قله‌های ترجمه ادبیات داستانی در ایران

بهمن فرزانه

بهمن فرزانه را اغلب با ترجمه رمان صد سال تنهایی نوشته گابریل گارسیا مارکز می‌شناسند. اما خودش بارها گفته که آن ترجمه برای قبل از انقلاب است و بعد از انقلاب ترجمه‌های زیاد دیگری داشته است. فرزانه که در سال 1317 متولد شد، بیش از 50 سال در ایتالیا زندگی کرد و سال گذشته برای همیشه به ایران بازگشت. این مترجم که بیش از 50 جلد کتاب به فارسی برگردانده، به زبان‌های ایتالیایی، انگلیسی، اسپانیایی و فرانسوی مسلط است. او آثار تنسی ویلیامز، گراتزیا کوزیما دلدا، آلبا دسس پدس، لوئیچی پیراندللو، گابریل گارسیا مارکز، آنا کریستی، اینیاتسیو سیلونه، روآلد دال، گابریل دانونزیو، واسکو پراتولینی، ایروینگ استون و جین استون را به فارسی برگردانده ‌است.

عبدالله کوثری

عبدالله کوثری که سال 1325 متولد شده، یکی از فعال‌ترین مترجمان کشور طی سال‌های اخیر بوده است. او ادبیات آمریکای لاتین را از انگلیسی به فارسی ترجمه می‌کند. کوثری دارای مدرک کارشناسی رشته اقتصاد از دانشگاه شهید بهشتی است.

ترجمه درخشان آثاری از کارلوس فوئنتس و ماریو بارگاس یوسا در کارنامه کوثری دیده می‌شود. از آن جمله به ترجمه کتاب‌های پوست انداختن، خودم با دیگران، گرینگوی پیر و نیز آئورا به قلم فوئنتس و همچنین ترجمه کتاب‌های مرگ در‌اند، گفت‌وگو در کاتدرال، جنگ آخرالزمان، چرا ادبیات و نیز سور بز از یوسا می‌توان اشاره کرد.

صالح حسینی

از جمله کارهای مشهور او می‌توان به ترجمه کتاب ۱۹۸۴ اثر جورج اورول و مقدمه دنیای قشنگ نو ترجمه سعید حمیدیان اشاره کرد. ترجمه رمان دل تاریکی اثر جوزف کنراد یکی دیگر از ترجمه‌های معروف او در حوزه ادبیات است.

صالح حسینی همچینن کتابی نوشته‌است با نام نظری به ترجمه که درباره فنون و هنر ترجمه‌ است. خشم و هیاهو، برخیز ای موسی، آبشالوم آبشالوم هر سه از ویلیام فاکنر، به سوی فانوس دریایی از ویرجینیا ولف، برادران کارامازوف و همچنین قمارباز از داستایفسکی، مزرعه حیوانات از اورول، دل تاریکی از جوزف کنراد، آخرین وسوسه مسیح از کازانتزاکیس و مرگ ایوان ایلیچ از تولستوی برخی از مهم‌ترین ترجمه‌های اوست.

رضا سیدحسینی

رضا سیدحسینی یکی از سرشناس‌ترین مترجمان کشور است. تقریبا کمتر دوستدار ادبیات است که او را نشناسد. سیدحسینی آثار نویسندگان بزرگی مانند آندره مالرو، مارگریت دوراس، یاشار کمال، ناظم حکمت و ژان پل‌سارتر را به فارسی ترجمه کرد. این چهره ماندگار همچنین سرپرست و عضو اصلی تألیف و ترجمه مجموعه شش جلدی «فرهنگ آثار» بود. او اردیبهشت سال 88 پس از تحمل یک دوره طولانی بیماری، در ۸۳ سالگی و در بیمارستان ایران‌مهر تهران درگذشت و در قطعه هنرمندان بهشت زهرا به خاک سپرده شد.

عبدالله توکل

عبدالله توکل را باید یکی از پیشگامان توجه به ترجمه رمان در دوره معاصر به شمار آورد. او ترجمه ادبی را با مجله صبا آغاز کرد و با مجلات دیگر ادامه داد. توکل که بسیاری از شاهکارهای جهان را برای اولین بار به ایرانی‌ها معرفی کرد، حدود 12‌ـ‌10 سال هم به ترجمه آثار پلیسی پرداخت. او آثار نویسندگان بزرگ زیادی را ترجمه کرده که از آن میان می‌توان به اونوره دو بالزاک، استاندال، ایروینگ شاو، آندره ژید، اشتفان زوایک، فون شامیسو، هنری میلر، ماکسیم گورکی، آناتول فرانس و ساگان اشاره کرد. این مترجم فقید، شهریور سال 1387 در زادگاه خود اردبیل بدرود حیات گفت.

منوچهر بدیعی

منوچهر بدیعی یکی از بزرگ‌ترین نام‌ها در ترجمه ادبیات محسوب می‌شود چرا که او موفق شده یکی از سترگ‌ترین و پیچیده‌ترین رمان‌های تاریخ ادبیات جهان یعنی «اولیس» شاهکار جیمز جویس را به فارسی برگرداند. گرچه این اثر جز یک بخش (بخش 17 که جویس به نوشتنش افتخار می‌کرد) هرگز در ایران منتشر نشده است. بدیعی بجز رمان اولیس که در اغلب نظرسنجی‌ها برترین رمان قرن 20 انتخاب شده، رمان چهره مرد هنرمند در جوانی دیگر اثر جویس را ترجمه و منتشر کرده است. جاده فلاندر نوشته کلود سیمون، آدم اول اثر آلبر کامو، ژان باروا نوشته روژه مارتن دوگار، آثاری از آلن رب‌گریه و سینکلر لوئیس، از دیگر آثاری است که بدیعی به فارسی ترجمه کرده است. کتاب چهره مرد هنرمند در جوانی ترجمه منوچهر بدیعی، در دوره بیستم انتخاب کتاب سال جمهوری اسلامی ایران از طرف وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، به عنوان کتاب سال برگزیده شد.

کریم امامی

ترجمه رمان گتسبی بزرگ، اثر اسکات فیتزجرالد همواره نام کریم امامی را با ترجمه مشهور او به خاطر می‌آورد. همچنین دوستداران شرلوک هولمز در ایران او را به عنوان مترجم سنتی ماجراهای این کاراگاه مشهور می‌شناسند. امامی ۲۴ داستان از ماجراهای شرلوک هولمز (که خود او شخصا نیز به آن علاقه داشت) را ترجمه کرد که از سوی انتشارات طرح نو در چهار مجلد به چاپ رسید. جز این دو، کتاب‌های با خشم به یاد آر اثر جان آزبرن، انسان و فضا اثر آرتور سی کلارک، گراهام گرین اثر دیوید لاج، آپارتهید اثر آلکس لاگوما و ایرانیان در میان انگلیسی‌ها اثر دنیس رایت از دیگر ترجمه‌های مرحوم امامی هستند.

کریم امامی که همسر گلی امامی نویسنده ایرانی است سال 84 چشم از جهان فرو بست.

نجف دریابندری

نجف دریابندری سال ۱۳۳۳، به دلیل فعالیت‌های سیاسی در آبادان به زندان افتاد و بعد از یک سال به زندان تهران منتقل شد. در زندان به مسائل فلسفی علاقه‌مند شد و در مدت حبس، کتاب تاریخ فلسفه غرب اثر برتراند راسل را ترجمه کرد. بعد از آزادی در انتشارات فرانکلین مشغول به کار شد. در آنجا به ترجمه آثار ادبی رمان‌نویسان و نمایشنامه‌نویسان معروف آمریکایی پرداخت و کتاب‌هایی همچون پیرمرد و دریا دیگر شاهکار همینگوی و هاکلبری فین اثر مارک تواین را ترجمه کرد. از دیگر ترجمه‌های او می‌توان به ترجمه کتاب‌های یک گل سرخ برای امیلی و گور به گور نوشته ویلیام فاکنر، رگتایم و بیلی باتگیت اثر دکتروف، معنی هنر از آیزیا برلین و پیامبر و دیوانه نوشته جبران خلیل جبران اشاره کرد. چنین کنند بزرگان نوشته ویل کاپی، تاریخ سینما نوشته آرتور نایت، آنتیگونه نوشته سوفوکلس، در انتظار گودو نوشته ساموئل بکت، فسانه دولت و همچنین فلسفه روشن‌بینی هر دو به قلم ارنست کاسیرر از دیگر ترجمه‌های او هستند. کتاب مستطاب آشپزی یکی از معروف‌ترین کتاب‌های ایرانی نیز به قلم او به رشته تحریر درآمده است. فهمیه راستکار، دوبلور معروف تلویزیون همسر نجف دریابندری بود.

محمد قاضی

محمد قاضی را شاید بتوان پرکار‌ترین و مهم‌ترین مترجم تاریخ ادبیات ایران به شمار آورد. او بسیاری از شاهکارهای ادب جهان را به فارسی برگرداند؛ جزیره پنگوئن‌ها نوشته آناتول فرانس، دن کیشوت نوشته سروانتس، زوربای یونانی، مسیح بازمصلوب، آزادی یا مرگ هر سه نوشته کازانتزاکیس، نان و شراب نوشته سیلونه، با خانمان نوشته هکتور مالو، خداحافظ گری کوپر نوشته رومن گاری، شازده کوچولو نوشته اگزوپری، در نبردی مشکوک نوشته اشتاین بک، سپید دندان نوشته جک لندن، شاهزاده و گدا نوشته مارک تواین، گاندی نوشته رومن رولان، مادر نوشته گورکی، ساده‌دل نوشته ولتر؛ کلود ولگرد نوشته ویکتور هوگو و نیه توچکا نوشته داستایفسکی تنها بخشی از ترجمه‌های بسیار اوست. محمد قاضی در سحرگاه چهارشنبه بیست و چهارم دی ۱۳۷۶ در ۸۴ سالگی در تهران درگذشت. او را در زادگاهش مهاباد به خاک سپردند.

ابوالحسن نجفی

ابوالحسن نجفی عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی است و دبیری مجله ادبیات تطبیقی را به عهده دارد. عمده فعالیت‌های ادبی و علمی او در حوزه ترجمه متون ادبی، ویرایش، زبان‌شناسی و وزن شعر فارسی است. او یکی از دقیق‌ترین دایره‌ها برای طبقه‌بندی وزن شعر فارسی را تدوین کرده که به دایره نجفی معروف است.

از نجفی ترجمه آثار درخشانی همچون شازده کوچولو نوشته اگزوپری، شیطان و خدا، ادبیات چیست، هنری پیر، درباره نمایش و همچنین گوشه‏نشینان آلتونا هر پنج اثر به قلم ژان پل سارتر، ضد خاطرات از آندره مالرو، خانواده تیبو از روژه مارتن دوگار؛ بچه‌های کوچک قرن نوشته کریستیان روشفور، شنبه و یکشنبه در کنار دریا اثر روبر مرل، کالیگولا نوشته آلبر کامو، استادکاران و نیز همان طور که بوده‌ایم هر دو نوشته آرتور آدامُف، پرندگان می‌روند در پرو می‌میرند اثری از رومن گاری، نژاد و تاریخ به قلم کلود لوی استروس، وعده‌گاه شیر بلفور نوشته ژیل پرو، عیش و نیستی نوشته تیری مونیه و گم‌گشته از ژیل پرو به‌جا مانده است.

سروش حبیبی

سروش حبیبی مترجم خوب کشورمان سال ۱۳۵۱ پس از ۲۰ سال خدمت از وزارت پست و تلگراف و تلفن بازنشسته و در انتشارات دانشگاه صنعتی شریف با سمت سرویراستار به کار مشغول شد و به ویراستاری چند کتاب دانشگاهی از جمله فیزیک دانشگاهی پرداخت. سروش حبیبی در سال ۱۳۵۶ به آمریکا رفت و از سال ۱۳۵۸ در فرانسه اقامت دارد. حبیبی طی بیش از چهار دهه فعالیت خود در عرصه ترجمه آثار ادبی، دریچه تازه‌ای به روی خوانندگان ایرانی گشوده و آشنایی فارسی زبانان با آثار نویسندگانی چون رومن گاری، آلخو کارپانتیه و الیاس کانتی از راه ترجمه‌های او بوده است. سروش حبیبی مترجمی چند زبانه است و از زبان‌های آلمانی، انگلیسی، روسی و فرانسوی به فارسی ترجمه می‌کند. اعتماد خوانندگان ایرانی به شیوه ترجمه او چنان است که هر یک از ترجمه‌های تازه او از آثار نویسندگان مشهوری چون داستایفسکی یا تولستوی که سال‌ها پیش به فارسی ترجمه شده، با استقبال خوانندگان آثار ادبی روبه‌رو می‌شود.

مهدی سحابی

مهدی سحابی بیشتر به خاطر ترجمه مجموعه در جستجوی زمان از دست رفته نوشته مارسل پروست شناخته شده ‌است. تسلط او به زبان‌های ایتالیایی، فرانسه و انگلیسی سبب شده نویسندگان متفاوتی را به ایرانی‌ها معرفی کند. وی آثاری را از زبان‌های انگلیسی، فرانسوی و ایتالیایی به فارسی برگردانده و رمان عظیم مارسل پروست بی‌گمان مهم‌ترین ترجمه اوست. ترجمه آثار درخشانی از اینیاتسیو سیلونه، مارسل پروست، سیمون دوبوآر، لویی فردینان سلین، چارلز دیکنز، گوستاو فلوبر، استاندال و ایتالو کالوینو در کارنامه او به چشم می‌خورد. ترجمه رمان‌های مادام بوآری، سرخ و سیاه، باباگوریو، دانته آلیگیری، دور دنیا در هشتاد روز، مرگ قسطی، دیوید کاپرفیلد و مرگ قسطی از ترجمه‌های درخشان سحابی محسوب می‌شود.

این مترجم سال 1388بدرود حیات گفت.