رضا رفیع: انتظار این استقبال از «قندپهلو» را نداشتم

همان چند قسمت سری اول «قندپهلو» کافی بود تا بدانیم طنز ادبی همچنان محبوب مردم است و با وجود سرگرمی های رنگ وارنگ، ایرانی ها هم طنز را دوست دارند و هم ادبیات را. همین پشتوانه باعث شده این برنامه نوپا جای خود را به سرعت باز کند و سازندگان را به تداوم آن دلگرم.

این روزها گروه تولید «قندپهلو» مشغول فراهم آوردن سری سوم آن در سی قسمت، برای شب های ماه مبارک رمضان هستند. برای اطلاع از ویژگی های این سری، با امیر قمیشی تماس گرفتیم که از قضا مجری و سردبیر، همچون یار غار کنار او بود و اینگونه با رضا رفیع هم درباره کلیت برنامه گفتگو کردیم. سعی کردیم لحن جدی - شوخی این مجری طناز را حفظ کنیم تا جذابیت مصاحبه حفظ شود.

آقای قمیشی سری جدید برنامه با همین سر و شکل روی آنتن خواهد رفت؟

- کلیت برنامه همانی است که در سری های قبل دیده اید. رضا رفیع مجری و سردبیر است، شهرام شکیبا و ناصر فیض داور هستند و احتمالا داور مهمان هم خواهیم داشت. با توجه به اینکه برنامه قرار است در ایام ماه مبارک رمضان و در ساعت های منتهی به افطار روی آنتن برود، بنا داریم از قالب صرف مصاحبه به برنامه ای رقابتی - ترکیبی تبدیل شود.

با این حساب آیتم های جدیدی به برنامه اضافه می شود؟

- ببینید یکی از ویژگی های «قندپهلو» غافلگیری مخاطب است، برای همین چند آیتم در نظر گرفته ایم تا برنامه متنوع تر باشد. یکی از آیتم ها مناجات خوانی است که قبل از اذان پخش می شود. دیگر آیتم، «با مقام شامخ گل آقایی» نام دارد که نقل خاطره سیاسیون و چهره های فرهنگی از مرحوم گل آقا است. قصه های طنز ابوالفضل زرویی نصرآباد، با عنوان «کلاغه به خونش نرسید» را خواهیم داشت که این طنزپرداز قصه هایش را خواهد خواند. برای پایان برنامه تصمیم داریم از چهره های مطرح ادبی برای مناجات خوانی دعوت کنیم. احتمالا ویژه برنامه هایی برای شب های قدر، مناسب با حال و هوای این شب ها خواهیم داشت.

شرکت کننده های این دوره بر چه اساسی دعوت شده اند؟

- تقریبا گزینش شرکت کننده ها از طرف آقای رفیع قطعی شده که از سراسر ایران هستند. جالب است بدانید، این دوره فقط چند نفر شرکت کننده تهرانی داریم.

فراخوان به چه شکل منتشر شده؟

- تعدادی از شرکت کنندگان از طریق برنامه ماهیانه فرهنگسرای اندیشه که چهارشنبه آخر هر ماه برگزار می شود، انتخاب شده اند. بخشی هم از طریق ارتباط خود سازندگان با مردم انتخاب می شوند. آقای رفیع مسافرت های زیادی به شهرهای مختلف دارند، مثلا آخرین نمونه اش جشنواره «سوهان روح» قم بوده. بخشی هم کشف رقابت مردمی هستند. همه آنها که اثر می فرستند اگر حداقل های استانداردهای ادبی را لحاظ کرده باشند، روی سن شعر می خوانند.

در سری جدید، نظر مردم را برای انتخاب نفر برگزیده، لحاظ می کنید؟

- بله این بار علاوه بر هیات داوران، یک بخش داوری مردمی هم داریم که قرار است طنزپرداز برتر را خود مردم انتخاب کنند.کله قند طلایی به انتخاب هیات داوران داده می شود و یک کله قند هم به انتخاب مردم.

جایزه نفر برگزیده چشمگیر است یا در حد همان کله قند؟

- در تمام دوره ها به نفر اول کمک هزینه انتشار یک کتاب به صورت نقدی پرداخت شده، ضمن اینکه تمام شرکت کننده ها اعم از برنده و غیربرنده جایزه می گیرند. نکته بعدی اینکه ما با نفرات برتر ارتباطمان را در طول سال حفظ می کنیم. همانطور که برگزیده های سری اول و دوم ما در ویژه برنامه سال تحویل حضور داشتند، در سری جدید هم از آنها دعوت کرده ایم.

کار طنز در جامعه پر سوءتفاهم و عبوس سخت است. این سختی با خطوط قرمز تلویزیون که عجین شود دو چندان می شود اما «قندپهلو» خیلی ظریف توانسته از این مرز باریک عبور کند؛ رمز این موفقیت به نظر خودتان چیست؟

- اگر اجازه بدهید این سوال را آقای رفیع جواب دهند.

آقای رفیع شما همیشه کنار تهیه کننده حی و حاضر هستید؟

رضا رفیع: نه، اتفاقا مدتی است آقای قمیشی را زیارت نکرده بودیم. (با خنده)

از آقای قمیشی درباره رمز موفقیت «قندپهلو» پرسیدیم. این برنامه را فقط قشر نخبه نمی بینند و از هر طیفی مشتری دارد.

رضا رفیع: فقط کسانی که فوت کرده اند برنامه را نمی بینند که عذرشان موجه است. البته آنها شاهد و ناظر هستند و از این اتفاق خوشحالند چون باعث ایجاد یک جریان به نفع طنز و طنزپردازان شد. همه آنها که در زمانی «توفیق» و «گل آقا» یا نشریات دیگر منتشر می کردند دنبال این بودند که طنز به عنوان یک جریان ادبی جدی گرفته شود تا همه توده های مردمی با آن به عنوان یک عنصر ضروری در زندگی گره بخورند چون همه نیاز به لبخند دارند. برای همین می دانم همه رفتگان شاد هستند.

و راز موفقیت «قندپهلو» به نظر شما چیست؟

رضا رفیع: اولا تلویزیون به گروه سازنده «قندپهلو» اعتماد کرد. یعنی کشتی را دست ما سپرد و گفت این را هدایت کنید. افرادی که در این کشتی حضور دارند همه صاحب تخصص هستند؛ سال ها نوشته اند و اجرا کرده اند. به خاطر این نگاه تخصصی و اعتماد رسانه است که برنامه موفق بوده. دلیل مهم دیگر اینکه برنامه در چارچوب مشترکات همه جریان ها و جناح ها حرکت کرده و در هیچ جا تلاش نشده که از طنز برای نیش و کنایه زدن به گروه ها و چهره و جریان های مختلف استفاده شود بلکه صرفا وجه ادبی طنز مد نظر است. در آینده ممکن است (کما اینکه وزیر محترم خارجه هم گفته بودند) شیب وجه سیاسی مان بیشتر شود. البته در حدی که سیاسیون استقبال کنند و حرف مردم زده شود ولی وجه غالب برنامه ادبی توأم با نجابت است چه در اجرا، چه داوری و چه شرکت کننده ها.

وجه نجیب بودن برنامه را خودتان به شرکت کننده ها گوشزد می کنید؟

رضا رفیع: اصلا احتیاجی به گفتنش نیست. همه جنس کار را می دانند و انتظار برنامه را می دانند. آنها می دانند این جنس از طنز است که مقبول همه قومیت های محترم کشور است و الحمدلله این اتفاق هم افتاده. ما تنها محض یادآوری بیان می کنیم. خدا در این توفیق نقش اصلی را داشت. ما هم در کنارش به آن کمک کردیم. حالا شما می گویید برنامه گرفته باز هم خدا را شکر.

برنامه با همین روند جذابیت دارد اما برای تنوع نیاز به نوآوری است. در این زمینه پیشنهاد خاصی دارید؟

رضا رفیع: ما یک روند کلی و اصلی داریم، یک روند حاشیه ای و فرعی. برای همین ضمن حفظ کلیت برنامه تغییرات جزیی را همیشه خواهیم داشت. سعی می کنیم آیتم ها متنوع باشند. هر بار آیتمی جدید اضافه شود و یکی کم بشود. این اتفاقات حاصل رایزنی ما دو بزرگوار (رفیع و قمیشی) بوده. تنوع لازمه بقای یک برنامه است چون قالب هر برنامه ای ولو جذاب و پرمخاطب بعد از مدتی دچار یکنواختی می شود چون بعد از مدت ها به آقای قمیشی رسیده ایم و داریم برنامه ماه رمضان را می بندیم.

لطیفه ها و جملاتی که رو به دوربین می گویید از کجا می آید؟

رضا رفیع: خیلی ها کمک می کنند. شاید باورتان نشود من رابطه ام با مدیر شبکه به قدری صمیمی است و اینقدر احساس پدری نسبت به برنامه دارد که خودش در این زمینه کمک می کند. بعضی را مردم می فرستند، برخی هم حاصل پیامک ها و گشتن در شبکه های اجتماعی است چون اعتقاد دارم طنز فاخر چنان که برخی اشتباه می کنند طنزی نیست که نام گل آقا، عبید زاکانی و حافظ و امثالهم دارد. اینها در زمان خودشان طنز فاخر بودند و الی الابد در تاریخ ادبیات ما به عنوان طنز فاخر هستند ولی امروز هم جریان هایی در عرصه طنز فاخر ما دارد شکل می گیرد ولو به زبان فیس بوکی باشد. اتفاقا برای همراه کردن نسل امروز باید از زبان خودشان استفاده کنیم. یکسره با زبان قدمایی صحبت کردن ایجاد شکاف بین یک برنامه و نسل جدید می کند. ما حتما در «قندپهلو» دنبال این هستیم تا نسل نوجوان هم جذب برنامه شوند پس لازم است با زبان خودشان آثاری ارائه کنیم.

فکر می کردید مخاطب عام تا این حد یک برنامه طنز ادبی را بپسندد؟

رضا رفیع: به این شدت فکر نمی کردیم. یعنی خود من حدود هفتاد - هشتاد درصد احتمال استقبال می دادم. همان که عبید تعریف می کند که «منجمی را بر دار کشیدند. یکی به او گفت تو که خودت منجم بودی طالع خیلی ها را می دیدی چطور طالع خودت را ندیدی؟ گفت من در اسباب رمل و اسطرلاب خودم یک بلندی در سرنوشت خودم دیدم فکر نمی کردم این بلندی به قدری قدر باشد که این دار از توی آن دربیاید!»

البته در مثل مناقشه نیست. به هر حال برای برنامه بلندایی می دیدم چون می دانستم دو خصوصیت مشترک در ایرانی ها با هر دین و فکر و قومیت و جناح وجود دارد؛ ایرانی هم شعر دوست دارد هم طنز را. برای همین است که از روحانیت عظام، مسئولان تا اساتید دانشگاه و سیاسیون و مردم کوچه و بازار از برنامه استقبال کرده اند. اخیر استاد دینانی در کلاس شان به دانشجویان توصیه کردندکه «قندپهلو» را ببینید و یاد زمان «گل آقا» افتادم که آقای صابری می گفت بسیاری از استادان دانشگاه وقتی می خواهند برای یک نمونه ویرایشی و نگارشی نمونه، مثال بزنند می گفتند هفته نامه گل آقا را نگاه کنید. سعی ما این است که در همه زمینه ها رعایت زبان، بیان، نجابت و ادبیات را بکنیم.