سبقت مربیان از ستاره‌های میلیاردی

اگر در فوتبال جهان چند مربی خاص نظیر پپ گواردیولا، خوزه مورینیو و کارلو آنچلوتی را استثنا کنیم، قرارداد قشر مربیان از بازیکنان در دنیای حرفه‌ای بالاتر نیست، اما متاسفانه در فوتبال ایران پدیده تازه‌ای شکل گرفته که مربیان نیز همپای افزایش بحث برانگیز قرارداد بازیکنان خواستار این هستند که قراردادی برابر با ستاره‌های تیم‌هایشان و بعضا چند درصدی نیز بالاتر از آنان داشته باشند.

هر چند این مساله در ارتباط با چند مربی خاص فوتبال کشورمان صدق می‌کند که قراردادهای میلیاردی داشته‌اند، اما این سوال مطرح است که آیا جایگاه و شایستگی مربیان ما با این قراردادهای میلیاردی برابری می‌کند؟

این پدیده در شرایطی روز به روز در فوتبال ما ریشه دوانده که منهای آن چند مربی خاص که به آنها اشاره کردیم، مربیان فوتبال حقوقی معادل بازیکنانشان نمی‌گیرند و این نیز امری پذیرفته شده است. اما در فوتبال ایران و به دنبال افزایش کاذب قیمت‌های بازیکنان رفته‌رفته این فکر در ذهن تعدادی مربی خاص شکل گرفت که وقتی فلان بازیکن تیم قرارداد یک میلیاردی می‌گیرد، چرا آنها نباید چنین قراردادی داشته باشند. آنها دلیل نیز می‌آورند اگر قرارداد یک مربی
300 یا 400 میلیون تومان باشد، نمی‌تواند به ستاره میلیاردی تیمش امر و نهی کند و مسائلی از این دست که به طور معمول جای چنین مباحثی در فوتبال ایران است و الا در فوتبال جهان چنین مباحثی مطرح نیست و فوتبالیست‌ها و مربیان بر اساس جایگاه و سطح فوتبالشان و در عین حال میزان پولی که به‌دنبال مباحث اسپانسری می‌توانند با خود به یک باشگاه تزریق کنند، قیمت‌شان تعیین می‌شود.

این در شرایطی است که ‌اکنون هیچ‌یک از مربیان ایران با پیشنهادهای خارجی حتی از تیم‌های حاشیه خلیج فارس مواجه نیستند و هیچ تضمینی وجود ندارد به آنها مبالغ کلانی که در فوتبال ایران می‌گیرند، پرداخت شود.

گروه ورزش جام‌جم در صفحه 13 این موضوع را از زوایای مختلف مورد بحث قرار داده است.

فهرست گران‌ترین مربیان لیگ برتر ایران در فصل 1393ـ1392

بررسی یک روند بی‌سابقه در فوتبال ایران

افزایش رقم قراردادهای مربیان و بازیکنان در فصل اخیر رقابت‌های لیگ برتر ایران باز هم در مقایسه با لیگ فصل گذشته افزایش بیشتری پیدا کرد که این موضوع انتقادات بسیاری را به دنبال داشت.

در حالی که تعداد بازیکنانی که رقم قراردادشان از مرز یک میلیارد تومان عبور کرد افزایشی تصاعدی پیدا کرد، برخی مربیان شاغل در لیگ برتر نیز افزایشی بی‌سابقه و حیرت‌انگیز را در مبلغ قراردادهایشان تجربه کردند. در ماه‌های اخیر رقم قرارداد برخی از فوتبالیست‌های میلیاردی به اندازه کافی مورد نقد و بررسی قرار گرفته و درباره آن صحبت شده است، اما افزایش دستمزد مربیان لیگ برتری موضوع مهم دیگری بود که کمتر مورد توجه قرار گرفت. در فوتبال حرفه‌ای دنیا افزایش دستمزد مربیان و بازیکنان معمولا بتدریج اتفاق می‌افتد و این روند معمولا شکلی حرفه‌ای و حساب شده دارد هر چند در این میان استثناهایی می‌توان یافت، اما روند تدریجی دستمزد در فوتبال ایران بدون طی کردن روال عادی و منطقی، ناگهان در یک سال گذشته تقریبا دو برابر شد و شرایط به جایی رسید که برخی چهره‌های شاخص فوتبال ایران به کمتر از یک میلیارد رضایت ندادند. با توجه به خروجی ناچیز فوتبال ایران و ناکامی‌های پی در پی در سطح آسیا، استحقاق این چهره‌های شاخص اعم از بازیکن و مربی برای گرفتن درآمدهای میلیاردی همواره مورد انتقاد قرار گرفته است.

موج نامطلوب افزایش رقم قرارداد

هر‌چند مربیان نقش تعیین‌کننده‌ای در هر تیم ایفا می‌کنند، اما معمولا در فوتبال بر اساس یک قانون نانوشته بازیکنان دستمزد بیشتری نسبت به مربیان خود دریافت می‌کنند. این شرایط به دلایل مختلفی ارتباط دارد. فارغ از بررسی این‌که چرا یک فوتبالیست باید از مربی خود دستمزد بیشتری بگیرد به این موضوع می‌پردازیم که چرا برخلاف آنچه در فوتبال دنیا مرسوم است در فوتبال ایران اکثر مربیان بیشتر از بازیکنان خود دستمزد می‌گیرند. مسلم است که این اتفاق در فوتبال ایران نه به دلیل ارتقای کیفیت فنی مربیان که به دلیل همان افزایش غیر منطقی رقم قراردادهاست که ‌ اکنون به موجی نامطلوب در لیگ برتر و حتی چه بسا دسته‌های پایین‌تر تبدیل شده است.

البته در فوتبال دنیا نیز استثناهایی در این خصوص وجود دارد و مربیانی پیدا می‌شوند که از بازیکنان خود دستمزد بالاتری دریافت می‌کنند. این موضوع فقط به توانایی‌های فنی آنان مربوط می‌شود و وابسته به موج افزایش رقم قرارداد مربیان نیست. اگر در یکی از لیگ‌های اروپایی مربی از بازیکن دستمزد بیشتری داشته باشد فقط به دو یا در نهایت سه مورد خلاصه می‌شود، نه مانند لیگ برتر ایران که تعداد مربیانی که از بازیکنان بیشتر پول می‌گیرند از تعداد انگشتان یک دست هم عبور کند. شاید بد نباشد برای این‌که بهتر به این نتیجه برسیم که مربیان ایرانی بر اساس یک اتفاق غیر حرفه‌ای از بازیکنان تیم تحت هدایت خود بیشتر دستمزد می‌گیرند، نگاهی به این داشته باشیم که مربیان حرفه‌ای و مشهور فوتبال جهان در مقایسه با بازیکنان تیم‌های خود چقدر پول می‌گیرند و خروجی‌شان چه بوده است. در همین زمینه نگاهی هم به برخی مربیان لیگ برتری می‌اندازیم که دستمزدهای بسیار کلانی، حتی بیشتر از یک ستاره فوتبال می‌گیرند.

آقای خاص در صدر مربیان پردرآمد جهان

چلسی بهترین مثال برای این است که یک مربی بیشتر از بازیکنش دستمزد می‌گیرد. خوزه مورینیو، سرمربی پرتغالی چلسی که البته در این فصل از رقابت‌های لیگ برتر دستش از رسیدن به هر گونه جامی کوتاه ماند از تمام بازیکنان تیم تحت هدایت خود- حتی ستاره‌هایی نظیر هازارد، لمپارد، تری یا داوید لوییز ـ بیشتر پول می‌گیرد.

درآمد این مربی مغرور و البته موفق پرتغالی به 17‌میلیون یورو در سال می‌رسد. این میزان درآمد او را در صدر پردرآمدترین مربیان فوتبال جهان در سال 2014 قرار داده است. شاید مورینیو برای برخی‌ مربیان ایرانی که بیشتر از بازیکن خود پول می‌گیرد یک شاهد زنده و ادعایی برای درست بودن میزان رقم قرارداد آنها باشد، اما این طرز فکر غلط است. مورینیو هر چند در این فصل توفیقی با آبی‌پوشان لندنی کسب نکرد، اما حداقل در زمینه درآمدزایی برای باشگاه چلسی بسیار تاثیرگذار بوده است و به نوعی درآمدزایی این باشگاه را با روش‌های مختلف افزایش داد، اما کدام یک از مربیان گرانقیمت ایرانی چنین ویژگی مهمی را دارند و می‌توانند برای تیم‌هایشان ابزاری برای درآمدزایی بیشتر باشند؟ هیچ کدام.

گواردیولای پرافتخار، بالاتر از ستاره‌های بایرن

پپ گواردیولا، سرمربی اسپانیایی بایرن مونیخ دیگر مربی ممتاز دنیای فوتبال است که در دایره استثناها قرار می‌گیرد و از بازیکنان تیمی که در آن مربیگری می‌کند بیشتر پول می‌گیرد. گواردیولای پرافتخار با آن سابقه درخشان مربیگری باید هم یکی از گران‌ترین مربیان دنیای فوتبال باشد. او که سال گذشته درآمد سالانه‌اش به 5‌/‌12‌میلیون‌یورو ‌ رسید، امسال 15 میلیون یورو درآمد داشته است. گواردیولا هر چند در راه رساندن تیمش به فینال لیگ قهرمانان اروپا ناکام بود، اما بایرن مونیخ را مقتدرانه قهرمان بوندسلیگا کرد. گواردیولا مانند مورینیو مربی‌ای به شمار می‌رود که در افزایش درآمدزایی تیمش تاثیر دارد؛ بنابراین باشگاه تمایل زیادی دارد با او حتی قراردادهای سنگین‌تری هم ببندد.

کارلو آنچلوتی و سبقت از بازیکنان رئال

اگر کریستیانو رونالدو یا گرت بیل را که به ترتیب 17 و 14 میلیون یورو در سال درآمد دارند نادیده بگیریم به نام کارلو آنچلوتی می‌رسیم که از معدود مربیان گرانقیمت دنیا در مقایسه با بازیکنان تیم تحت هدایتش است. بر اساس آخرین ارزیابی‌ها، سرمربی ایتالیایی قوهای سپید مادرید سالانه 5/13 میلیون یورو در‌آمد دارد. آنچلوتی فصل پیش از پاری سن ژرمن به رئال مادرید نقل مکان کرد و از همان ابتدای ورود از بسیاری ستاره‌های تیمش در زمینه کسب درآمد پیشی گرفت. ‌اکنون ستاره‌هایی نظیر کریم بنزما، ایکر کاسیاس، آنخل دی‌ماریا یا سرخیو راموس کمتر از سرمربی مشهور و گرانقیمت خود درآمد سالانه دارند. آنچلوتی تا امروز یک قهرمانی در جام حذفی اسپانیا (کوپا دل ری) برای هواداران تیمش به ارمغان آورده و مهم‌تر از آن، این‌که رئالی‌ها را به فینال لیگ قهرمانان اروپا رهنمون کرد.

و گران‌ترین‌های ایرانی

اما در فوتبال ایران چه خبر است و مربیان برای کدام خروجی و کدام درآمدزایی برای باشگاه‌های خود همطراز با یک ستاره فوتبال و حتی بیشتر از آن قرارداد می‌بندند؟ در این فصل از رقابت‌های لیگ برتر فوتبال ایران علی دایی نه تنها در صدر پردرآمدترین مربیان فصل که در صدر جدول گران‌ترین مربیان قرار گرفت. شگفت‌آور است ‌ بدانیم این مربی چهل‌وچهار ساله برای قرارداد، بر بحث خود که پیش از لیگ سیزدهم با محمد رویانیان مدیرعامل سابق سرخ‌ها بست یک میلیارد و 700 میلیون تومان گرفت.

رقمی که علی دایی به عنوان مربی گرفت تا به حال هیچ کدام از بازیکنان تاریخ این باشگاه ـ حتی برترین بازیکنان ـ هم نگرفته‌اند.

پرسپولیسی‌ها در فصلی که گذشت با بازیکنان جوان خود هر چند بهتر از فصل قبل نتیجه گرفتند و نایب‌قهرمان شدند اما باز هم دستشان از رسیدن به جام قهرمانی لیگ برتر یا جام حذفی کوتاه ماند تا انتقادات نسبت به سرمربی گرانقیمت پرسپولیس و ستاره‌های میلیاردی‌اش بالا و بالاتر برود.‌ حتی ستاره‌های گرانقیمتی همچون جلال حسینی، محسن بنگر یا رضا حقیقی به اندازه مربی خود پول نگرفتند، هر چند آنها نیز میلیاردی پول گرفتند.‌ امیر قلعه‌نویی دومین مربی گرانقیمت فصل است که البته پیش از این رکورد پردرآمدترین را در اختیار داشت.‌ او از برخی بازیکنان تیمش از جمله خسرو حیدری و مهدی رحمتی درآمد بیشتری داشت. مجید جلالی، منصور ابراهیم‌زاده و حسین فرکی نیز از دیگر مربیانی گرانقیمتی بودند که نزدیک یا بیشتر از یک میلیارد تومان قرارداد بستند و از ستاره‌های تیم‌های خود گران‌تر شدند.

تمامی مواردی که در فوتبال دنیا و ایران برشمردیم جزو استثناها هستند، چراکه حتی در اکثر مشهورترین و بزرگ‌ترین باشگاه‌های فوتبال دنیا نیز دستمزدهای نجومی برای مربیان عرف نیست. مربیانی همچون آنچلوتی، گواردیولا یا مورینیو جزو استثناهای فوتبال هستند که بیشتر از بازیکنان تیم‌های خود درآمد سالانه دارند، اما در موارد دیگر مربیان درجه یک شاغل در لیگ‌های مختلف اروپایی هر چقدر هم موفق و مشهور باشند، دستمزد کمتری از بازیکنان می‌گیرند. نمونه‌اش دیه‌گو سیمئونه، سرمربی موفق تیم اتلتیکو مادرید که این تیم مادریدی را در این فصل قهرمان لالیگا کرد و علاوه بر آن به فینال لیگ قهرمانان رهنمون کرد. او با وجود همه توانایی‌های فنی‌اش کمتر از ستاره‌های اتلتیکو پول می‌گیرد. همین شرایط برای لوئیس انریکه، سرمربی جدید بارسلونا هم صدق می‌کند. او در حالی به عنوان مربی تیم بسیار پرطرفدار و پرافتخار کاتالانی انتخاب شد که بدون استثنا از تمامی ستاره‌های بارسا حقوق هفتگی و سالانه کمتری دارد.

در منچستریونایتد نیز اوضاع به همین روال است. لوئیس فن خال هلندی که به عنوان سرمربی جدید منچستری‌ها منصوب شده با کوهی از افتخارات و تجارب و البته شهرت قابل‌توجهی که دارد قراردادی بسته که به ازای آن سالانه پنج میلیون و 300 هزار پوند درآمد خواهد داشت، این یعنی که او از لحاظ کسب درآمد هرگز به پای بازیکنانی نظیر وین رونی یا روبین فن‌پرسی و حتی دیوید دخه‌آ سنگربان تیمش نمی‌رسد.

هیلدا حسینی‌خواه ‌/‌ گروه ورزش