پیروزی را در کنار زکریا جشن می‌گیرد. این سکانس که محوری‌ترین اتفاق سریال «مریم مقدس» را شکل می‌دهد عینا براساس آیه‌های قرآنی ساخته شده است.

در کتاب آسمانی ما مسلمانان برای حضرت مریم جایگاه بالایی در نظر گرفته شده است؛ تا جایی که یک سوره در قرآن به اسم این زن پاکدامن نامگذاری شده است. ضمن این‌که نام حضرت مریم 34 بار در قرآن تکرار شده و خداوند چندین و چند بار کمالات معنوی این شخصیت را توصیف کرده است. کتاب مقدس نیز این بانوی برگزیده را به‌عنوان یک انسان الگو معرفی کرده؛ با این تفاوت که حضرت مریم‌ در قرآن مستقلا دارای اعتبار و منزلت است، ولی در کتاب مقدس تنها زمانی مریم‌(س) مورد بحث و گفت‌وگو قرار می‌گیرد که سخنی از عیسی‌(ع) در میان باشد.

ساخت سریال مریم مقدس از طرفی همدلی میان پیروان دین مسیح و اسلام را بیشتر کرد و نشان داد مشترکات زیادی میان دینداران و رهروان راه الهی وجود دارد. از طرف دیگر شهریار بحرانی به‌عنوان یک کارگردان مسلمان توانست قرائتی اسلامی از فراز و نشیب‌های این شخصیت ارائه دهد. درباره ویژگی‌های رفتاری و موقعیتی شخصیت‌های اصلی و فرعی، مستندهای متنوعی وجود دارد که مسلما در سریال مریم مقدس نسخه اسلامی‌اش دستمایه کار قرار گرفته است. مثلا این فیلم تصویری منفی از برخی کاهنان بزرگ یهود ارائه داد و همین شخصیت‌پردازی تعجب مسیحیان را برانگیخت. در یکی از سکانس‌ها شاهد صحنه تلخ سیلی زدن یربعام (یکی از کاهنان بزرگ یهود) در معبد به صورت مریم شش ساله بودیم که این رفتار تاثر مخاطبان را در پی داشت. صحنه‌ای که اگر توسط فیلمسازی یهودی کارگردانی می‌شد شکل و شمایل دیگری پیدا می‌کرد. یا این‌که در کتاب مقدس ذکر شده، مریم نامزدی به نام یوسف داشته که بعدها با او ازدواج کرده است، اما در قرآن اشاره‌ای به این موضوع نشده است.

در نسخه اسلامی «مریم مقدس» که در دو قالب فیلم و سریال ساخته شد، نذر مادر مریم و به دنیا آوردنش، بردن مریم به معبد توسط زکریا، رانده شدن مریم از معبد و حرف زدن عیسی در گهواره خرده داستان‌هایی است که در کنار هم تصویری واقعی از زندگی این بانوی بزرگوار (تا پیش از تولد حضرت مسیح) را ارائه می‌دهد.