تبلت مشق​نویسی را جذاب می​کند

بعد هم تخته‌های سفید آمد که غزل خداحافظی با گچ را خواند و شد یار غار ماژیک که بدی‌های گچ را نداشت، اما بیشتر وقت‌ها خشک و بدون جوهر بود و به زحمت نقشی روی تخته می‌انداخت. تخته‌های هوشمند اما با لمس انگشتان کار می‌کند، درست مثل گوشی‌های همراه لمسی که صفحه‌اش با حرکت انگشت بالا و پایین می‌رود و حس خوب معلق بودن را به کاربر می‌دهد.

دانش‌آموزان کلاس سوم راهنمایی مدرسه شهید محسنی تهران نشسته‌اند پشت همان نیمکت‌های کهنه و آشنای قدیمی و چشم دوخته‌اند به این تخته هوشمند و تبلت‌های کوچک هفت اینچی‌شان.

تبلت‌ها روشن می‌شود، همه دانش‌آموزان کلاس به اینترنت بی‌سیم وصل می‌شوند و تمرکز می‌کنند برای دادن آزمون. سوالات امتحانی را معلم از قبل آماده کرده و اطلاعات آزمون را به طور وایرلس به تبلت دانش‌آموزان می‌فرستد و حالا دانش‌آموزانی که به اینترنت وصل شده‌اند، سوالات را می‌بینند و همان جا روی صفحه کوچک تبلت، روی این برگه امتحانی الکترونیک، پاسخ آنها را می‌دهند. تبلت‌ها با نرم افزار classroom by mythware management کار می‌کند و معلم می‌تواند روی تبلت خود ببیند که هر دانش‌آموز چطور امتحان می‌دهد. روی تخته هوشمند هم می‌توان دید که هر دانش‌آموز با چه اندازه سرعت و دقت به سوالات پاسخ می‌دهد و در لحظه می‌توان فهمید که هر فرد به سوال‌ها پاسخ درست داده یا غلط.

تیک‌های سبز نشانه پاسخ درست است و ضربدرهای قرمز، نشانه جواب غلط و معلم کلاس توضیح می‌دهد که از سرعت دانش‌آموز در تیک زدن می‌فهمد که او چقدر به مطالب درسی تسلط دارد و برای پاسخ دادن به کدام سوالات مشکل دارد. معلم استرس دانش‌آموزان را نیز روی تبلت خود رصد می‌کند و اگر یک دانش‌آموز سوالات را جا بیندازد و به سراغ پرسش‌های بعدی برود یا پاسخ یک سوال را مرتب عوض کند و نشان دهد که در تصمیم‌گیری مردد است، متوجه می‌شود و در فرصت مناسب با دانش‌آموز حرف می‌زند. هر دانش‌آموز به محض پایان آزمون، بدون از دست رفتن وقت از نمره خود مطلع می‌شود و این می‌تواند دلچسب‌ترین نوع تصحیح اوراق امتحانی باشد.

معلم، متکلم وحده نیست

برعکس امتحانات سنتی که باید سرها پایین باشد و جیک هیچ کس در نیاید و نظم جلسه به هم نخورد، در امتحانات تبلتی هیچ‌کس محکوم به سکوت نیست. دانش‌آموزی که تبلت دارد با معلمش حرف می‌زند، اما نه با سر و صدا و جلب توجه بلکه با فرستادن یک پیغام برای معلم تا او بداند که دانش‌آموز برای پاسخ دادن به تعدادی از سوالات مشکل دارد یا می‌خواهد نکته‌ای را از معلم بپرسد.

این پیغام فرستادن‌ها در زمان‌هایی بجز امتحان نیز ادامه دارد و دانش‌آموزی که در کلاس درس قصد پرسیدن سوال را دارد یا می‌خواهد نظرش را بگوید، پیغامی برای معلمش می‌فرستد که تصویر یک دست به نشانه اجازه خواستن را نشان می‌دهد. دانش‌آموزان به فرستادن این پیغام‌ها علاقه دارند و معلم می‌گوید این شیوه، تعاملی برای اداره کلاس بهتر است.

مشق‌نویسی جذاب می‌شود

مشق‌نوشتن می‌تواند کابوس نباشد وقتی دانش آموز است و تبلت و قلم نوری. تبلت‌ها این اجازه را می‌دهد تا دانش‌آموزان از مباحثی که معلم روی تخته هوشمند نوشته، عکس بیندازند و تمرین‌های کلاسی را در خانه مرور کنند. همچنین با تبلت می‌شود تکالیف مدرسه را انجام داد و آن را به فلش مموری منتقل کرد و بعد هم تکالیف را به کلاس آورد و همراه معلم و همکلاسی‌ها آنها را مرور کرد. معلم ریاضی مدرسه شهید محسنی می‌گوید تبلت‌ها فرآیند یادگیری را برای دانش‌آموزان اثرگذار و لذتبخش کرده و چون دانش‌آموزان می‌بینند تبلت ارتباط آنها با مدرسه را شبانه‌روزی کرده (ارتباط با مدرسه و به دست آوردن اطلاعات مورد نیاز از طریق سایت مدرسه) و برخلاف سیستم سنتی، بعد از رفتن به خانه این ارتباط قطع نمی‌شود، با شور و اشتیاق درس می‌خوانند. با این حال مدیر مدرسه شهید محسنی نگران خط دانش‌آموزان است. با قلم‌های نوری روی صفحه هفت اینچی تبلت‌ها نمی‌شود زیبا نوشت، این قلم‌ها روی صفحه می‌سُرند و تمرکز نوشتن با خودکار را ندارند. تمرین‌هایی که دانش‌آموزان روی تبلت‌هایشان نوشته‌اند و محاسبات ریاضی و سوالات عربی و انگلیسی را که پاسخ داده‌اند، این بدخط شدن را ثابت می‌کند.

محتوای آموزشی در دسترس نیست

با این که زمان زیادی از ورود تبلت به ایران نمی‌گذرد و هنوز عده زیادی از مردم آن را نمی‌شناسند، اما خواسته یا ناخواسته، واژه بازی به آن چسبیده است و عده‌ای فکر می‌کنند تبلت برای بازی کردن و وقت گذراندن ساخته شده است. با تبلت البته بازی هم می‌توان کرد، اما این حداقل کاربرد این وسیله است که پیداست دانش‌آموزان بدشان نمی‌آید بازی‌های دلخواه خود را در تبلت انجام دهند. اما مدیر این مدرسه معتقد است اگر دانش‌آموزان با تبلت بازی می‌کنند یا در اینترنت وقت می‌گذرانند و در نهایت چیزی عایدشان نمی‌شود، تقصیر همه کسانی است که برای آنها محتوای آموزشی تهیه نکرده‌اند.

اما حالا این بازی‌ها بسیار اندک است و در دسترس نیست، حتی سه مدرسه‌ای که تبلت به طور آزمایشی در آن وارد شده (یک مدرسه ابتدایی در پایه چهارم، یک مدرسه راهنمایی در پایه سوم و یک دبیرستان در پایه اول در مناطق چهار، پنج و 17 تهران) از نظر محتوای آموزشی نیز در مضیقه‌اند. در واقع تبلت‌ها در حالی به سیستم آموزشی کشور وارد شده که پیش از آن محتوای متناسب با نیازهای آموزشی دانش‌آموزان تولید نشده، در حالی که تولید محتوای آموزشی مبتنی بر سیستم عامل اندروید ـ که قابل استفاده در تبلت باشد ـ نیازی جدی است. هم‌اکنون در مدارس پایلوت، در تبلت دانش‌آموزان نسخه پی.دی.اف کتاب‌های درسی وجود دارد که البته در مدرسه شهید محسنی فقط درس‌های ریاضی، کامپیوتر، علوم و زبان انگلیسی را شامل می‌شود و بخوبی نشان می‌دهد در سیستم آموزش و پرورش، تولید محتوای آموزشی با کمبود شدید مواجه است.

بچه‌ها دوست ندارند به عقب برگردند

نخستین روزهایی که صحبت از ورود تبلت به مدارس داغ بود، حرف بر سر حذف شکاف دیجیتال میان مناطق محروم و برخوردار کشور بود. آن روزها بحث بر سر این بود که دانش آموزان مناطق روستایی و عشایری که شانسشان برای استفاده از فناوری‌های نوین کمتر از دانش‌آموزان شهری است در اولویت استفاده از تبلت باشند، اما این بحث‌ها ادامه یافت تا تبلت‌ها سرانجام به شهر تهران رسید.

البته در سه کلاس درس از سه مدرسه پایلوت، همه دانش‌آموزان از قبل با تبلت آشنا نبودند و ورود تبلت به زندگی آنها اتفاقی تازه محسوب می‌شود. بچه‌های کلاس سوم راهنمایی مدرسه شهید محسنی می‌گویند دیگر حاضر نیستند از تبلت‌ها جدا شوند و درس را به شیوه سنتی بیاموزند. مدیر و معلمان این مدرسه نیز می‌گویند دیگر نمی‌شود به عقب برگشت و دانش‌آموزی را که انواع تکنولوژی‌ها را اطراف خود می‌بینند با گچ و تخته جذب مدرسه کرد. پس ورود تبلت به مدارس یک فرصت است، به شرط این که مقدمات ورود این وسیله کمک آموزشی نیز مهیا باشد. هدف مدارس، تربیت دانش‌آموزان برای فرداست و فردا نیز در تسخیر تکنولوژی است. پس طبیعی است که مدارس نباید از موج فناوری که هر روز پرقدرت تر از دیروز در حرکت است، عقب بمانند و همین طور معلمان که امروز سواد دیجیتال بسیاری از آنها کمتر از دانش‌آموزان است و به روز شدن دانش آنها برای خروج سیستم آموزشی کشور از رخوت و بی‌حالی ضروری است.

وقتی تبلت مدارس جهانی شد

سابقه ورود تبلت به مدارس به سال 2008 میلادی یعنی زمانی که طرح یک لپ تاپ برای هر دانش‌آموز با حمایت بانک جهانی کلید خورد، برمی‌گردد. جامعه هدف این طرح، کشورهای در حال توسعه بویژه کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین بود که خیلی زود در کشورهای آرژانتین، بولیوی، برزیل، پرو، اروگوئه، شیلی، کلمبیا، السالوادور، هائیتی، جاماییکا، مکزیک، هندوراس، نیکاراگوئه، پاراگوئه، اکوادور، ونزوئلا و ترینیداد و توباگو اجرایی شد. در آسیا نیز در کشورهایی نه چندان دور از ما این طرح اجرا شد، به طوری که در هند در طرح آکاش، در ترکیه در طرح فاتح، در کره جنوبی در قالب برنامه آموزشی هوشمند (آغاز طرح در هر سه کشور از سال 2011) و در تایلند از سال 2012 تبلت به مدارس وارد شد. این در حالی است که تبلت به مدارس ایران از سال 2014 وارد شده و در مقایسه با کشورهایی که تبلت را پیشتر تجربه کرده‌اند با حرکتی کند پیش می‌رود. (هم‌اکنون کمتر از 200 تبلت در مدارس ایران توزیع شده در حالی که هند این طرح را با توزیع صدهزار تبلت آغاز کرد)

این در شرایطی است که هنوز موضوع مالکیت دانش‌آموزان بر تبلت‌ها شفاف نیست و این تبلت‌ها به منزله امانتی در دست دانش‌آموزان است که در صورت بروز هر حادثه، خانواده دانش‌آموزان باید خسارت‌ها را جبران کنند. این در حالی است که در لبنان ـ که برنامه توزیع 15 هزار تبلت در دبیرستان‌های دولتی را در دستور کار دارد ـ قرار است برای تامین هزینه تبلت‌ها وام‌های بدون بهره، بدون ضامن و با اقساط دو ساله در اختیار خانواده‌ها قرار بگیرد.

مریم خباز ‌/‌ گروه جامعه