حیوانات آزمایشگاهی بازنشسته می​شوند

لحظه بسیار هیجان‌انگیزی است، موضوعی که تا چند سال پیش کاملا علمی ـ تخیلی بود امروز بسیار واقعی به نظر می‌رسد. توانایی کشت سلول‌های انسانی در یک چارچوب که می‌تواند عملکردهای اندام‌های زنده مثل پوست و کبد انسان را تقلید کند و همچنین انجام یکسری آزمایش درون محیط مصنوعی آزمایشگاه در کنار الگوریتم‌های رایانه‌ای، فناوری‌هایی هستند که نتایج پیچیده و روزافزون داروها و دیگر عوامل درمانی را پیش‌بینی می‌کنند.

شش سال پیش انجمن ملی تحقیقات ایالات متحده از شرکت‌های مرتبط خواست روش‌های جدید آزمایش‌های شیمی ابداع کرده و در روش‌های آزمایش محصولات خود بازنگری کنند. از آن زمان به بعد به چند موسسه برای ایجاد فناوری‌های جدید در مرکز تحقیقات بیولوژیکی غیرحیوانی، بیوانفورماتیک و مهندسی، بودجه‌ای تخصیص داده شد.

به طور مثال انجمن انسانی ایالات متحده (HSUS) روی شرکت هورل که بتازگی توانسته سلول‌های سه‌بعدی کبد کشت کرده تا دانشمندان نحوه سوخت و ساز مواد شیمیایی را روی آن سلول‌ها بررسی کنند سرمایه‌گذاری کرده است.

موسسه ویس دانشگاه هاروارد کمبریج ماساچوست اکنون مشغول تولید انواع متفاوتی از سیستم‌های اندام روی تراشه است و بودجه آن را اداره مواد غذایی و دارویی ایالات متحده، موسسات ملی بهداشت و سازمان دفاع تامین می‌کنند با این هدف که سرانجام بتوانند به جای آزمایش دارو و مواد شیمیایی روی حیوانات جایگزینی مناسب پیدا کنند.

همچنین شرکت سی‌تاکس به دلیل ایجاد روشی تازه در ترکیب آزمایش‌های غیرحیوانی و همچنین برنامه‌های رایانه‌ای که توانایی پیش‌بینی حساسیت پوستی، مسمومیت سیستمی شدید و فعالیت غدد درون‌ریز را دارد، برنده جایزه HSUS شده است.

تمایل به پایان دادن آزمایش‌های حیوانی در سراسر دنیا رو به رشد است. اکنون هند و اتحادیه اروپا نیز آزمایش مواد آرایشی روی حیوانات را قدغن اعلام کرده و در یک رای‌گیری معلوم شده اکثر آمریکایی‌ها هم با آزمایش‌های روی حیوانات مخالف هستند. علاوه برآن ناظران سراسر جهان این عقیده را که آزمایش‌های حیوانی بتدریج می‌توانند جای خود را به روش‌های دقیق‌تر و پیشگویانه‌تر و مناسب انسان بدهند، پذیرفته‌اند. بتازگی کارشناسانی از آژانس‌های حفاظت محیط زیست، به منظور ایجاد روش‌های آزمایش غیرحیوانی دور هم جمع شده‌اند؛ صدها نفر که طی فرآیندی به نام «بازدهی بالا» می‌توانند در مدت زمانی کوتاه مواد شیمیایی بسیار زیادی را آزمایش کنند.

در اروپا، برنامه‌ای به نام «سورات‌ـ1» باحمایت دولت روی روش‌های ارزیابی غیرحیوانی، میزان مسمومیت به دلیل در معرض زیاد قرار گرفتن چیزی متمرکز شده است.

تمام این تلاش‌ها انجام می‌شود تا سرانجام روش‌های آزمایش سمی بودن محصولات آرایشی و دیگر مواد شیمیایی بدون استفاده از حیوانات در تحقیقات بیوپزشکی صورت پذیرد.

مدیر موسسات ملی بهداشت می‌گوید: «محققان از مطالعه بیماری‌های انسانی روی خود انسان دور شده‌اند و آنها در آزمایش‌های خود ژنی را وارد بدن یک موش کرده یا یکی از ژن‌هایش را از بین می‌برند. (موجود بی‌چاره شکایتی هم نمی‌تواند بکند) آنها بیش از حد به داده‌های حیوانی وابسته شده‌اند. مشکل اینجاست که این تحقیق‌ها خیلی برای انسان موثر نیست و وقت آن رسیده از این نوع آزمایش‌ها دست برداریم. باید روی روش‌های جدید برای آزمایش روی انسان متمرکز شویم تا بیولوژی بیماری را روی انسان بشناسیم.»

انجمن HSUS در تلاش است راهی بیابد تا تمایل جهت پایان دادن به آزمایش‌های میزان سمی بودن مواد آرایشی و دارویی روی حیوانات ادامه یابد و در مسیر خود باقی بماند. این انجمن با این هدف با شرکت‌هایی مانند هورل همکاری می‌کند تا فناوری‌هایی مدرن در این زمینه ایجاد کرده و بتواند دولت‌ها را تحت تاثیر قرار داده و حمایت مالی آنها را در توسعه این فناوری‌ها جلب کند.

فقط با حمایت آنان چنین تلاش‌هایی به بار خواهد نشست و در آن صورت می‌توان امیدوار بود که دیگران هم به این برنامه بپیوندند. این جنبش رو به رشد، دنیای علم را به روزی خواهد رساند که حیوانات دیگر سوژه‌های آزمایشگاهی نباشند.

تاریخ آزمایش روی حیوانات به نوشته‌های یونانی پیش از میلاد بازمی‌گردد. دانشمندان آن دوره مانند ارسطو روی حیوانات زنده آزمایش می‌کردند. در همان دوران، پزشکی رومی به نام جالینوس خوک و بزها را زنده تشریح می‌کرد که بعدها به او عنوان پدر زنده شکافی دادند. با پیشرفت علم، دانشمندان و محققان برای آزمایش‌های خود از حیوانات مختلف استفاده کردند که از هریک برای رسیدن به درمان بیماری‌هایی خاص استفاده می‌کردند: حیواناتی چون سگ، اسب، قاطر، خوک، خرگوش، میمون، قورباغه و خوکچه‌هندی. در این مقاله چند نمونه از این حیوانات آزمایشگاهی معرفی شده است تا ببینیم آنان چه ویژگی‌هایی داشته‌اند که به عنوان حیوانات آزمایشگاهی از آنها نام برده می‌شود.

خرگوش

خرگوش، حیوانی آرام است و زاد و ولد بالایی دارد و به همین دلیل از خرگوش در آزمایشگاه‌ها استفاده فراوانی شده است. در مواردی مانند جنین‌شناسی، سم‌شناسی و ویروس‌شناسی روی این حیوان آزمایش می‌شود. همچنین این حیوان برای بررسی اثرات مواد مختلف شیمیایی و آسم، برونشیت، روش‌های پیشگیری از سکته، فیبروز سیستیک، دیابت و سرطان گزینه مناسبی است. خرگوش در تحقیقات سرم‌شناسی نیز کاربرد فراوانی دارد، زیرا این موجودات قادر به تولید پادتن در برابر پادزاها هستند.

همستر

همستر از آن حیوانات آزمایشگاهی است که برای تحقیقاتی درخصوص لقاح خارج رحمی و انتقال جنین و همچنین ایمنی شناسی به کار می‌رود و از آنجا که زاد و ولد بالایی دارد برای بررسی عوارض دارو روی جنین هنگام بارداری بسیار مفید است. از همستر در تحقیقات مربوط به مراقبت‌های دندانی و بیماری‌های دندانی و همچنین ویروس‌شناسی هم استفاده می‌شود.

موش

مــوش‌هـا حیوانـــــات مهـــره‌داری هستند که به علت دسترسی فراوان، اندازه، هزینه نسبتا پایین نگهداری و نرخ زاد و ولد بالا در آزمایشگاه‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. موش از نظر ژنتیکی به انسان بسیار شبیه است و تقریبا 99 درصد از ژن‌های این موجود شبیه انسان است و به این علت در آزمایش‌های مربوط به سلول‌های بنیادی جنینی گزینه بسیار مفیدی است. همچنین از موش‌ها در تحقیقات زیست‌شناسی قلبی ـ عروقی، دیابت و چاقی، ژنتیک، ایمنی‌شناسی و عصب‌شناسی استفاده می‌شود.

خوکچه هندی

این جونده که از راسته پستانداران است از قدیم در تحقیقات علمی استفاده می‌شده است. این حیوان اولین بار برای اندازه‌گیری میزان گرما مورد استفاده قرار گرفت. از کاربرد‌های پزشکی خوکچه‌هندی می‌توان به بررسی‌های ایمنی‌شناسی، بیماری‌های عفونی، تحقیقات تغذیه‌ای همچون کمبود ویتامین C، پتاسیم، اسیدهای آمینه و اسیدفولیک اشاره کرد. علاوه بر این می‌توان از این حیوان در مطالعات مربوط به شنوایی و ژنتیک و همچنین تولید سرم و کنترل کیفیت واکسن‌ها نیز استفاده کرد.

سگ، گربه و میمون

از سگ، گربه و میمون نیز در انجام آزمایش‌های مختلف مانند سم‌شناسی، بررسی فعالیت امواج مغزی، حس بینایی، تحقیق درباره بیماری‌هایی نظیر سکته، فلج‌های ناشی از قطع نخاع، واکسیناسیون و آزمون‌های رفتاری استفاده می‌شود.

ماهی گورخری

تا سال 2010 استفاده از جوندگانی مثل موش خانگی و صحرایی ده برابر بیشتر از حیوانات آزمایشگاهی دیگر بود و همچنین هنگام بررسی بعضی اختلالات مغزی پیچیده و فرآیندهای بیوزیستی مانند مواردی که در ارتباط با شش‌ها هستند بهتر است از پستانداران استفاده شود تا ماهی. اما در بیشتر آزمایش‌ها از مشاهده رشد تومور گرفته تا غربالگری برای تولید داروهای جدید، ماهی‌های گورخری روزبه‌روز مورد توجه محققان بیشتری قرار می‌گیرند.

این ماهی‌ها نسبت به جوندگان سه برتری دارند. نخست این‌که زاد و ولدشان بسیار است. یک ماهی ماده پس از لقاح در عرض سه روز صدها جنین تولید می‌کند، اما در جوندگان سه هفته طول می‌کشد تا فقط 10 نوزاد متولد شود.

حشرات

از حشراتی چون مگس میوه در تحقیقات ژنتیکی و نیز مطالعه و بررسی‌ سلول‌های تشکیل‌دهنده بدن استفاده می‌شود. در این بررسی‌ها محققان به نحوه تقسیم سلولی و تبدیل یک سلول به تعدای بیشماری سلول پرداختند. ویژگی‌های ژنتیکی مگس میوه در مطالعه رشد و چرخه سلولی، رفتارشناسی و علم عصب بسیار مهم است و همچنین این گروه از حشرات در مطالعاتی که در زمینه بیماری‌های قلبی و تحلیل اعصاب انجام می‌شود نیز از اهمیت خاصی برخوردارند.

discovery / مترجم: نادیا زکالوند