فوتبال ایران روز به روز افت می‌کند و تیم‌ها ضعیف‌تر می‌شوند. بازی‌های بی‌کیفیت لیگ هر روز باعث آب رفتن تماشاگران و هواداران می‌شود. واقعا مشخص نیست با این شرایط به کدام سمت حرکت کرده و به کجا خواهیم رسید.
تیم‌های لیگ برتری حتی توانایی این را ندارند که شش، هفت پاس سالم به یکدیگر بدهند. دربی‌های بدون گل، بازی‌های سرد و بی‌کیفیت همه را خسته کرده است. گل در بازی‌های لیگ قحط است. آقای گل لیگ در 24 هفته فقط 11 گل زده است؛ این یعنی بهترین مهاجم لیگ با حساب پنالتی‌هایی که وارد دروازه حریفان می‌کند هر 200 دقیقه یک گل می‌زند! در چنین شرایطی تمام کارشناسان کشورمان معتقدند مشکل لیگ ما از پایه است و برای یک تغییر و تحول اساسی در فوتبال، باید بحث پایه‌ای آن را به صورت جدی مورد توجه قرار دهیم.
افاضلی: بستر برای بازیکن‌سازی آماده نیست
هومن افاضلی سرمربی تیم‌ملی امید در رویکرد به این مساله و فقر بازیکن‌سازی در فوتبال ایران می‌گوید: در گذشته فقط مدارس فوتبال از بازیکنان شهریه می‌گرفتند اما حالا وقتی باشگاه‌ها از بازیکنان شهریه می‌گیرند نمی‌توانیم انتظار بازیکن‌سازی داشته باشیم. کسی می‌تواند فوتبالیست شود که برای فوتبالش پول ندهد. به نظرم بازیکن پولی فوتبالیست نمی‌شود. متاسفانه ما سیستم قدیم را از دست دادیم و زمین‌های خاکی‌مان از بین رفتند. در گذشته مربیان در زمین‌های خاکی استعدادیابی می‌کردند.
افاضلی درخصوص این‌که چرا بازیکنان جدید نتوانستند جای بازیکنان قدیم را بگیرند، اضافه می‌کند: وقتی نتوانستیم روش جدیدی را جایگزین کنیم، این مشکلات هم سر برآوردند. زمین‌ها از شکل خاکی و رایگان به شکل اختصاصی و کرایه‌ای درآمدند و نتوانستیم بستری را آماده کنیم که استعدادها هرز نروند. فوتبال‌امروز ایران شکل پولی پیدا کرده است و در فوتبال پولی به چیزی که می‌خواهیم نمی‌رسیم. در گذشته تیم‌ملی در باشگاه‌ها به دنبال بازیکن می‌گشت اما حالا باشگاه‌ها در تیم‌ملی به دنبال بازیکن هستند.
بیش از 100 تیم بی‌امکانات در تهران
در گذشته، لیگ برتر فوتبال پایه با 16 تیم و تیم‌های لیگ دسته اول با 20 تیم و دو گروه 10 تیمی برگزار می‌شد و بقیه تیم‌ها هم در حوزه‌ها فعالیت می‌کردند. اما حالا لیگ برتر نونهالان 16 تیمی است، اما لیگ دسته اول نونهالان 36 تیمی است و لیگ نوجوانان با 48 تیم برگزار می‌شود. شرایط لیگ دسته اول جوانان بسیار بدتر است و با 56 تیم برگزار می‌شود. در رده امیدها هم اوضاع همین است. حبیب‌الله شیرازی، رئیس هیات فوتبال استان تهران درباره افزایش تیم‌های دسته اول می‌گوید: شش سال پیش که من رئیس هیات فوتبال شدم شرایط هیات فوتبال متفاوت بود. ما 26 تیم در حوزه‌ها و توابع استان تهران داریم و در گذشته 26 تیم از حوزه‌ها به لیگ دسته اول می‌آمدند. یکبار سر بازی فینال توابع رفتم و دیدم بچه‌های تیم نایب قهرمان گریه می‌کنند. وقتی دلیل را پرسیدم گفتند؛ فقط قهرمان به لیگ یک صعود می‌کند. من هم مجوز صعود قهرمان و نایب قهرمان را به لیگ دسته اول مطرح کردم و مورد موافقت قرار گرفت، برای همین تعداد تیم‌ها زیاد شد.
سود هیات فوتبال از خرید و فروش تیم‌ها
با وجود اظهارات حبیب‌الله شیرازی، تیم‌هایی که از توابع در لیگ یک حضور دارند بسیار اندک است و پس از صعود به لیگ یک امتیازشان را واگذار می‌کنند. وقتی باشگاه‌های توابع امتیازشان را واگذار می‌کنند گریه بچه‌ای که تیمش نایب قهرمان شده چه تاثیری در آینده‌اش دارد! در این شرایط هیات فوتبال از خرید و فروش تیم‌ها سود می‌کند. شیرازی درباره تیم‌هایی که امتیازشان را واگذار می‌کنند، می‌گوید: متاسفانه خیلی از این باشگاه‌ها که در توابع هستند بودجه اداره تیم‌شان را ندارند یا این‌که به هیات فوتبال بدهکار هستند و تیم‌شان را به هیات فوتبال واگذار می‌کنند و آنهایی که خواهان باشگاهداری هستند، می‌آیند و از ما تیم خریداری می‌کنند.
شیرازی با اشاره به این‌که با این شرایط تیم‌ها بسیار ضعیف شده‌اند و بازدهی ندارند، خاطرنشان می‌کند: ما هدفمان رشد و ارتقای فوتبال است و برای سال آینده طرح AFC را در دسته اول اجرا می‌کنیم. از سال آینده لیگ دسته اول با 16 تیم برگزار می‌شود و تمام تیم‌هایی که سقوط می‌کنند به دسته دوم می‌روند. این فصل لیگ برتر، دسته اول و حوزه‌ها را داشتیم اما فصل آینده لیگ برتر با 16 تیم، لیگ دسته اول با 16 تیم، لیگ دسته دوم با تیم‌های سقوط کرده از دسته اول این فصل و حوزه‌ها برگزار خواهد شد.
شیرازی، موافق پول گرفتن باشگاه‌ها از خانواده‌ها
متاسفانه شرایط فوتبال تهران به گونه‌ای شده که هر شخصی می‌تواند یک تیم پولی راه بیندازد و با دریافت پول از خانواده‌ها تیمداری کند، اما مشکل فوتبال این افرادی که تیم راه‌اندازی می‌کنند نیستند، بلکه رئیس هیات فوتبال تهران است که پول می‌گیرد و به این تیم‌ها مجوز می‌دهد. تیم‌هایی که پشتوانه ندارند و برای تامین امکانات اولیه فوتبال مانند توپ و کاور باید از خانواده‌ها پول بگیرند. شیرازی، رئیس هیات فوتبال استان تهران درخصوص حضور تیم‌هایی که از خانواده‌ها پول می‌گیرند، می‌گوید: باشگاهداری هزینه‌بر است و بودجه شخصی نمی‌تواند جوابگوی تمام این هزینه‌ها باشد. به نظرم باشگاه‌هایی که از اولیا کمک می‌گیرند کار بدی نمی‌کنند، اما اگر زیاد پول بگیرند بد است! بالاخره باید به شیوه‌ای حقوق مدیران، مربیان و کادر فنی تامین شود.
گنج‌هایی که از بین می‌روند
تیم‌های پولی کمر به نابود کردن فوتبال بسته‌اند، زیرا با این شرایط تمام بچه‌های بااستعدادمان که گنج بزرگی برای آینده کشورمان هستند، می‌سوزند. در خیلی از این تیم‌ها دیده می‌شود که بازیکن پولی در زمین بازی می‌کند و بچه با استعداد با بغض باید نظاره‌گر بازی او باشد. براحتی می‌شود آینده کودک، نوجوان یا جوان پرغرور را که چنین شرایطی را تحمل می‌کند پیش‌بینی کرد. آینده‌ای که روان‌شناسان خیلی بهتر آن را توصیف می‌کنند. البته شیرازی درباره بازیکنان با استعداد نظر دیگری دارد و می‌گوید: ما طرح آکادمی ایجاد کرده‌ایم و در پنج منطقه ناحیه تهران 75 استعدادیاب داریم. در این استعدادیابی‌ها 405 نفر را به خدمت گرفته‌ایم و آنها را در چهار بخش تاپ، خیلی عالی، عالی و خوب جدا می‌کنیم. ما اجازه نمی‌دهیم استعدادی سوخت شود و قرار است مهدی مهدوی‌کیا نیز در این خصوص به ما کمک کند.
فوتبال تهران نیاز به برخورد چکشی دارد
در قانون AFC آمده است اگر شرکتی بخواهد تیمداری کند باید پشتوانه مالی، امکانات سخت‌افزار و امکانات نرم‌افزار استاندارد برای تمام رده‌هایش داشته باشد و باید تمام امکاناتش مورد تائید بازرس هیات فوتبال استان تهران قرار بگیرد تا جواز حضور در مسابقات را پیدا کند.
اما سوال اینجاست که آیا تمام این بیش از 150 تیم امکانات استاندارد دارند؟ آیا زمین تمرین، مسابقه و رختکن استاندارد دارند؟ رئیس هیات فوتبال استان تهران در این خصوص افزود: در مسابقات دسته اول تهران تعدادی از تیم‌ها هستند که امکانات لازم را ندارند. ما یکسری از زمین‌ها را تعطیل کرده اما مجوزشان را باطل نکردیم. ما قصد نداریم چکشی برخورد کنیم، اما برای سال آینده سختگیرانه‌تر و استاندارد جلو می‌رویم. شیرازی در مورد این‌که چرا به این همه تیم مجوز داده است، بودجه این تیم‌ها چگونه تامین می‌شود، زمین این تیم‌ها کجاست و چرا هیات فوتبال بازرس ندارد؟ ادامه داد: ما بازرس داریم و تمام تیم‌های لیگ برتری استاندارد هستند، اما با این حال یکسری مشکلات در دسته اول وجود دارد که باید در آینده حل شود.
وعده تکراری
مدیران باشگاه‌های بی‌سابقه و بی‌پشتیبان چه تضمینی برای رخ ندادن اتفاقات ناگوار دارند، اگر اتفاق ناگواری رخ دهد، چه کسی جواب خواهد داد؟ آیا اعطای مجوز به این همه باشگاه بی‌سابقه و بدون بنیه مالی درست است؟ آیا واقعا ما باید انتظار داشته باشیم با این شرایط بازیکنی از رده پایه راهی به رده بزرگسالان و فوتبال حرفهای پیدا کند؟ شاخصه‌های باشگاهداری از نظر هیات فوتبال چیست؟ این پرسش‌هایی است که خیلی از کارشناسان به دنبال پاسخ آن هستند.
شیرازی درباره این پرسش‌ها اظهار می‌کند: ما هنوز نتوانستیم شرایط مورد نظر خود را پیاده کنیم، اما طرح دوم آسیا ویژن در لیگ دسته اول تهران این است که تیم‌ها برای سال آینده ثبت شرکت شوند، هیات مدیره داشته باشند، لوگوی ثبت شده به همراه امکانات سخت‌افزار و نرم‌افزاری استاندارد داشته باشند و از مربیان درجه AB استفاده کنند. هر باشگاهی این شاخصه‌ها را داشته باشد مورد تائید قرار می‌گیرد و اجازه نمی‌دهیم برای سال آینده هر شخصی با تشکیل تیم وارد مسابقات شود.
کلاهبرداران فوتبالی
تعداد تیم‌های زیاد و پولی باعث می‌شود بازیکنان بی‌استعداد در فوتبال بمانند و شاهد همین لیگ بی‌کیفیت باشیم. وقتی تعداد تیم‌های پایه بیش از اندازه طبیعی است و هیچ امکاناتی ندارند باید منتظر مرگ فوتبال باشیم. تائید بیش از 150 تیم لطمه‌های جبران ناپذیری بر بدنه فوتبال وارد می‌کند. رئیس هیات فوتبال استان تهران با تائید آسیب‌هایی که از این طریق متوجه فوتبال و بازیکنان می‌شود، می‌گوید: موارد بسیار زیادی را در این خصوص به ما اطلاع داده‌اند. بازیکنان شهرستانی به امید این‌که روزی مانند علی دایی یا کریم باقری شوند به تهران می‌آیند و با حضور در تیم‌های غیر استاندارد آینده‌شان خراب می‌شود. رسانه‌ها باید در این زمینه اطلاع‌رسانی کنند تا بازیکنان شهرستانی با هزار امید و آرزو به تهران نیایند که آینده‌شان به مخاطره بیفتد، ضمن آن‌که خیلی از باشگاه‌ها کلاهبردار هستند.
کنترل بیش از 3000 بازیکن به وسیله یک نفر
حمید خوشرو، مسئول برگزاری مسابقات نونهالان و نوجوانان باید به تنهایی شرایط بیش از 3000 بازیکن را مورد بررسی و ارزیابی قرار دهد. در این شرایط چگونه می‌توان انتظار داشت خوشرو اشتباه نکند؟ چگونه انتظار داریم تیم‌ها از بازیکنان صغر سنی استفاده نکنند؟ این اتفاقات براحتی در فوتبال تهران رخ می‌دهد، بدون آن‌که شخصی اعتراض کند. خوشرو درباره نحوه بررسی مدارک بازیکنان می‌گوید: ما از هجدهم شهریور شروع به بررسی بازیکنان کردیم و در یک ماه توانستیم مدارک تمام بازیکنان تیم‌ها را کنترل کنیم. بعضی اوقات در کنترل بازیکنان آقای مدرس‌زاده نیز به من کمک می‌کرد با این حال از کار و زندگیم زدم و تا دیروقت کار کردم تا بازی‌ها هجدهم مهر آغاز شود.
بی‌اطلاعی شیرازی
اکنون بازی‌های دسته اول نونهالان، نوجوانان، جوانان و امید هر 14 روز یکبار برگزار می‌شود، تیم‌هایی که قرعه استراحت می‌خورند باید 28 روز برای بازی بعدی خود صبر کنند. استدلال هیات فوتبال در چنین شرایطی این است که داور نداریم تا بازی‌ها را پشت‌سر هم برگزار کنیم. باید به آنان خرده گرفت وقتی داور ندارند چرا به این همه تیم مجوز داده‌اند؟ چرا به خاطر پول مجوز می‌دهید و بعد نمی‌توانید بازی‌ها را سرموقع برگزار کنید؟
مسئول برگزاری مسابقات نونهالان و نوجوانان در این باره می‌گوید: در مسابقات لیگ دسته اول وظیفه هیات فوتبال است که برای اجرای مسابقات زمین تهیه کند و فقط در لیگ برتر تیم‌ها باید زمین داشته باشند. متاسفانه در لیگ دسته اول تعداد تیم‌ها زیاد است و ما به اندازه کافی داور و زمین نداریم که بتوانیم هر هفته بازی برگزار کنیم. نکته عجیب این که حبیب‌الله شیرازی از این موضوع بی‌خبر است و در پاسخ این پرسش که چرا بازی‌ها 14 روز یکبار برگزار می‌شود، می‌گوید: 14 روز یکبار؟ جدی می‌گویید؟ من همین حالا دلیل این تاخیر را از خوشرو مسئول برگزاری کننده می‌خواهم و باید دلیل این موضوع را گزارش دهد!
نارضایتی مربیان از بازی‌های فرسایشی
با طولانی شدن مسابقه‌ها و برگزاری 14 روز یکبار بازی‌ها چگونه مربیان، تیم‌هایشان را در شرایط مسابقه نگه می‌دارند؟ اسد عابدینی، سرمربی نونهالان نفت تهران که تیمش در گروه A مسابقات دسته اول تهران قرار دارد در این باره می‌گوید: خیلی سخت است که تیم‌مان را با این برنامه در شرایط مسابقه نگه داریم. مگر یک تیم چند بار می‌تواند در طول سال بدنسازی کند؟ بازی‌ها فرسایشی شده است، بازیکنان کلیدی‌مان مصدوم شده‌اند. نکته دیگر این‌که بازی‌ها همزمان برگزار نمی‌شود. یک بازیکن در حوزه بازی می‌کند، سپس در لیگ یک بازی می‌کند و می‌چرخد! این ضعف هیات فوتبال است که لیستش را باز گذاشته و بازی‌ها را همزمان برگزار نمی‌کند. ضمن آن‌که هیات فوتبال باید یک پوشه اینترنتی درست کند و اطلاعات کامل بازیکنان را در سایت قرار دهد تا بازیکنی با سن بالاتر در تیم‌ها دیده نشود.
عابدینی درخصوص ضعف داوری‌ها هم می‌گوید: وقتی 160 تیم در تهران وجود دارد و داوران را مجبور می‌کنند در یک روز چهار بازی را سوت بزنند، مطمئنا اشتباهات داوری زیاد می‌شود. در چنین شرایطی داور از بازی دوم تمرکز ندارد و اشتباه می‌کند.
سعید جمشیدیان / جام‌جم
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
یک کارشناس روابط بینالملل در گفتگو با جامجمآنلاین مطرح کرد
