شبحی نازل شده از عصر حجر

تمام نگاه‌ها به یک گروه معطوف شده بود، دولت اسلامی عراق و شام یا همان داعش؛ برای شناخت بیشتر این گروه باید به زمینه‌های شکل‌گیری آن و همچنین افکار خطرناک رهبران آن پی برد.

هسته اولیه این گروه تروریستی به زمانی باز می‌گردد‌ که ابو مصعب الزرقاوی در سال 2004 گروهی را به نام «جماعت توحید و جهاد» تاسیس و رهبری کرد. پس از مدتی اسامه بن لادن با زرقاوی بیعت و گروه او را به‌عنوان نماینده القاعده در عراق معرفی کرد. با فراگیر شدن اقدامات تروریستی این گروه، رهبران آن نام «دولت اسلامی عراق» را بر خود گذاشتند. دوران رهبری زرقاوی بر این گروه دو سال بیشتر طول نکشید، زیرا وی در سال 2006 به طرز مشکوکی به قتل رسید. پس از آن، ابوعمر البغدادی به‌عنوان رهبر این گروه انتخاب شد.

پس از آن بود که شهر موصل و استان نینوا هر روز شاهد اقدامات تروریستی این گروه بود. به عقیده کارشناسان، استان نینوا مقری استراتژیک برای این گروه به حساب می‌آمد، زیرا دسترسی آسان به سوریه و ترکیه داشت. همچنین امکان دیگری وجود داشت که از تنش‌های اعراب و کردها بهره‌برداری شود. مهم‌تر این‌که القاعده توانسته بود در جهت کنترل کامل این منطقه، حملات سنگینی را در استان الانبار انجام دهد.

مهم‌ترین اقدام برای مقابله با این گروه در سال 2007 انجام شد و آن زمانی بود که نیروهای قبایل سنی تحت عنوان شوراهای بیداری با کمک نیروهای آمریکایی توانستند نیروهای القاعده را از استان الانبار بیرون کنند. نکته کلیدی اینجاست که این نیروها بیرون رانده شدند، اما به‌طور کل از بین نرفتند و همین باعث شد این گروه‌های افراطی براحتی به دیگر مناطق کوچ کنند.

نوزدهم آوریل 2010، ابوعمر البغدادی در حمله نیروهای آمریکایی در منطقه «الثرثار» عراق کشته شد. ده روز بعد، اعضای بلند پایه و رهبران این گروه، ابوبکر البغدادی را به‌عنوان رهبر جدید خود انتخاب کردند. تنها اطلاعاتی که آن زمان از البغدادی در دسترس بود، این بود که ​ سال 2006 توسط نیروهای آمریکایی به‌عنوان یک زندانی سطح پایین دستگیر و به مقر بوکا برده شد؛ این مرکز در واقع زندان اصلی آمریکا در عراق بود که پس از بسته شدن ابوغریب، کار خود را آغاز کرد.

اقدامات تروریستی این گروه در مناطق شمالی و غربی عراق ادامه داشت تا درگیری‌ها در سوریه آغاز شد. بروز جنگ در سوریه در کنار حمایت‌های فراوان کشورهای حاشیه خلیج فارس، بهترین موقعیت را در اختیار البغدادی قرار داد تا دامنه فعالیت‌های گروه متبوع خود را گسترده‌تر کند. یک سال پس از شروع این درگیری‌ها، دولت اسلامی عراق، کلمه شام را نیز به خود اضافه کرد که این نشان از تمایل این گروه تروریستی در گسترش فعالیت‌های خود تا مرزهای لبنان بود. اقدامات وحشیانه اعضای این گروه در برخی از مناطق سوریه زمینه‌ساز اختلافاتی میان آنها و القاعده شد. اوج اختلافات آنها در آوریل 2013 خود را نشان داد و آن زمانی بود که داعش بیانیه‌ای با چنین مضمونی منتشر کرد: « القاعده دیگر پایگاه جهاد نیست. رهبری آن به مانعی برای رسیدن به یک دولت اسلامی تبدیل شده است. رهبران القاعده از صراط مستقیم خارج شده‌اند.»

با به‌دست آوردن پیروزی‌هایی در سوریه، حمایت مالی و تجهیزاتی از داعش بیشتر شد. به‌دنبال این اتفاقات، برخی از اعضای داعش از مرزهای ناامن در سوریه استفاده کرده و براحتی به پایگاه‌های خود در نینوا و الانبار بازگشتند. نتیجه این بازگشت، آغاز ناآرامی‌های شدید در الانبار و کنترل بخش‌هایی از شهر فلوجه توسط داعش از زمستان گذشته بود.

در واقع سال‌هاست که اقدامات داعش باعث ترس و وحشت مردم موصل و مناطق اطراف آن شده است. امامان مساجدی که با آنها هماهنگ نبودند به سرعت اعدام شدند، مغازه‌هایی که به نحوی مظاهر و نشانه‌های فرهنگ غربی را داشتند به آتش کشیده شدند. طی این سال‌ها مراکز ارتش مرتب مورد حمله قرار می‌گرفت و کشتار دانشجویان، قضات، کارمندان دولتی و حتی کارگران عادی به امری عادی تبدیل شده بود.

چارلز لیستر از اعضای مرکز بروکینگز در دوحه عقیده دارد ظهور داعش و خشونت‌های این گروه طی سال‌های اخیر بدون شک به تغییر شخصیت البغدادی مرتبط بوده است؛ فردی که تا همین چند سال پیش به‌عنوان یکی از نیروهای عادی توسط آمریکایی‌ها بازداشت و پس از چند سال آزاد شد و حال برای دستگیری او جایزه‌ای ده میلیون دلاری تعیین شده است. بنا به گفته لیستر، البغدادی توانسته این تفکر را میان اعضای داعش به‌وجود آورد که وی ادامه‌دهنده راهی است که بن‌لادن آن را پایه‌گذاری کرده و ایمن الظواهری قادر به ادامه آن نبوده است؛ از این رو برخی این تصور را مطرح می‌کنند که داعش در پی آن است که خود را جایگزین القاعده معرفی کند.

قوانین عجیب داعش

داعش پس از تسلط بر شهر‌ها قوانینی وضع می‌کند که عدول از آنها مستوجب مجازات سنگین از جمله، شلاق، قطع دست و اعدام خواهد بود. فهرست تعدادی از ممنوعیت‌های قانونی این گروه به شرح زیر:

1ـ پوشیدن شلوار جین برای زنان حرام است.

2ـ کشیدن سیگار و قلیان ممنوع بوده و در صورت مشاهده دو انگشت سبابه و میانی شخص خاطی قطع خواهد شد و در صورت تکرار حکم شخص خاطی به اعدام افزایش خواهد یافت.

3ـ تمامی آرایشگاه‌های مردانه تعطیل شده و در صورتی که کسی موی خود را کوتاه کند اعدام خواهد شد.

4ـ نمایش لباس‌های زنانه در ویترین مغازه‌ها ممنوع است و مردان نمی‌توانند در مغازه‌های فروش لباس زنانه کار کنند.

5 ـ مردان اجازه ورود به مغازه خیاطی لباس زنانه را ندارند.

6 ـ تبلیغات و نصب تابلو برای آرایشگاه‌های زنانه ممنوع است.

7ـ استفاده از کلمه داعش جرم بوده و شخص خاطی محکوم به 70 ضربه شلاق خواهد شد.

8 ـ مراجعه زنان به دکتر زنان و زایمان به قصد مداوا ممنوع است و با فرد خاطی برخورد خواهد شد.

9ـ شانه کردن موی سر و قرار دادن هر چیز اضافه روی سر برای مردان ممنوع بوده و خاطی محکوم به 70 ضربه شلاق خواهد شد.

10ـ مردانی که کمرشان باریک است اجازه پوشیدن شلوار جین را ندارند.

11ـ نشستن زنان روی صندلی حرام است.

علیرضا ثمودی ‌/‌‌ جام‌جم