تاثیر داروهای ضد اضطراب بر ماهیان

تحقیقات گسترده‌ای که روی این نوع خاص از ماهیان انجام‌شده، نشان می‌دهد که آنها در محیط‌هایی با غلظت بیشتر داروهای ضد اضطراب نه‌تنها جسورتر و گستاخ‌تر شده‌اند بلکه حتی فعالیت‌هایشان و میزان غذایی هم که مصرف می‌کنند در مقایسه با سایر ماهی‌های معمولی بیشتر شده است.

سرعت بالای تغذیه این ماهی‌ها سرانجام سبب برهم خوردن تعادل زنجیره غذایی می‌شود. در عین حال تاثیر دارو باعث می‌شود که این ماهی‌ها کم‌کم انزواطلب شوند و رفتارهای اجتماعی در آنها بشدت کاهش پیدا کند.

محققان باور دارند که تغییرات رفتاری این ماهیان دلیل محکمی برای اثبات این ادعاست که ماهی‌هایی که در رودخانه‌های آلوده زیست می‌کنند، نسبت به ماهی‌های آب‌های سالم، بیشتر در برابر شکارچی‌ها آسیب‌پذیر هستند. ماهی‌ها و دیگر جانوران آبزی براحتی آلاینده‌ها و مواد دارویی را که همراه با روان آب‌ها وارد محیط زندگی‌شان می‌شود، می‌بلعند اما داروها چگونه وارد آب رودخانه‌ها می‌شود؟ پاسخ این پرسش خیلی ساده است. ‌

بسیاری از انسان‌ها داروهای تاریخ مصرف گذشته را به جای آن که به سطل زباله بیندازند، از طریق مجراهای فاضلاب دور می‌ریزند.

حتی دفع پساب‌های انسانی نیز می‌تواند مواد شیمیایی دارویی را وارد فاضلاب کند. از آنجا که تصفیه‌خانه‌های فاضلاب این ترکیبات شیمیایی را فیلتر نمی‌کند (اگر بر فرض محال، فاضلابی قبل از رها شدن در طبیعت فیلتر شود!) از این رو داروها و ترکیبات شیمیایی آنها براحتی وارد آب رودخانه‌ها می‌شود.

سم‌شناسان بسیار نگران تاثیر داروها بویژه ترکیبات موجود در داروهای روان‌درمانی روی دیگر موجودات زنده هستند، چراکه این داروها نیز همانند تاثیری که بر انسان‌ها دارد، مستقیما مغز دیگر موجودات را هدف قرار می‌دهد. بسیاری از گونه‌های جانوری و حتی گیاهی می‌توانند در آب‌گذرهای آلوده، تحت تاثیر چنین ترکیباتی قرار بگیرند.

پیشتر تحقیقات نشان داده که داروهای ضدافسردگی می‌تواند زمان عکس‌العمل ماهی‌ها را نسبت به محرک‌های محیطی مختلف به تعویق بیندازد. ماهی‌ها تحت چنین شرایطی قطعا نمی‌توانند بموقع جای امنی را پیدا کنند و همین امر حیات آنها را به خطر می‌اندازد.

تاثیر ‌اگزازپام بر ماهی‌ها

آخرین تحقیقی که در این زمینه انجام شده، مشخصا تاثیر داروی اگزازپام را که نوعی بنزودیازپین است، روی ماهیان خاردار اروپایی مورد بررسی قرار داده است.

بنزودیازپین‌ها یکی از شایع‌ترین داروهای ضداضطراب هستند. به این منظور یک تیم تحقیقاتی از دانشگاه اومئا سوئد به سرپرستی توماس برودین میزان غلظت اگزازپام را در یکی از رودخانه‌های سوئد اندازه‌گیری کرد. به منظور برآورد دقیق‌تر حتی 5 متر پایین‌تر از سطح پایاب تصفیه‌های فاضلاب نیز مورد بررسی قرار گرفت تا در عمل اشکالی بر طرح وارد نباشد.

میزان اگزازپام در این رودخانه 0.58 میکروگرم در لیتر برآورد شد. ماهی‌های خاردار یا پرچ اروپایی ـ که برای آزمایش از همان رودخانه جمع‌آوری شدند ـ دقیقا شش برابر بیشتر اگزازپام در ماهیچه‌های خود داشتند. میزان غلظت اگزازپام در این ماهی‌ها 3.6 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم عنوان شد.

محققان سپس، ماهیان خاردار جوان را هفت روز در مخزن‌هایی با غلظت‌های مختلف اگزازپام قرار دادند. در یک مخزن 1.8 میکروگرم در هر لیتر و در مخزن دیگر 910 میکروگرم در هر لیتر اگزازپام وجود داشت.

تشریح ماهی‌ها نشان داد، میزان اگزازپام در ماهیچه ماهی‌هایی که در معرض میزان کمتری از این دارو بوده‌اند با ماهی‌های معمولی رودخانه مشابه است.

همه ماهیان خارداری که در مخزن‌های گوناگون نگهداری می‌شدند هم از لحاظ حرکتی سریع‌تر شنا می‌کردند و هم مدت زمان بیشتری را در انزوا می‌گذراندند.

میزان تحرک، مسلما سرعت تغذیه را افزایش می‌دهد و به همین دلیل میزان مصرف زئوپلانکتون‌ها یا جانوران میکروسکوپی شناور در آب نیز در این گونه ماهی‌ها بیشتر است.

تحقیقات نشان داد که هر چه میزان اگزازپام افزایش پیدا کند به همان نسبت هم ماهی‌ها منزوی‌تر، جسورتر و در عین حال ناآرام‌تر می‌شوند.

جمع‌بندی

براساس قوانین طبیعی هر چقدر ماهی‌ها گوشه‌گیرتر باشند، احتمال شکار شدن آنها نیز بیشتر است.

بعلاوه ماهیانی که در معرض داروهایی نظیر اگزازپام هستند، با ربودن غذا از دیگران، تعادل اکوسیستم و بالاخص زنجیره غذایی را بر هم می‌زنند.

رفتارشناسی ماهی‌ها در این قبیل موارد معمولا بسیار دشوار است، چراکه ماهی‌های آزاد تنها در معرض یک نوع داروی خاص نیستند بلکه مجموعه‌ای از ترکیبات شیمیایی بدن آنها را تحت تاثیر قرار می‌دهد.

برخی ترکیبات دارویی می‌تواند با دیگر ترکیبات، تداخل دارویی پیدا کند و تشخیص نحوه تاثیر چنین موادی بر یکدیگر کار چندان آسانی نیست.

مشکل اصلی اینجاست که هر گونه مداخله‌ای که انسان در طبیعت انجام می‌دهد، تنها یک جنبه ندارد.

معادلاتی که انسان‌ها خواسته یا ناخواسته بر طبیعت تحمیل می‌کنند، گاهی آنقدر پیچیده است که خودشان هم نمی‌توانند آنها را حل کنند.

منبع: sciencenews
مترجم: فرناز حیدری