در گفتگو با جامجم آنلاین مطرح شد
دکتر مهدی زارع، دانشیار پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسیزلزله میگوید: وقوع زلزله بم به این معنی بود که هرگونه ساخت و ساز و گسترش شهرهای ایران در نزدیکی پهنه گسلها میتواند به فاجعهای بزرگ منجر شود. براین اساس باید ساخت و ساز در حریم گسلهای ایران ممنوع شود تا با چنین پیامدهایی مواجه نشویم. همچنین زلزله بم نشان داد ضروری است حریم گسلهای بزرگ و اصلی شهر با توجه به امکان بروز جنبشهای بسیار شدید و در نتیجه افزایش خسارتها و تلفات احتمالی تا حد امکان مشخص و محدود شود.
به گفته زارع، تصور وقوع رخدادی با ابعاد زلزله بم در نزدیکی یا درون محدوده شهر تهران ـ که در طول روز جمعیت ساکن در آن به 12.5 میلیون نفر میرسد ـ منظرهای را به تصویر میکشد که بیانگر وقوع فاجعهای بزرگ است؛ فاجعهای که میتواند حتی ابعاد جهانی داشته باشد. دکتر زارع در ادامه تاکید میکند: موضوع زلزله جدی است و نه فقط باید به فکر راهکاری برای کاهش خسارت و پیامدهای ناشی از زلزله باشیم بلکه باید براساس یک برنامه مشخص و به شیوه علمی عمل کنیم. تهران، توکیو، استانبول، لسآنجلس، اوزاکا و جاکارتا شش کلانشهر مهم جهان است که در معرض ریسک بالای زلزله قرار دارد و رخداد هر زمین لرزه در این کلانشهرها به معنی وقوع فاجعهای در سطح بینالمللی است. نگاهی به سابقه تاریخی لرزهخیزی شهر تهران نشان میدهد نخستین زلزله تاریخی در محدوده تهران 1000 تا 3000 سال قبل از میلاد مسیح رخ داده است. در سالهای 330 قبل از میلاد، 855 ، 1384 و 1830 میلادی نیز محدوده شهرهای ری و تهران شاهد وقوع زمین لرزههای تاریخی ویرانگری بوده است.
21 گسل زیر پای تهرانیها
به گفته زارع، براساس دادههای آماری میتوان گفت هر 200 سال در محدوده شهر تهران و نواحی اطراف آن بویژه البرز جنوبی با توجه به میزان تغییرات ایجاد شده در شکل پوسته زمین و همچنین لرزهخیزی این منطقه، زمین لرزهای به بزرگی 7 ریشتر به وقوع خواهد پیوست. بر این اساس در این واقعیت که در شهر تهران خطر زلزله بالاست، هیچ تردیدی وجود ندارد.
به گفته رئیس مرکز ملی پیشبینی زلزله پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی، در شمال تهران، ایوانکی، کهریزک و ری گسلهای لرزهخیز متعددی وجود دارد. با توجه به اینکه گسل شمال تهران از مناطق شمالی شهر عبور میکند، میتوان این گسل را از خطرناکترین گسلهای تهران دانست. پیشبینی میشود با فعال شدن این گسل، زمین لرزهای به بزرگی 7.5 ریشتر ایجاد شود و با توجه به اینکه فاصله نزدیکترین نقطه شهر تهران از این گسل حدود 30 کیلومتر است، میتوان گفت در نتیجه فعال شدن این گسل، خسارتهای زیادی در مناطق شمال و شمال شرق تهران به بار خواهد آمد.
زارع با توجه به وضع گسلها، شمالیترین و جنوبیترین مناطق تهران را از نظر احتمال بروز زمین لرزه خطرناکترین نواحی تهران میداند و ادامه میدهد: بهطور کلی مناطقی که میزان تغییرات ایجاد شده در پوسته آنها کمتر باشد از جمله مناطق جنوب غربی کشور در دشت خوزستان و اطراف شهرهای خرمشهر و آبادان بهعنوان مناطق با لرزهخیزی کمتر شناخته میشود. علاوه بر این شهرهای سنندج، اصفهان، سیرجان و گلپایگان نیز از جمله شهرهای نواحی مرکزی است که از آنها بهعنوان نواحی آرام لرزهای نام برده میشود.
دکتر عباسعلی تسنیمی، رئیس پژوهشگاه بینالمللی زلزلهشناسی و مهندسی زلزله میگوید: تهران یکی از 25 کلانشهر دنیاست که بیشترین آسیبپذیری را در برابر زلزله دارد. شهر تهران روی 21 گسل قرار دارد که از مجموع این گسلها 16 گسل فعال و 5 گسل دیگر نیمهفعال است.
به گفته تسنیمی خطر ناشی از وقوع زلزله فقط به شهر تهران محدود نمیشود بلکه کل کشور در برابر حوادث طبیعی مختلف و بخصوص زلزله آسیبپذیر است. بر این اساس ایران به عنوان دومین کشور حادثه خیز آسیا و پنجمین کشور حادثه خیز دنیا شناخته شده است.
تسنیمی با ابراز نگرانی از ساخت و ساز بیرویه در شهر تهران یادآور شد: با یک محاسبه ساده میتوان گفت اکنون سه میلیون متر مکعب گاز زیر پای تهرانیها وجود دارد که با وقوع زلزله در این شرایط میتواند آغازگر یک انفجار مهیب در این کلانشهر باشد؛ انفجاری آنقدر مهیب که ابعاد فاجعه ناشی از آن، خاطره زلزله را از یادها پاک خواهد کرد.
هیچ منطقهای در ایران از خطر زلزله مصون نیست
دکتر کامبد امینیحسینی، رئیس پژوهشکده مدیریت خطرپذیری بحران پژوهشگاه بینالمللی زلزله در همایشی که با هدف هماهنگی و همکاری بیش از پیش مراکز علمی فعال در حوزه زلزله - تحت عنوان همایش علمی ده سال پس از زلزله بم، آموختهها و گامهای پیشرو - برگزار شد، با تاکید بر خطر بالای وقوع زلزله در همه مناطق کشور میگوید: هیچ منطقهای در ایران از خطر زلزله مصون نیست و از این رو با توجه به اهمیت این موضوع، بازنگری و ارتقای نظام کاهش ریسک زلزله در کشور ضروری است. از یک سو کشور ما در منطقهای فعال و لرزهخیز قرار گرفته که در معرض خطر زمین لرزههای شدید است. از سوی دیگر زیر ساختهای کشور نیز آسیبپذیر است و امکانات موجود نمیتواند پاسخگوی نیازمندیهای زمان بحران باشد.
به گفته امینیحسینی، اکنون یک دهه از وقوع زلزله بم گذشته اما اگر همین الان زلزلهای با مشخصات زلزله بم در کشور اتفاق افتد، آیا میتوان ثابت کرد اوضاع کشور از نظر مواجهه با پیامدهای زلزله و امداد و نجات و از همه مهمتر کاهش خطر پذیری و ساخت و سازهای اصولی پیشرفتی داشته است؟
امینی حسینی میگوید: با توجه به افزایش جمعیت کشور اگر زلزلهای مانند زمین لرزه بم رخ دهد شاید اثرات و پیامدهای ناشی از آن به مراتب شدیدتر و ویرانگر تر از زمین لرزه بم باشد.
وی با اشاره به افزایش جمعیت شهرها و در مقابل کاهش جمعیت ساکن در روستاها میگوید: افزایش جمعیت شهرها به معنی ضرورت توجه ویژه به کاهش آسیبپذیری مناطق شهری در برابر وقوع زمین لرزه است. کم توجهی مردم و مسئولان به خط زلزله و همچنین نبود طرحهای مناسب برای محقق شدن این هدف، از جمله نقاط ضعف کشور در مواجهه با این پدیده ویرانگر است. بنابراین ضرورت تهیه نقشه راه و اجرای طرحهای جامع کاهش ریسک زلزله احساس میشود. اعتمادسازی و همافزایی بین نهادهای مختلف و توانمندسازی کشور در حوزههای مختلف از جمله کاهش خطرپذیری و ارتقای ایمنی در برابر زلزله میتواند نقش مهمی در رسیدن به این هدف داشته باشد.
به گفته مهندس علیاکبر معینفر، عضو هیات موسس انجمن ژئوفیزیک ایران در سال 1354، روند مقاومسازی بافتهای فرسوده در ایران باید همیشگی و پیوسته باشد و این طور نباشد که هرگاه زمین لرزهای رخ میدهد و زنگ خطری به گوش میرسد برای مقاوم سازی اقدام و پس از مدتی کار را نیمهکاره رها کنیم.
معینفر که از استادان پیشکسوت مهندسی زلزله در ایران است، با اشاره به لزوم رعایت آیین نامهها و دستورالعملهای فنی ساختمانسازی میگوید: بسیاری از ساختمانهایی که در ایران بر اثر زلزله فروریخته و موجب تلفات شده، ساختمانهایی بوده که حتی حداقلهای اصول مهندسی ارائه شده در آیین نامه 2008 در آنها رعایت نشده است. علاوه بر این باید به وجود بافتهای فرسوده و سنتی در بسیاری از شهرها و روستاها نیز توجه داشت و نسبت به بازسازی و نوسازی این بافتها اقدام کرد.
متاسفانه بسیاری از شهرها و روستاهایی که در نواحی لرزهخیز و مناطقی با خطر بالای زلزله واقع شده بافت فرسوده دارند و بیتوجهی به این موضوع میتواند پیامدهای جبرانناپذیری به همراه داشته است.
فرانک فراهانیجم / گروه دانش
در گفتگو با جامجم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
صادق ورمزیار در گفتوگو با جامجم مطرح کرد
روح الامینی در گفتوگوی تفصیلی با «جامجم»:
در گفتگو با جامجم آنلاین مطرح شد