در «شیار 143» از دید یک زن به مقوله جنگ نگاه کرده‌ام

در جشنواره امسال فیلم فجر، چهره‌های سرشناس و استعدادهای جوان فیلمسازی در کنار هم حضور داشتند. این همراهی و حضور همزمان را چطور دیدید؟

مهم‌ترین مساله تنوع سلیقه‌ها و نگاه‌های مختلف بود و این‌که جشنواره با حضور نسل‌های کهن، میانه و جوان فیلمسازی ما چشم‌انداز شگفت‌انگیز سال‌های گذشته و سال‌های پیش روی سینمای ایران را نشان داد.

آیا این حضور چشمگیر و متنوع می‌تواند پشتوانه مناسبی برای جذب مخاطب و موفقیت در اکران سال آینده و شکل‌گیری یک جریان باثبات و پررونق فیلمسازی باشد؟

قطعا همین‌طور است. امسال فیلم‌هایی در جشنواره فیلم فجر حضور داشتند که نگاهشان اجتماعی و مبتنی بر اخلاق بود. در این دوره همچنین شاهد تنوع ژانر بودیم و فیلم‌های مختلفی در زمینه دفاع مقدس، طنز و موارد دیگر به نمایش درآمد و توانست با طیف‌های گسترده مردم ارتباط برقرار کند. فکر می‌کنم خود جشنواره با نمایش فیلم‌ها در شهرستان‌های مختلف کشور برای مخاطبان فرهنگسازی می‌کند تا سلیقه و ذائقه آنها را ارتقا دهد. در این شرایط حتی مخاطبان عام سینما می‌توانند پی به معیارها و مولفه‌های یک اثر شاخص سینمایی ببرند و پیام‌های نهفته اخلاقی اجتماعی و آسیب‌شناسانه در آن را دریافت و درک کنند.

این‌که فیلم شما در کنار بزرگان و نام‌های شناخته‌شده عرصه فیلمسازی ایران مورد قضاوت و ارزیابی قرار گرفت، چه حسی دارید؟

باعث افتخار است و خوشحالم که فیلمم چنین سرانجامی پیدا کرد و در کنار آثار بزرگان سینمای ایران حضور داشت و به نمایش درآمد. نمی‌خواهم از عبارت رقابت استفاده کنم و همین حضور و در کنار آنها بودن برایم موفقیت محسوب می‌شود.

پیش از شروع جشنواره و از لحظه انتخاب فیلمتان در بخش مسابقه سودای سیمرغ به برنده شدن در بخش‌های مختلف هم فکر می‌کردید؟

مهم این است که از فیلم و نتیجه نهایی کار راضی هستم و از آنجا که فیلمسازی فرآیند گروهی است و تعداد زیادی سینماگر در ساخت یک اثر دخیل هستند، تک‌تک کسانی که زحمت کشیدند و فیلم را به اینجا رساندند، مستحق دیده و تجلیل شدن در جشنواره بودند اما همان‌طور که گفتم، پیش از کسب جایزه مهم‌ترین دستاورد ما این بود که فیلم «شیار 143» در جشنواره فیلم فجر دیده شود که خدا را شکر این اتفاق افتاد و فیلم موفق به جذب تماشاگران شد. از ابتدا هم دوست داشتم این فیلم بخوبی درک شود و مخاطب ارتباط خیلی خوبی با آن برقرار کند، البته خوشحالی از گرفتن سیمرغ را هم نمی‌شود انکار کرد.

فضای این فیلمتان هم مثل ساخته نخستتان «اشیا از آنچه در آینه می‌بینید، به شما نزدیک‌ترند» حال و هوایی زنانه دارد، اما تفاوت عمده آن تمرکز روی مساله جنگ و تاثیرات آن است. اینجا بخصوص روی نقش موثر مادران و زنان در دوران دفاع مقدس و پس از آن تاکید کردید و احوال آنها را به تصویر کشیدید. چطور شد این فضا را برای روایت انتخاب کردید؟

من با فضای جنگ و دفاع مقدس بیگانه و ناآشنا نبودم و خاطرات زیادی از آن دوران دارم، بویژه این‌که بارها چشم‌انتظار پدر و برادرم بودم که از جبهه‌ها برگردند. این خاطرات سال‌ها بعد به نوشتن ده جلد رمان و داستان در حوزه جنگ انجامید که چاپ هم شده است. فیلم «شیار 143» هم با نگاهی به یکی از این داستان‌ها به نام «اختر و روزهای تلواسه» شکل گرفت و ساخته شد. در اینجا هم مثل سایر کارهایم از دید یک زن به مقوله جنگ نگاه و سعی کرده‌ام آن را با یک نگاه اجتماعی ترکیب کنم. از طرف دیگر در این فیلم تاریخ جنگ تحمیلی و دوران هشت سال دفاع مقدس را هم مرور کرده‌ام.

یکی دو ماه پیش خبری مبنی بر انصراف شما از حضور در جشنواره فیلم فجر منتشر شد، اما خوشبختانه این اتفاق نیفتاد. علتش چه بود؟

به دلیل یک مشکل فنی پیش آمده می‌خواستیم بخشی از فیلم را دوباره فیلمبرداری کنیم، اما خوشبختانه آن مشکل برطرف شد و ما هم نامه عدم انصراف خود را به دبیرخانه جشنواره فیلم فجر ارسال کردیم.

نوشتن رمان اختر و روزهای تلواسه سخت‌تر بود یا ساختن شیار 143؟

راستش هردوی آنها خیلی سخت بود. رمان که اصلا عرق‌ریزی روح است و باید برای مدت‌ها خودت را در خلوت خانه حبس کنی و بنویسی. پروژه فیلمسازی هم که اساسا دشوار و طاقت‌فرساست، بخصوص تولید این فیلم که سختی‌های مخصوص خودش را داشت. شیار143 فیلمی پربازیگر و پرلوکیشن است و همین به دشواری‌های کار اضافه می‌کرد. فیلم پر از سکانس‌های حساس و نفسگیر است و خدا را شکر، حالا که کار ساخت به پایان رسیده و به نمایش درآمده و بازخوردهای مناسبی میان مردم و اهالی رسانه و منتقدان داشته است، از نتیجه آن راضی هستم.

همیشه این پرسش برایم مطرح بوده که یک کارگردان زن، چگونه یک گروه فیلمسازی عمدتا مردانه را مدیریت و هدایت می‌کند؟ دوستان هنگام تولید فیلمِ دشواری مانند شیار 143 از شما حرف شنوی داشتند و سازگار و همراه بودند یا نه؟!

اگر گروه به فیلمساز اعتماد نداشته باشد، دیگر این مساله و دشواری کارگردانی، مرد و زن نمی‌شناسد و تا زمانی که این اعتماد صورت نگیرد، مشکلات وجود خواهد داشت اما وقتی گروه به کارگردان اعتماد کرد، خودش را در اختیار نظرات او قرار می‌دهد و اجازه می‌دهد فیلمساز ایده‌های دلخواه خود را عملی کند. البته همان‌طور که پیش‌تر اشاره کردم، فیلمسازی یک فرآیند گروهی است و هم ایده‌های من به عنوان کارگردان مطرح می‌شود و هم ایده‌های اعضای گروه و این کل گروه است که یک فیلم را جلو می‌برد و آن را به سرانجام می‌رساند.

علی رستگار/ گروه فرهنگ و هنر