بخش درمان استراتژی می​​خواهد

واردات دارو با ارز مبادله‌ای، قیمت داروها را به صورت تصاعدی افزایش داد و این افزایش قیمت برای بیماران خاص و صعب‌العلاج که قیمت داروهایشان گران‌تر از سایر بیماری‌هاست، چندین برابر مشکل ایجاد کرد.

در چنین اوضاع آشفته‌ای، سازمان غذا و دارو و سازمان تدارکات پزشکی هلال احمر، به عنوان دو سازمان متولی تهیه و توزیع دارو و تجهیزات پزشکی، در خط مقدم این بحران قرار داشتند. اگرچه هم‌اکنون با اختصاص اعتبارات از سوی وزارت نفت و نهاد ریاست جمهوری، مشکلات دارویی از مرحله بحران خارج شده است، اما ظاهر رستمی، مدیرعامل سازمان تدارکات پزشکی هلال احمر در گفت‌وگو با جام‌جم معتقد است که مشکلات دارو و درمان کشور هنوز به طور کامل حل نشده است.

رستمی تاکید می‌کند که وزارت بهداشت باید رفع اتهام، شفاف‌بینی و واقع‌بینی را در دستور کارش قرار و توضیح دهد که چرا واردات دارو، گاهی فقط به یک شرکت خاص اختصاص پیدا می‌کند، یا اصلا چه لزومی دارد که برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی فقط به یک کشور وابسته باشیم.

سازمان تدارکات پزشکی هلال‌احمر طی ماه‌های گذشته علاوه بر بحران تهیه دارو با دغدغه‌های دیگری مثل واردات سرنگ آلوده چینی، تحریم‌های دارویی و مشکلات تامین مواد اولیه برخی داروها و تجهیزات پزشکی روبه‌رو بوده است که در گفت‌وگو با مدیرعامل این سازمان، این مسائل و همچنین اوضاع فعلی بازار دارو و تجهیزات پزشکی کشور، مورد نقد و بررسی قرار گرفته است.

برخی کارشناسان نظام سلامت و درمان معتقدند که تهیه و توزیع دارو باید در حیطه وظایف وزارت بهداشت باشد و نباید هلال احمر در این عرصه، موازی وزارت بهداشت عمل کند. چه لزومی دارد که هلال احمر در کار تولید و واردات دارو وارد شود؟

سازمان تدارکات پزشکی هم برای عموم مردم و هم برای مسئولان یک ظرفیت ناشناخته است؛ در حالی که به نظرم در سازمان تدارکات، ظرفیت‌های زیادی وجود دارد که این سازمان می‌تواند هم در بخش تامین داروهای فوریتی کشور و هم در بخش تولید تجهیزات پزشکی، موثر باشد.

دلایل زیادی وجود دارد که نشان می‌دهد حضور ما در تهیه و واردات دارو، ضروری و برای کشور مفید است.

اول این که در بخش تامین و واردات دارو، جمعیت هلال احمر یک جمعیت شناخته شده و بین‌المللی است و هلال احمر برای این که بتواند در عرصه بین‌المللی و براساس منشور اقدام‌های بشردوستانه حرکت کند، محدودیتی ندارد. به همین دلیل نیز تهیه دارو برای سازمان تدارکات پزشکی هلال احمر، بسیار راحت‌تر از سازمان‌های دیگر است.

دوم این که ما در تامین داروی مورد نیاز کشور، نگاه بشردوستانه داریم و نه نگاه منفعت‌طلبانه. یعنی آن قدر که به تامین دارو برای حل نیاز بیمار می‌اندیشیم، به سود نمی‌اندیشیم.

سوم این که جنس کار در تدارکات پزشکی به گونه‌ای است که علاوه بر داشتن منابع انسانی متخصص در بخش‌های مختلف سازمان، تجربه بالایی هم در تهیه و واردات دارو داریم. مثلا تجربه حضور در هشت سال دفاع مقدس، این سازمان را برای مقابله با بحران‌های دارویی کشور پخته کرده است.

همچنین نباید از یاد ببریم که سیاستگذار بخش دارو، سازمان غذا و داروست و ما بدون مجوز وزارت بهداشت نمی‌توانیم دارو وارد کنیم و البته در این مورد هم هیچ حرف و اعتراضی نداریم، اما این که وزارت بهداشت باید از ظرفیت‌های هلال احمر برای تولید دارو و تهیه تجهیزات پزشکی بیشتر بهره ببرد، حرف داریم.

این روزها سازمان تدارکات پزشکی، روی تولید چه محصولات پزشکی تمرکز کرده است؟

علاوه بر تهیه و واردات دارو، امروز سازمان تدارکات پزشکی سه کارخانه عظیم دارد که به تولید تجهیزات پزشکی مثل انواع سرنگ و صافی دیالیز می‌پردازد که در زمینه تولید این گونه تجهیزات پزشکی هم به سود نگاه نمی‌کنیم.

برای تولید این تجهیزات سه نکته مهم را مدنظر داریم و همه این محصولات باید کیفیت لازم، بازار مصرف و قیمت مناسب داشته باشند تا بتوانند به سهولت و بموقع در دسترس مردم قرار بگیرند.

هم‌اکنون تولیدات شیمیایی هم در سازمان انجام می‌شود که سال گذشته در سایت جامدات و سایت مایعات کارخانه‌های ما، رقم تولید محصولات شیمیایی 90 مورد بود که امسال به 105 محصول خواهد رسید.

با توجه به رغبتی هم که این روزها به داروهای گیاهی ایجاد شده است، می‌طلبد که به تولید گیاهان دارویی توجه بیشتری کنیم و بر این اساس، سازمان توانسته است 120 عصاره گیاهی مختلف را تولید کند.

از سوی دیگر، کشور ما نیازمند واردات داروست و شرکت‌های بازرگانی وابسته به سازمان در زمینه واردات دارو هم می‌توانند بسیار تاثیرگذار عمل کنند؛ البته به شرطی که دولت از ظرفیت بالای این شرکت‌ها استفاده کند.

نکته مهم دیگر این است که در تجهیزات پزشکی وارداتی، استراتژی ما به این صورت است که همراه با واردات تجهیزات، تکنولوژی ساخت آن محصول را هم درخواست می‌کنیم. مثلا برای واردات تجهیزات اکسیژنراتور به کشور قرارداد بسته‌ایم، اما در مفاد قرارداد ذکر کرده‌ایم که علاوه بر واردات این محصول، باید نحوه تولید این محصول را هم به ما آموزش بدهند، زیرا معتقدیم که تولید تجهیزات پزشکی در کشور، گونه‌ای استقلال و خودباوری است.

اما یکی از عمده تمرکزهای سازمان، روی ساخت سرنگ‌های پزشکی معطوف شده است. هم‌اکنون در کشور 17 کارخانه سرنگ‌سازی داریم که سازمان تجهیزات پزشکی نیز به عنوان یکی از این مجموعه‌های تولید سرنگ شناخته می‌شود، اما جالب است که سازمان تجهیزات پزشکی به تنهایی می‌تواند سالانه 500 میلیون سرنگ در کشور تولید کند.

حال اگر فرض کنیم که هر فردی در کشور، سالانه به ده سرنگ نیاز داشته باشد، در نتیجه کشور ما باید سالانه 750 میلیون سرنگ تولید کند که 500 میلیون سرنگ آن را سازمان تجهیزات پزشکی تولید می‌کند.

به همین دلیل نیز باور داریم که 16 کارخانه دیگر توان ساخت 250 میلیون سرنگ را دارند و نیازی به واردات سرنگ نداریم.

پس چرا با وجود این که می‌گویید در سرنگ‌سازی به واردات نیاز نداریم، هنوز هم سرنگ‌های چینی به کشور وارد می‌شود؟ آن هم سرنگ‌های آلوده‌ای که گفته می‌شود فاقد استانداردهای بهداشتی است.

واردات سرنگ اگر هم انجام شده با دستور وزارت بهداشت انجام شده است و نمی‌خواهم در این زمینه که چرا و به چه میزان سرنگ وارد کشور شده است، صحبت کنم.

بگذارید سوالم را طور دیگری مطرح کنم، آیا می‌توانیم بگوییم مافیا و باندهایی در کشور وجود دارد که از واردات سرنگ سود می‌برند؟ آن هم در شرایطی که به قول شما کشور ما در زمینه سرنگ‌سازی خودکفاست.

اتفاقا سوال ما هم همین جاست که وقتی در کشورمان 17 کارخانه سرنگ‌سازی داریم، واقعا باز هم نیازمند واردات سرنگ چینی هستیم؟ در حالی که حتی اگر همت را مضاعف کنیم، سازمان تجهیزات پزشکی می‌تواند به تولید سالانه 700 میلیون سرنگ برسد.

مشکل اینجاست که شناخت کافی و واقعی در بخش تولید تجهیزات پزشکی وجود ندارد و اهمیتی چندانی به تولیدات پزشکی نمی‌دهند؛ همچنین استراتژی درستی هم در بخش درمان نداریم و همواره به صورت فوریتی و در دقیقه 90 کار می‌کنیم.

ببینید، من نمی‌خواهم کسی را در وزارت بهداشت متهم کنم، اما وزارت بهداشت باید رفع اتهام کند، شفاف‌بینی و واقع‌بینی را در دستور کارش قرار دهد و برخی سیاست‌هایش را بازبینی کند.

وزارت بهداشت باید توضیح دهد که چرا واردات دارو گاهی فقط به یک شرکت خاص اختصاص پیدا می‌کند و اصلا چه لزومی دارد که برای واردات دارو و تجهیزات پزشکی فقط به یک کشور وابسته باشیم.

درست است که در بخش واردات دارو، بحث تحریم واقعا تاثیرگذار است، اما آیا پذیرفته‌ایم که تحریم‌هایی مثل بروکراسی که خودمان وضع کرده‌ایم، بمراتب از تحریم‌های خارجی قوی‌تر است.

بخش سلامت و درمان ما بیشتر از آن که از تحریم خارجی ضربه خورده باشد، ده برابر بیشتر از داخل کشور ضربه خورده است.

نبود یک استراتژی و راهبرد درست در بخش درمان، اثر تحریم‌ها را چند برابر کرده است. مثلا در حالی که همین الان برخی داروها با کشتی حداکثر یک ماهه به کشور وارد می‌شود، اما هشت ماه در گمرک داخل می‌ماند.

مشکل بعدی ما این است که داروی وارداتی، غیرواقع‌بینانه از سوی وزارت بهداشت قیمت‌گذاری می‌شود. به طور مثال با وجود آن که سود واردات دارو 10 تا 15 درصد است، ولی دارو هشت ماه در گمرک می‌ماند و در نتیجه سرمایه‌گذار و شرکت وارداتی زیان می‌بیند. حال فرض کنید سرمایه‌گذاری که پنج میلیارد تومان دارو وارد کرده است، اگر نتواند دارو را در زمان کوتاهی با قیمت معقولی به فروش برساند و وزارت بهداشت هم قیمت غیرواقعی روی دارو بگذارد، بنابراین این شرکت وارداتی مجبور به انحراف می‌شود و تلاش می‌کند که از طریق شبکه‌های غیررسمی دیگری دارو را به فروش برساند تا بخشی از زیانش را جبران کند.

بنابراین بدیهی است که اگر دارویی در گمرک بماند و تاریخ انقضایش فرا برسد، این کار تباه کردن سرمایه‌های کشور است که باید از این کار جلوگیری شود.

نمی‌توانم وجود مافیای واردات دارو و تجهیزات پزشکی را تائید یا تکذیب کنم، اما حرفم این است که تا وقتی وزارت بهداشت سیاستگذاری دقیق‌تر و شفافیت بیشتری به خرج ندهد، مشکلات بخش درمان که به آن اشاره کردیم، حل نمی‌شود.

البته وزارت بهداشت هم بخشی از مشکلات دارو و تجهیزات پزشکی را به عملکرد هلال احمر نسبت می‌دهد. مثلا وزارت بهداشت اعلام کرده بود برخی سرنگ‌های تولید سازمان تجهیزات پزشکی، آلوده بوده است.

این مساله را به هیچ وجه قبول ندارم. کارخانه‌های سرنگ‌سازی سازمان در معرض دید مردم است و هر کارشناس حوزه درمان می‌تواند محصولات ما را ببیند و نظر بدهد. با قاطعیت می‌گویم که سرنگ‌سازی سازمان تجهیزات پزشکی در خاورمیانه تک است و هر اظهارنظری خلاف این، اظهارنظر کارشناسی نیست.

چگونه است که با وجود تولید دارو در هلال احمر و وزارت بهداشت، سازمان غذا و دارو می‌گوید سهم ایران در بازار تولید داروی جهان، کمتر از 0.5 درصد است؟

بخش تولید دارو در کشور مظلوم است. بخش تولید با همه تلاش‌هایش منفعت و سوددهی چندانی ندارد، زیرا با بروکراسی و فرآیندهای غلطی که برایش می‌گذاریم، اجازه سوددهی به این شرکت‌ها را نمی‌دهیم.

وقتی مواد اولیه یک شرکت دارویی یک سال در گمرک می‌ماند، چه انتظاری داریم که چرخ کارخانه ایرانی تولیدکننده دارو بچرخد. وقتی ما سود بانکی کلانی از تولیدکننده‌هایی که وام گرفته‌اند دریافت می‌کنیم، معلوم است که کارخانه ایرانی تولید دارو و تجهیزات پزشکی نمی‌تواند دوام بیاورد.

در حالی که باید در زمینه اعطای وام به تولید کننده‌ها بازنگری شود و از آنها بیشتر حمایت کنیم، اما هم‌اکنون سود 19 درصدی از تولیدکننده‌ها دریافت می‌شود؛ در حالی که سود بخش تولید محصولات دارویی و تجهیزات پزشکی در بهترین حالت به 15 درصد هم نمی‌رسد.

در بخش سلامت کشور، بخش تولید بسیار مظلوم است و به همین دلیل همواره مجبور به واردات دارو هستیم. اگرچه در مقام تئوری قوی هستیم، اما در مقام عمل ضعیف عمل می‌کنیم. حتی در زمینه مدیریت روانی بخش دارو هم ضعیف هستیم و به همین دلیل شایعه‌ها درباره کمبودهای دارویی زیاد است که آرامش بازار دارویی را به هم می‌ریزد.

ولی کمبود دارو در بازار حقیقت دارد و شایعه نیست.

بله، بخشی از کمبود دارو واقعی است و آن را می‌پذیریم، اما حرفم این است که بخشی از کمبودهای دارویی که عنوان می‌شود، شایعه و غیرواقعی است.

در حالی که باید برای رفع این مشکل، مسئولان با مردم صادق باشند و اطلاعات کمبود داروها را واقع‌بینانه به مردم بگویند، اما چنین اتفاقی در عمل نمی‌افتد.

اما بخشی از تولید داروی کشور بر عهده هلال احمر گذاشته شده است، ولی سازمان تدارکات پزشکی هم درباره کمبودهای دارویی اطلاع‌رسانی نمی‌کند.

درست است که ما هم در این حوزه فعالیت می‌کنیم، اما سیاستگذار بخش سلامت، وزارت بهداشت است و این وزارتخانه باید اطلاعات بازار دارو را در اختیار مردم بگذارد، زیرا اگر ما فهرست کمبود داروها را اعلام کنیم، احتمال دارد مورد اتهام قرار بگیریم.

به عنوان نمونه من یک دوره‌ای اعلام کردم که 212 قلم کمبود دارو داریم، اما مسئولان وزارت بهداشت تکذیب کردند و گفتند 60 قلم دارو در بازار کمیاب است.

با وجود تمام این موانع، اگر بخواهید راه‌حلی ارائه بدهید، به نظرتان بهترین راه تعامل وزارت بهداشت و هلال احمر برای رفع مشکلات درمانی بیماران چیست؟

مطمئن هستم اگر وزارت بهداشت از ظرفیت کامل هلال احمر استفاده کند، می‌توانیم مشکل تامین دارو در کشور را حل می‌کنیم.

هم‌اکنون سازمان تدارکات پزشکی 105 قلم دارو تولید می‌کند، اما اگر وزارت بهداشت قیمت دارو را واقع‌بینانه ببیند، تسهیلات با بهره کم در اختیار تولیدکننده قرار دهد و به نیروی بومی ماهر بیشتر توجه کند، قول می‌دهم حداقل 50 درصد مشکلات دارویی کشور حل خواهد شد.

وضع توزیع صافی دیالیز چگونه است؟ چون گویا به برخی شهرهای دور افتاده کشور، صافی دیالیز نمی‌رسد.

این موضوع را تکذیب می‌کنم، موجودی صافی دیالیز در کشور خوب است و بیماران نباید به هیچ وجه نگران کمبود صافی دیالیز باشند.

مطمئن باشید انبار‌های صافی دیالیزمان پر است و نیاز کشور را برطرف می‌کنیم، اما در این زمینه هنوز خودکفا نیستیم و گاهی اوقات واردات هم انجام می‌شود که در نظر داریم در آینده‌ای نزدیک در این زمینه نیز به خودکفایی برسیم.

امین جلالوند‌ /‌ گروه جامعه