حالا هامون تشنه مدیریت است

باوجود این‌که جاری شدن آب در هامون به بسیاری از نگرانی‌ها و کارگروه‌های چاره‌اندیشی برای مبارزه با خشکسالی به طور موقت پایان داد، اما مهم‌ترین موضوعی که اکنون باید بر آن تکیه داشت کمک به ادامه وضع موجود و برنامه‌ریزی در جهت حفظ حیات نیمه‌جان هامون است.

هرچند که این آب گل‌آلود تصویر روشنی از تداوم جریان آب یا ادامه حسن‌نیت با خود حمل نمی‌کند و نمی‌توان بر آن نام حقابه گذاشت، اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان می‌تواند پیام‌آور دوستی باشد و با تداوم خود بسیاری از سوء‌ظن‌های ناشی از خشکسالی را بشوید و برکات آن موجب شود تا همسایگان بر رعایت حقوق هامون و همسایگان خود احترام بیشتری بگذارند.

مدیرعامل آب منطقه‌ای سیستان درباره دلایل جاری شدن آب در هامون اظهار کرد: بارندگی، سیلاب و جاری شدن آب در هیرمند و در نهایت تالاب هامون در اسفند سال گذشته پیش‌بینی شده و مراتب آن نیز طی نامه‌ای مکتوب در اختیار مدیران ارشد استان قرار گرفته بود.

احمد عاقبت‌بخیر در گفت‌وگو با مهر، دلیل رهاسازی آب در هیرمند را ناشی از باران‌های سیل‌آسا در افغانستان و ناتوانی کشور همسایه در مهار سیلاب‌ها عنوان کرد.

وی با اشاره به این‌که این سیلاب را نمی‌توان به‌عنوان حقابه ایران محسوب کرد، افزود: حقابه باید طبق جدول زمان‌بندی شده در اختیار ایران قرار گیرد، زیرا فصل کاشت از مهر ماه آغاز می‌شود و بنابراین سیلاب‌های اینچنینی علاوه بر ایجاد خسارت بر زمین‌های کشاورزی، برای کشاورزان در این فصل از سال قابل استفاده نیست.

وی ابراز کرد: براساس معاهده منعقد شده بین ایران و افغانستان 26 متر‌مکعب آب در هر ثانیه باید از طرف افغانستان و طبق جدول زمان‌بندی شده در اختیار ایران قرار گیرد.

وی درباره لایروبی انهار و رودخانه‌های سیستان گفت: برای لایروبی انهار در سیستان اختصاص اعتبار ویژه و ماشین‌آلات مورد نیاز است که متاسفانه به‌رغم مکاتبات انجام شده تاکنون این اعتبارات و ماشین‌آلات مورد نیاز تامین نشده است.

عاقبت‌بخیر بیان کرد: سازمان آب منطقه‌ای استان بابت لایروبی انهار در سنوات گذشته هنوز 500 میلیارد ریال به پیمانکاران بدهکار است، بنابراین با توجه به توفان‌های مداوم در سیستان و رسوبات بیش از حد در بستر رودخانه‌ها باید اعتبار ویژه‌ای را در این خصوص در نظر گرفت.

مدیر اجرایی طرح بین‌المللی منارید در سیستان و بلوچستان نیز با بیان این‌که متاسفانه منافع کشور‌ها بر مسائل زیست‌محیطی همیشه اولویت داشته است، اظهار کرد: این موضوع باعث شد که در کمال ناباوری تمامی تالاب بین‌المللی هامون خشک شود و به دلیل بی‌توجهی به حقابه تعیین شده و به‌رغم زیان‌هایی که کشور‌های همسایه نیز با آن درگیر هستند، اما حق هامون از حقابه زیست‌محیطی تضییع شود.

حسین سرگزی با بیان این‌که جاری شدن آب را باید مبنا و فصل مشترک دوستی با کشور همسایه قرار داد، افزود: دانش بومی همچون سال 1369 ثابت کرده است که همواره پس از بارش برف در سیستان و افغانستان، سیلاب و جاری شدن آب را در هیرمند به دنبال داشته است.

وی گفت: از جمله خصوصیات مناطق بیابانی غیرقابل پیش‌بینی بودن ریزش‌های جوی است که این موضوع برای چندمین بار از جمله امسال در سیستان اتفاق افتاد.

وی نگرش اکوسیستمی و برنامه‌ریزی براساس این محور را دارای اهمیت بسیار دانست و افزود: بیش از 12 دستگاه اجرایی خود را متولی تالاب هامون می‌دانند و در همین زمینه بودجه می‌گیرند، اما تاکنون یک برنامه نهایی یا خروجی واحدی از تعامل و همفکری این دستگاه‌ها بیرون نیامده است.

این کارشناس بیابان‌زدایی اداره منابع طبیعی استان اظهار کرد: به نظر می‌رسد که رفع کانون‌های بحران به منظور جلوگیری از توفان‌ها، باید مهم‌ترین اولویت مد نظر قرار می‌گرفت و آب به این نقاط هدایت می‌شد، اما تصاویر ماهواره‌ای نشان می‌دهد که بسیاری از مناطقی که خاستگاه گرد و غبار است در تالاب آبگیری نشده است.

وی تاکید کرد: در زمان خشکسالی باید برنامه منسجم و مدونی براساس نیازها یا کارکرد‌هایی که ما از تالاب داشتیم تنظیم می‌شد تا در زمان آبگیری بر همان اساس نسبت به رهاسازی یا هدایت آب اقدام می‌شد که متاسفانه این کار انجام نشد.

مدیر اجرایی طرح بین‌المللی منارید ادامه داد: حال که بخشی از هامون جان گرفته است، باید برای آینده تالاب و این موضوع که چه کارکردهایی برای ما اهمیت بیشتری دارد با کمک و بهره‌گیری از نخبگان دنیا برای آن چاره‌جویی شود.

این کارشناس بیابان‌زدایی افزود: کارکردهای تالاب باید در منطقه سیستان اولویت‌بندی شده و هدایت اکوسیستم را به سمتی برد که بیشترین کارکرد را دارد، در غیر این صورت این فرصت نیز بزودی با گرم شدن هوا به تهدید مجدد تبدیل خواهد شد.

مدیرکل حفاظت از محیط‌زیست سیستان و بلوچستان نیز با اشاره به این‌که حیات مجدد هامون نتیجه اجماع همه اقشار مردم، مسئولان، نمایندگان سازمان ملل و درواقع اجماع جهانی و ملی است، اظهار کرد: حیات مجدد هامون را باید مدیون همه افرادی دانست که دلشان برای این تالاب در سینه تپیده است.

خسرو افسری با بیان این‌که نباید حیات مجدد و شعف به وجود آمده در بین مردم سیستان را با شعار و شایعه گل‌آلود ساخت، افزود: در سیستان دو قوم بلوچ و سیستانی سال‌هاست که در کنار یکدیگر زندگی می‌کنند و همه اقوام و ساکنان این استان از اثرات زیان بار این فاجعه زیست‌محیطی تاکنون آسیب دیدند.