یک نمایشگاه و هزار و یک حاشیه

صحبت بر سر آن است که این هزینه بیشتر به چه دلیل از ناشران گرفته می‌شود و آیا در ازای آن خدمات بهتری به ناشر و بازدیدکننده ارائه می‌شود یا فقط کمکی است برای تامین منابع جهت برپایی نمایشگاه؟ همین شد سراغ دست‌اندرکاران حوزه نشر رفتیم تا بدانیم با این افزایش قیمت‌ها موافقند یا خیر و انتظارشان در برابر پرداخت هزینه‌های بیشتر چیست.

بیست و هفتمین نمایشگاه کتاب تهران در اولین سال دولت یازدهم برگزار می‌شود. هزینه‌ها به طور کلی طی یکی دو سال اخیر بسیار بالا رفته و شاید طبیعی باشد بالاخره تاثیرات آن را در نمایشگاه کتاب تهران هم ببینیم، همان‌طور که در گرانی قیمت کاغذ و چسب و مرکب و سلفون و... نیز دیدیم. محمد اللهیاری، معاون فرهنگی و اجرایی بیست و هفتمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران درباره قیمت‌گذاری غرفه‌های نمایشگاه می‌گوید: «افزایش اجاره بهای غرفه‌های نمایشگاه کتاب، تصمیمی بود که در شورای برنامه‌ریزی نمایشگاه اخذ شد. نمایندگان ناشران نیز در این جلسه به عنوان اعضای شورای برنامه‌ریزی حاضر بودند. در آنجا الگوهای مختلفی مطرح شد که بعضی از آنها شیب‌های تندی را برای افزایش بهای اجاره در بر داشت، ولی برای ما مهم بود ناشران به لحاظ اقتصادی دچار مشکل نشوند.»

عده‌ای از ناشران با این تصمیم موافقند، زیرا معتقدند ناشرانی که درآمد زیاد و توانایی دریافت غرفه‌های بالای صد متر را دارند، باید هزینه بیشتری بپردازند تا خرج برگزاری نمایشگاه کتاب تا حدی از طریق ناشران حاصل شود.

سیاوش باقرزاده، مدیر انتشارات هیرمند معتقد است: «این افزایش قیمت یک اتفاق غیرطبیعی نیست، ولی ما انتظار داریم خدمات ارائه شده نیز بهتر از گذشته‌ها باشد؛ زیرا در سال‌های گذشته یا خدمات تغییری پیدا نکرده یا اتفاقا کاهش یافته است. مثلا امیدواریم امسال حداقل یکی دو روز زودتر از سال‌های قبل غرفه‌ها را در اختیار ما بگذارند تا راحت‌تر فرصت آماده‌سازی آنها را داشته باشیم.»

بعضی دیگر مانند جمشید مظاهری‌نیا با بیش از 40 سال سابقه فعالیت در حوزه نشر و از برگزیدگان جشنواره‌های کتاب می‌گوید: «در این باره اصلا کمیت مطرح نیست. برای ناشر فرق زیادی نمی‌کند بابت غرفه 9 متری خود، متری 25 هزارتومان هزینه بپردازد یا متری 30 هزار تومان. زیرا ناشران در نمایشگاه کتاب حاضر می‌شوند تا کتاب‌هایشان را به مخاطب معرفی کنند و آنها را به فروش برسانند و در پی این معاملات بخشی از مشکلات مالی خود را مرتفع سازند.»

مظاهری‌نیا که مدیر انتشارات علمی و فنی است و تمام دوره‌های مختلف نمایشگاه کتاب تهران را دیده و معمولا اعتراضاتش خصوصا در دوره‌های اول به تصمیم‌گیری‌های غلط موثر بوده است به گذشته‌ها اشاره می‌کند؛ به دوره‌ای که ارشاد از آنها درباره کاغذ و قیمت‌گذاری کتاب و حتی حذف مالیات برای ناشران حمایت کرد و می‌گوید: «ما ناشران، زیرمجموعه وزارت ارشاد هستیم و به حمایت‌های واقعی دولت نیازمندیم، ولی امروز که مشکلات نشر بسیار زیاد است، گران‌کردن غرفه‌های کوچک با متری 5000 تومان به ناشران برمی‌خورد! کمیت مهم نیست، ولی باید این درد را تعمیم داد. لطفا به جای چنین کارهایی ماده‌ای در مجلس تصویب کنید که کتابفروش کتاب را نباید جز از صاحب حق یعنی ناشر یا نویسنده یا توزیع‌کننده خریداری کند تا از این طریق چاپ کتاب با دستگاه‌های ریسوگراف قطع شود و چنین ضررهای مالی بزرگی به ما وارد نکنند.»

برای ناشران خصوصی و آنهایی که غرفه‌های بزرگی را در اختیار ندارند، کمیت آنقدرها مهم نیست، بلکه حل‌شدن مشکلات دیگر نشر در اولویت اصلی قرار دارد.

ناشران شهرستانی نگران نباشید

اگر ناشران تهرانی، مهم‌ترین دغدغه‌شان نیمه تعطیل‌شدن فعالیت‌های انتشاراتشان در ایام نمایشگاه و مساله رساندن کتاب‌ها به غرفه‌هاست، ناشران شهرستانی همواره نگران اقامت خود و نیروهای غرفه در تهران نیز هستند. هزینه رفت و آمد شخصی، هزینه جابه‌جایی کتاب و... تا حدی آنها را از سود دریافتی معمول دیگر ناشران بی‌نصیب می‌کند. اللهیاری ضمن اشاره به این نکات تاکید می‌کند: «ما در برنامه‌ریزی‌های جدیدمان مثل گذشته به فکر ناشران شهرستانی بودیم. آنها همان‌طور که در سال‌های گذشته از تخفیف‌های 50 درصدی بهره‌مند می‌شدند، امسال نیز 50 درصد تخفیف برایشان در نظر گرفته شده تا فشار کمتری را برای حضور در نمایشگاه کتاب تهران متحمل شوند.»

چنین امکاناتی برای ناشران شهرستانی منفعت‌های فراوان دارد خصوصا که تعداد کم آنان و دسترسی نداشتن به امکانات ویژه تهران جهت چاپ و توزیع کتاب می‌تواند فرصت مناسبی را برای ارائه و معرفی کتاب‌ها در اختیارشان قرار دهد.

حرف اول در انتها

وقتی صحبت از نمایشگاه کتاب می‌شود، پیش از بیان به‌روز‌ترین مسائل، ناشران به یاد دوره‌های قبل و مشکلاتی که هر ساله با آن مواجه هستند، می‌افتند. باقرزاده، مدیر انتشارات هیرمند نیز از این دسته خارج نیست. او معتقد است یکی از مهم‌ترین مشکلات ناشران در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، کمبود فضای ارائه شده است، زیرا ناشران عمومی همگی باید زیر سقف شبستان قرار بگیرند، بنابراین خواه ناخواه فضا محدود می‌شود و معیار تعداد کتاب‌های چاپ شده طی سال جهت افزایش فضای غرفه، اعتبار خود را از دست می‌دهد. مثلا انتشارات هیرمند با چاپ 40 یا صد عنوان کتاب طی سال همواره فضایی 15 متری را می‌تواند در اختیار بگیرد.

اکنون که قرار است قیمت‌ها برای ناشرانی که بالای صد متر فضا دارند دو برابر شود، انتظار می‌رود آنها تا حدی فضای خود را کاهش دهند تا فضای بیشتری به ناشران متقاضی برسد. ولی گویا خبری از این اتفاق نیست، زیرا پیش‌بینی می‌شود ناشرانی که توانایی مالی بالایی دارند، افزایش یا کاهش چند متر در غرفه‌هایشان تاثیر بسزایی نخواهد داشت گرچه این روزها اعتراض‌هایی مطرح کرده‌اند.

مساله دیگر این که ناشران کودک و نوجوان، دانشگاهی و کمک آموزشی همگی در چادر‌ها مستقر هستند. زمین آسفالت خصوصا در بخش کودک و نوجوان جای مناسبی برای برگزاری نمایشگاه نیست. در نمایشگاه سال آینده نیز احتمالا با مسائلی مثل باران‌های ناگهانی، گرده‌افشانی درختان و حساسیت غرفه‌داران به آلرژی‌های بهاری و در نتیجه بیماری عده‌ای از آنها، گرد و خاک، هوای نامطبوع و... مواجه خواهیم بود. انتظار می‌رود دریافت هزینه بیشتر بابت برپایی غرفه‌ها، امکان برگزاری بهتر نمایشگاه را در اختیار آنها قرار دهد تا هم رضایت ناشران را به همراه داشته باشد و هم رضایت بازدیدکنندگان را.

اللهیاری از تمام مشکلاتی که ناشران طرح می‌کنند تقریبا آگاه است. او ضمن امیدواری جهت تکمیل رواق‌های شرقی و غربی مصلی و امکان ارائه خدمات بهتر به ناشران و بازدیدکنندگان می‌گوید: «در شرایط فعلی فقط مصلای امام خمینی کفاف برگزاری نمایشگاهی با این گنجایش وسیع را در اختیارمان قرار می‌دهد. ضمن آگاهی از تمام مشکلات پیشین، تاکید می‌کنم مجموعه‌ای از تلاش‌ها برای برگزاری بهتر نمایشگاه در حال صورت گرفتن است.»

حورا نژادصداقت / جام جم