نماهای شیشه‌ای در تبریز، خطرناک‌تر از زلزله

به گفته بیشتر کارشناسان، استفاده از نماهای تمام شیشه‌ای در بناها و برج‌های تازه احداث شده شهر رشد یافته است؛ نماهایی که با تقلید کورکورانه از غرب و بدون توجه به فرهنگ و شرایط آب و هوایی و موقعیت توپوگرافی منطقه، چند سالی است در حال گسترش بوده و از این بابت نگرانی‌های زیادی برای کارشناسان و اهل فن فراهم کرده است.

به عقیده کارشناسان، قانونمند نبودن طراحی و استفاده از نمای مناسب برای ساختمان‌ها در کلانشهرهای کشور باعث شده که سلیقه افراد به‌تنهایی ملاک سازندگان برای طراحی و استفاده از مصالح برای نمای ساختمان‌ها باشد که در این میان شیشه بیش از هر مصالح دیگری برای نمای ساختمان‌ها بین مردم جا باز کرده است.

به اعتقاد کارشناسان و طراحان شهری، استفاده از نماهای شیشه‌ای گرچه در کشورها و شهرهایی که از موقعیت جغرافیایی و شرایط آب و هوایی تقریبا سردی برخوردارند، مثبت ارزیابی می‌شود، اما این فناوری با توجه به واقع شدن ایران و همچنین شهر تبریز روی خط گسل، خطرفراوانی به همراه دارد، ضمن این‌که در این نقاط، تابش نور خورشید به اندازه‌ای هست که نیازی به استفاده از این میزان شیشه در بناها نیست.

مغایر با فرهنگ ایرانی ـ اسلامی

یک کارشناس ارشد عمران و سازه در این باره به جام‌جم می‌گوید: در بحث ساخت‌وسازهای شهری آن‌هم از نوع برج و ساختمان‌های چند طبقه، توجه به زیبایی بصری به‌تنهایی کافی نیست، بلکه در این سازه‌ها باید به موقعیت جغرافیایی بنا و واقع شدن یا نشدن آن در نقاط خطرناکی چون خط گسل نیز توجه شود.

احد نبیئی به نماهای شیشه‌ای روبه رشد شهر اشاره می‌کند و با بیان این‌که این نوع ساخت و ساز، الگوبرداری کورکورانه از معماری اروپایی است، می‌افزاید: نماسازی شیشه‌ای نه تنها از نظر ایمنی، بلکه از نظر مسائل زیست محیطی نیز و شهر و شهروندان را تهدید می‌کند.

خطر انفجار بمب

نبیئی به قرار گرفتن شهر تبریز روی گسلی که هرچند سال یک‌بار با فعال شدنش، بخشی از شهر را با خاک یکسان می‌کند، اشاره و خاطرنشان می‌کند: چنین مساله‌ای موجب می‌شود در صورت وقوع زلزله‌شیشه‌ها مانند ترکش‌های یک بمب عمل کرده و بسیار بیشتر از خود زلزله، خسارت جانی به بار آورد.

عضو ستاد مدیریت بحران استان با اشاره به محدودیت نماسازی شیشه‌ای ساختمان‌های دولتی، غیردولتی و مشارکتی می‌گوید: طبق قانون نظام مهندسی، حداکثر 30 درصد نماهای هر ساختمان را در مناطق زلزله‌خیز می‌توان به صورت شیشه‌ای بنا کرد و این درحالی است که در اغلب بناهای شیشه‌ای تبریز این قانون رعایت نمی‌شود و روز به روز بر تعداد این نماها که عمدتا از کشور ترکیه وارد شده و مورد تائید سازمان نظام مهندسی نیست، افزوده می‌شود.

مزایا و معایب نمای شیشه‌ای

یک کارشناس اداره طرح‌های توسعه شهری شهرداری تبریز نیز دراین‌باره می‌گوید: در جوامع اسلامی معماران باید در ساخت بنا به سه نکته اساسی توجه داشته باشند که این نکات عبارت است از: توجه به عملکرد صحیح بنا، توجه به پارامترهای زمانی و مکانی و توجه به دارا بودن پیام فرهنگی بنا، این در حالی است که در نماهای تمام شیشه‌ای که به نوعی ترویج معماری اروپایی است، این نکات به طور کامل رعایت نمی‌شود.

غلامرضا ایرانی در عین حال با اشاره به ضرورت به‌کارگیری فناوری‌های نوین در نمای ساختمان و رواج استفاده از این‌گونه مصالح که علاوه بر ایجاد نمای یکدست و یکپارچه، زیبایی و جلوه انکارناپذیری به ساختمان می‌بخشد، به مزایای استفاده از نمای شیشه‌ای اشاره می‌کند و می‌افزاید: نماهای شیشه‌ای دارای فوایدی چون انعکاس آسمان، بهره‌مندی بیشتر از نور خورشید، امکان دید وسیع و ارتباط با فضای بیرون و عایق‌بندی حرارت و صدا هستند.

به گفته وی با این حال این نماها به دلیل نواقصی همچون صرف انرژی زیاد برای تمیز کردن و نگهداری، هدررفت انرژی از طریق شیشه، توجه نکردن به موضوع اقلیم در به‌کارگیری سطح شیشه، مسائل زیست‌محیطی و خطرناک بودن در مواقع بحرانی چون زلزله، آن‌طور که باید برای ساخت و سازهای مرتفع مناسب نیست.

ایرانی یادآور می‌شود: طبق بند 3ـ1ـ16 مصوبه مورخ 25 آذر 1387 شورای عالی معماری و شهرسازی ایران درخصوص ضوابط و مقررات ارتقای کیفی سیما و منظر شهری، استفاده از نماهای شیشه‌ای برای تمام ساختمان‌های دولتی و عمومی چون بانک‌ها، پاساژها، مجتمع‌های اداری و تجاری و ساختمان‌های بهداشتی و درمانی ممنوع بوده و در این خصوص با متخلفان برخورد می‌شود.

وی با بیان این‌که شهردار تبریز نیز سال گذشته ممنوعیت استفاده از نماهای کامپوزیت، آلومینیومی و شیشه‌ای را در محدوده فرهنگی و تاریخی شهر ابلاغ کرد و از آن تاریخ به بعد استفاده از این‌گونه نماها در ساختمان‌های در این محدوده ممنوع شده است، می‌گوید: همچنین در این مصوبه استفاده از شیشه در نمای ساختمان‌ها قانونمندتر شده و مالکانی که در ساخت و سازهای خود در بیش از 30 درصد سطح بنا، نمای شیشه‌ای به کار ببرند، باید جریمه بپردازند.

با متخلفان برخورد می‌شود

معاون شهرسازی و معماری شهردار تبریز نیز دراین‌باره می‌گوید: در برنامه‌ها و سیاستگذاری‌های جدید در حوزه شهرسازی و معماری به این موضوع نیز نگاه ویژه و تخصصی شده است، به‌طوری‌که همه ساختمان‌هایی که مجوز ساخت آنها از سال تصویب آیین‌نامه مزبور به بعد صادر شده است، مشمول این مقررات هستند.

محمد عزتی درخصوص ساختمان‌هایی که بدون رعایت تائیدیه این کمیته و با نمای تمام‌شیشه‌ای ساخته شده‌اند، یادآور می‌شود: قطعا این ساختمان‌ها تا پیش از سال 87 ساخته شده‌اند، گرنه براساس مصوبه شورای عالی شهرسازی استفاده بیش از30 درصد شیشه در نمای ساختمان تخلف محسوب می‌شود.

نمای شیشه‌ای، مظهر تکامل جامعه شهری

در همین حال، عضو هیات علمی دانشکده علوم انسانی دانشگاه تبریز معتقد است: واقعیت هنری شهرها همواره در حال تغییر، تحول و تکامل است و این تکامل به نحوی است که به سوی مدرنیسم پیش می‌رود، به‌طوری که المان‌های کلاسیک و قدیمی بتدریج جای خود را به توسعه و مدرنیته شدن می‌دهد و نماهای شیشه‌ای نیز یکی از این المان‌هاست.

کریم حسین‌زاده‌دلیری با اشاره به این‌که نماهای شیشه‌ای به لحاظ وسعت دید و چشم‌انداز زیباست و به لحاظ زیبایی‌شناسی و شهرسازی قابل توجه است، می‌گوید گرچه برخی کارشناسان از نظر اقلیمی (وجود سرما و گرمای بیش از حد) به این گونه نماها ایراد می‌گیرند، اما باید اذعان کرد با توجه به توسعه تکنولوژی و وجود عناصری چون سیستم‌های گرمایشی و سرمایشی می‌توان به این مشکل غلبه کرد.

این استاد دانشگاه با اشاره به انکارناپذیر بودن خطر شیشه‌های بزرگ در مواقع بحرانی همچون وقوع زلزله، می‌افزاید: این مشکل را می‌توان با ساخت شیشه‌های استانداردی که قدرت تخریب کمتری دارند، به حداقل رساند؛ ضمن این‌که مسئولان مربوط چون نظام مهندسی و شهرداری نیز با نظارت بر رعایت اصول و ضوابط ایمنی می‌توانند کنترل امور را به دست گرفته و مانع رشد غیراصولی و غیرعلمی نماهای شیشه‌ای در سطح شهر شوند.

سعیده دلال علیپور‌‌ -‌‌ جام جم تبریز