ستاره‌های ماندگار دوبله

می‌گویند تنها صداست که می‌ماند. ولی درگذشت هر کدام از این حنجره‌های طلایی یک پایان است. پایانی بر کاراکترهایی که آنها را به واسطه صدای این هنرمندان می‌شناسیم. کسی می‌تواند آن شیطنت هوشمندانه و در عین حال بلاهت‌وار وودی آلن طناز را با آن گیج‌بازی‌هایش، بدون صدای اصغر افضلی تصور کند؟ بعید است.

کد خبر: ۶۲۴۲۲۰

بیایید نگاهی بیندازیم به کارنامه و توانایی‌های صوتی جواهری به نام اصغر افضلی. صدای افضلی با آن شوخ و شیرینی ذاتی‌اش کاملا مناسب نقش‌های کمدی بود. افضلی یک تیپ‌ساز قهار بود که صدای شاخص و منحصربه‌فردش بسرعت به اصطلاح سوار کاراکتر می‌شد و حتی از آن پیشی می‌گرفت. بلاهت خودآگاهی که افضلی چاشنی صدایش می‌کرد باعث شده بود مدیران دوبلاژ برای دوبله کاراکترهای به ظاهر ساده‌لوح و باطنا باهوشی که کنار دست کاراکترهای رئیس‌مآب قرار می‌گرفتند، انتخابی جز افضلی نداشته باشند. وروجک مجموعه وروجک و آقای نجار، چاق سریال چاق و لاغر و بیگلی بیگلی کارتون گوریل انگوری فقط شمه‌ای از توانایی‌های افضلی در پرداخت چنین کاراکترهایی بود.

افضلی در دوبلاژ بده‌بستان‌های بسیار خوبی با زوج‌های دوبله‌اش برقرار می‌کرد. به یاد بیاورید صدای آرام و متفکر پرویز ربیعی روی کاراکتر آقای نجار را. یا صدای بشدت بم صادق ماهرو روی گوریل انگوری که نقطه مقابل صدای زیر بیگلی بیگلی بود یا حتی تقابل بامزه صدای خونسرد، شخصیت چاق را با صدای عصبی و پراسترس لاغر با صداپیشگی جواد پزشکیان. در بین دوبلورها کمتر کسی توانایی تیپ‌سازی به این وسعت و با این تنوع را داشته و دارد. شاید تورج نصر که جنس صدایش هم بی‌شباهت به صدای افضلی نیست، مثال حی و حاضر خوبی برای این نوع از حنجره‌های منعطف باشد. نصر هم صدای طناز و شیطانی دارد. گاهی می‌تواند یک شخصیت نسبتا شرور، بامزه و در واقع کودن مثل شیپورچی کارتون پسرشجاع را استادانه هدایت کند و گاهی کاراکتر به ظاهر ابله و در اصل زرنگ مثل استن لورل را در کنار زوج عصبی مزاجی به نام الیور هاردی (با دوبله مرحوم عزت‌الله مقبلی) با هنرمندی پرزنت کند. خود صادق ماهروی مهاجرت کرده هم از آن تیپ‌سازهای بالفطره است. صدای بم و بی‌احساس گوریل انگوری را با صدای نسبتا زیر، بدجنس و بازیگوش داروغه ناتینگهام مقایسه کنید تا به توانایی ماهرو پی ببرید.

مرحوم مهدی آژیر: استاد مسلم دوبله کارتون. درگذشت مهدی آژیر ضایعه بزرگی برای دوبله بود. او یک کارتون‌گوی درجه یک بود، در تیپ سازی که مهم‌ترین فاکتور در دوبله انیمشین است رقیب نداشت و در دوران کوتاه، اما پر بار کارش چنان کارنامه‌ای از خود بر جای گذاشت که مرور این کارنامه احساسی جز افسوس برای آدم باقی نمی‌گذارد. عشق مهدی آژیر به کاراکترهایی که دوبله می‌کرد آن‌قدر زیاد بود که نام یکی از دخترانش را از روی پرنده بامزه کارتون سندباد، «شیلا» گذاشت! او به جای شخصیت‌های کارتونی مانند تنسی تاکسیدو و چاملی (تنسی)، سندباد (شیلا)، معاون کلانتر (موش کور)، یوگی و دوستان (معاون یوگی) صحبت کرده است.

مهدی آرین‌نژاد: صدای نمکین و در عین حال تا حدودی عصبی و همیشه در حال حرص خوردن! چنین صدایی مناسب شخصیت‌هایی بود که در عین بدجنسی مدام بدشانسی می‌آورند و تیرشان به سنگ می‌خورد. برونکا و از آن مهم‌تر، مورچه‌خوار بخت برگشته بهترین نمونه‌ها برای معرفی صدای آرین‌نژاد هستند. از شخصیت‌هایی که آرین‌نژاد به جای آنها صحبت کرده است می‌توان به مورچه و مورچه‌خوار ( مورچه خوار)، رابین هود (پدر تاک)، چوبین (برونکا) اشاره کرد.

ناهید امیریان: یکی از استادان به نام دوبله انیمیشن. صدای معصوم و تخس امیریان بعد از گذشت این همه سال هنوز این دو ویژگی مهمش را حفظ کرده و به همین دلیل است که بعد از گذشت چند دهه از آغاز کارش، مدیر دوبلاژها هنوز برای صداپیشگی صدای بچه‌های بامزه و نوجوان سراغ امیریان می‌روند.

او در کارتون‌های معروفی مانند پینوکیو (جینا)، خانواده دکتر ارنست (فلون) و بل و سباستین (بل) صحبت کرده است.

مهوش افشاری: شیطنت (از نوع خوش‌خیم) بارزترین ویژگی صدای مهوش افشاری است. این شیطنت با آن شیوه خاص ادای کلمات، گاهی به بدجنسی و غم نزدیک می‌شود (فرانچی)، گاهی شوخ و شنگ است (جیمبو) و گاهی نشانه‌هایی از هوش و کیاست در خود دارد (پسرشجاع). او در کاتون محبوب بچه‌های مدرسه والت به جای فرانچی، صحبت کرده است.

فریبا شاهین‌مقدم: شاهین‌مقدم هم در کنار امیریان و افشاری از دوبلورهایی است که هنوز می‌توانند صدای کودکان و نوجوانان را بخوبی از کار در بیاورد. شاهین‌مقدم در صداپیشگی پسربچه‌ها و دختران مهربان و در عین حال بازیگوش تبحر دارد. از نقش‌هایی که او به جای آنها صحبت کرده است، می‌توان به‌ای کیوسان (ای کیوسان)، مهاجران (کیت)، رابین هود (ماریان)، چوبین (چوبین)، بچه‌های مدرسه والت (گالونی) اشاره کرد.

شهروز ملک‌آرایی: صدایی گرفته و با نمک، با قابلیت تیپ سازی و انعطاف زیاد. هم می‌تواند بدجنس و موذی باشد، هم شوخ و شنگ و بی‌شیله پیله که البته در درآوردن صدا و کاراکتر دسته دوم استاد‌تر است. شاید همچون خودش هم انسان شوخ و مهربانی است. رابین‌هود (جان کوچولو)، سیندرلا (وزیر اعظم)، سفرهای گالیور (کاپیتان لیچ) برخی از کارتون‌هایی هستند که او در آنها گویندگی کرده است.

صادق ماهرو: به فهرست طویل کاراکترهایی که صادق ماهرو فقط در کارتون «یوگی و دوستان» گفته نگاهی بیندازید تا توانایی‌های کم‌نظیر او را بشناسید. مقایسه صدای بم و بی‌احساس گوریل انگوری با صدای نسبتا زیر، بدجنس و بازیگوش داروغه ناتینگهام هم می‌تواند معیار خوبی برای سنجش عیار توانایی او باشد. گوریل انگوری (گوریل انگوری)، شخصیت‌های دارلینگ، کوییک درا مکگرا، اسناکلپوس و چند شخصیت دیگر، همه در کارتون «یوگی و دوستان» از کارهای اوست.

اکبر منانی: صدایی مناسب مردان بی دست و پا و خوش قلب. منانی که اتفاقا کتاب حجیمی هم در مورد سرگذشت دوبله ایران نوشته در گفتن چنین کاراکترهایی استاد است. زبل خان دست و پا چلفتی‌ای که همیشه با خوش‌شانسی از همه مهلکه‌ها می‌گریخت و شخصیت همیشه ناله و بدبین «گلام» با تکیه کلام «من می‌ی‌ی‌ی‌دونستم!» ماحصل هنر اکبر منانی هستند.

مینو غزنوی: صدای پر انرژی و با صلابت غزنوی روی شخصیت‌های پر جنب و جوشی که یکجا بند نمی‌شوند خیلی خوب می‌نشیند، اما همین صدا می‌تواند به صدای آرامش‌بخش و با طمانینه مادر پرین تبدیل شود و شکل مادرانه‌ای به خود بگیرد.کارتون‌های باخانمان (مادر پرین)، سفرهای گالیور (فلرتیشیا)، معاون کلانتر (ماسکی) از کارهای معروف غزنوی هستند.

جواد پزشکیان: در ذکر توانایی‌ پزشکیان در تیپ‌سازی همین بس که توانست صدای مار را اختراع کند! تن صدایی که پزشکیان برای «هیس» کارتون رابین هود انتخاب کرد، با آن پیچ و خم‌های مضحک و نحوه خاص ادا کردن حرف «سین» (جوری که به «شین» نزدیک می‌شود) نشان از هوشمندی او داشت. پزشکیان بعد از رابین‌هود در کارتون‌های پسر جنگل و مگ‌مگ و دوستان زبل هم صدای مار را تکرار کرد. حتی یادآوری «غیش غیش» خندیدن‌های او در رابین هود هم آدم را به خنده می‌اندازد! رابین هود (مار)، پسر شجاع (خرس قهوه‌ای)، چاق و لاغر (لاغر) از دیگر کارهای پزشکیان است.