سبقت در صف موقوف

تا دیروز هرجا فرصتی دست می‌داد سبقت می‌گرفتم تا زودتر به‌کارم برسم. البته با این دست فرمانی که دارم، کار راحت بود. اما حالا تو می‌گویی وقتی ترافیک با سرعت کم در حرکت است سبقت یعنی جا زدن در صف، بلاتکلیف شده‌ام. خوب در شهر همیشه سرعت حرکت ترافیک کم است؛ در کوچه‌ها و خیابان‌های باریک، میادین، حتی خیابان‌های بزرگ و بزرگراه‌های درون شهری.

تقریبا در همه جا سرعت کمتر از حدمجاز است. طبق توصیه تو نه در کوچه‌ها و خیابان‌های فرعی می‌توان سبقت گرفت، نه سر چهارراه، و نه حتی در بزرگراه! آیا در دیگر کشورها هم همین‌طور است؟ و جداً تو خودت این را که گفتی، رعایت می‌کنی؟ به علاوه، فرض کن من رعایت کردم، دیگران چی؟ وقتی در یک تقاطع می‌خواهی گردش به چپ کنی و جلوی تو چند خودرو صف کشیده‌اند چکار می‌کنی؟ آیا پشت سرشان می‌ایستی یا به خط مجاور می‌روی و تازه به فرض که نظر تو را پذیرفتیم و در یک خط صف کشیدیم، آیا فکر می‌کنی دیگران پشت سر ما صف می‌کشند یا با تردستی فرمان را کج کرده و در خط مجاور خود را به سر صف خواهند رساند؟

گفتم: و چون طول صف در خط مجاور هم قدری بزرگ شد، آنها که تازه رسیده‌اند از همین قاعده استفاده می‌کنند و برای گردش به چپ به دیگر خطوط می‌روند تا آنجا که دیگر هیچ راهی برای عبور آنها که مستقیم یا به راست می‌روند، نماند. این‌طور نیست؟

گفت: بله. کاملا حق با توست. بدیهی است که این کار غلط است. به همین دلیل می‌گویم دچار وسواس شده‌ام که آیا باید به روشی که سال‌هاست عادت کرده‌ام عمل کنم، در حالی که به گفته تو نادرست است، یا آنچه تو می‌گویی و به نظر درست می‌رسد اما در جامعه ما عرف نیست؟ ضمنا اگر این نوع سبقت غلط است چرا به مردم اعلام نمی‌شود و چرا نیروهای محترم و زحمتکش پلیس در چهارراه‌ها و تقاطع‌ها با این تخلف برخورد نمی‌کنند. بسیاری به یاد دارند که 50 سال قبل، رسم نبود در نانوایی به صف بایستند و مردم از سر و کول هم بالا می‌رفتند تا نان بگیرند اما بالاخره فهمیدیم راه عقلانی‌تری هم هست و امروز خوشبختانه کمتر شاهد آن صحنه‌ها هستیم. دوستی می‌گفت: سال‌ها قبل که برای اولین بار به اروپا رفتم، موضوعی بشدت نظرم را جلب کرد: ده‌ها خودرو در صفی بسیار طویل برای گردش به چپ ایستاده بودند. دیگر خطوط باز بود و خودرویی در آن عبور نمی‌کرد اما با کمال تعجب هیچ‌یک از آنان که در صف بودند، تلاشی برای استفاده از دیگر خطوط نمی‌کرد! به این می‌گویند یک رفتار درست که بر پایه عقلانیت شکل گرفته است. البته، پلیس و قانون می‌تواند در شکل‌گیری رفتارهای ترافیکی درست موثر باشد. بی‌شک اغماض دیرینه پلیس و قانون در مورد آنهایی که به صف تن در نمی‌دهند، در مزمن شدن این عادت ناپسند بی‌تاثیر نبوده است.

دکتر حسن مقدم - استاد دانشگاه صنعتی شریف