آیا زیبایی ظاهر فضیلت است؟

حجم عظیمی از تبلیغات تجاری، مبتنی بر این وسوسه بی‌بنیاد است که چگونه کاری کنیم که زیباتر، جوان‌تر و حتی لاغرتر از آنچه هستیم به نظر برسیم؟ زیبایی ظاهری که پدیده‌ای خارج از اراده انسان است و مانند سال تولد و رنگ پوست و نظایر اینها، انتخاب انسان در آن نقشی ندارد، اینک به دمدمه رسانه‌ای فراگیر به یک پدیده اجتماعی و دغدغه عام تبدیل شده است.

رسانه‌های فراگیر ناگزیرند، مخاطبان پرشمار را مجذوب خویش سازند، هم از این‌رو به ستاره‌سازی و چهره‌پردازی روی می‌آورند.

ستاره‌ها و چهره‌ها باید شهرت داشته باشند، باید خبرسازی کنند و باید نگاه‌ها را به خود جلب کنند تا آن نگاه‌ها مجذوب رسانه‌ها شود.

این فرآیند بر ساختن و بر کشیدن چهره‌ها، معیارهای زیبایی ظاهری را از حالت نسبیت و تنوع طبیعی آن بیرون می‌آورد و به الگوهای ثابت، مشخص و همگانی بدل می‌کند.

مخاطبان و مجذوبان پرشمار رسانه‌ها و ستاره‌ها، برای رسیدن به آن الگوی مشخص و کم کردن فاصله خود با معیارهای عام زیبایی، به تکاپو می‌افتند و ناگزیر مصرف‌کنندگان محصولات و خدماتی می‌شوند که آنان را به رویاهاشان نزدیک کند.

انبوهی از فرآورده‌های صنعتی و ره‌آوردهای تکنیکی و خدمات کلینیکی و پزشکی در خدمت این مجذوبان است تا آنها را جوان‌تر، لاغرتر و هر چه شبیه‌تر به چهره‌های مطرح رسانه‌ای کند.

واقعیت این است که زیبایی، پدیده‌ای نسبی است و الگوی مشخص و همگانی ندارد و از آن مهم‌تر این که چگونگی صورت ظاهری انسان، در محدوده انتخاب و اراده او نیست ؛ رنگ پوست و رنگ چشم و حالت موها و نظایر اینها، خارج از حیطه عمل ارادی انسان است.

بر همین سیاق، در بسیاری از موارد، حتی چاقی و لاغری چندان وابسته به انتخاب افراد نیست، چه رسد به مشخصه‌هایی نظیر اندازه قامت و شماره پا ونظایر اینها.

این هیاهوی بسیار برای ترویج زیباسازی ظاهری جسم و بویژه تعیین الگوهای ثابت از معیارهای زیبایی، برخلاف ظاهر فریبنده‌اش، روشی است غیراخلاقی و مبتنی بر تضییع حقوق انسان‌ها، چرا باید کسی که به هر دلیل، مشخصات جسمانی‌اش منطبق با معیارهای همگانی زیبایی نیست، از لحاظ اجتماعی مطرود باشد؟

چاقی و لاغری، رنگ پوست و رنگ چشم، شکل بینی و لب‌ها و سایر ویژگی‌های ظاهری انسان که خارج از اراده و انتخاب اوست، چرا باید معیار تبعیض در رفتار و حتی در شأن اجتماعی افراد باشد؟ به این نکته توجه کنیم که زیبایی، غیر از آراستگی است زیرا زیبایی بویژه آن نوع از زیبایی که مروجان مُدهای رسانه‌ای در پی آن هستند، خارج از اختیار انسان است، اما آراستگی با توجه به انتخاب و پسند افراد است و البته حتی آراستگی نیز معیار عام ندارد و با توجه به شرایط فرهنگی و اقلیمی، ممکن است بسیار متنوع باشد.

اسماعیل امینی - شاعر و مدرس دانشگاه