«سلامت» اولویت چندم نامزدهاست؟

البته نامزدها در همین ایام انتخابات نیز درباره حوزه سلامت و بهداشت، اظهارنظرهای کلی داشته‌اند، اما تاکنون برنامه‌ای زمان‌بندی شده و کاربردی برای پیشبرد سیاست‌های حوزه سلامت از سوی هیچ‌کدام از نامزدها دیده نشده است.

در حالی که حوزه بهداشت و درمان برای بیشتر مردم در زمره اولویت‌های اول زندگی قرار دارد، اما نگاه به عملکرد دولت‌های گذشته نشان می‌دهد که دولتمردان برخلاف مردم به حوزه سلامت، به‌عنوان اولویتی ضروری نگاه نمی‌کنند.

همچنان سهم مردم از پرداخت هزینه‌های درمان، چند برابر هزینه‌های پرداختی دولت است و حتی سال گذشته کار به جایی رسید که یک ریال از کمک بودجه 6000 میلیارد تومانی که قرار بود به‌حوزه بهداشت و درمان تزریق شود، محقق نشد.

حل نشدن بسیاری از مشکلات بودجه‌ای و غیربودجه‌ای حوزه سلامت در دولت‌های گذشته باعث شده است که مردم و کارشناسان حوزه بهداشت و درمان از انتقال این مشکلات به دولت بعدی نیز واهمه داشته باشند و به همین دلیل توقع دارند که رئیس‌جمهور آینده برای تامین سلامت شهروندان، برنامه‌ای علمی و عملی داشته باشد.

از افزایش هزینه‌های درمان تا توزیع نابرابر پزشکان

قرار است امسال از محل هدفمندی یارانه‌ها، 5000 میلیارد تومان به بخش سلامت تزریق شود. گرچه این رقم می‌تواند بخشی از بدهی‌های دولت در حوزه سلامت را کاهش دهد و هزینه‌های درمان کمتری به مردم تحمیل کند، اما حتی خود مجلسی‌ها هم امیدوار نیستند که امسال این میزان بودجه در بخش سلامت هزینه شود.

سال گذشته نیز قرار بود که بودجه 6000 میلیاردی از محل هدفمندی یارانه‌ها به حوزه سلامت اختصاص یابد، اما این اعتبار فقط در حد حرف باقی ماند و در سال 90 نیز یکهزار میلیارد تومان از اعتبار هدفمندی یارانه‌ها که باید به نظام سلامت اختصاص‌پیدا می‌کرد، به نظام سلامت تزریق نشد.

به دلیل اختصاص نیافتن اعتبارات قانونی به نظام سلامت، شاهد هستیم که روزبه‌روز، سهم مردم از پرداخت هزینه‌های درمان بالاتر می‌رود؛ این در حالی است که براساس قانون برنامه پنجم توسعه کشور، باید سالانه 10 درصد از محل هدفمندی یارانه‌ها به حوزه سلامت اختصاص پیدا کند، اما تاکنون این قانون، ضمانت اجرایی چندانی نداشته است.

محمدرضا رضایی‌کوچی، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس به جام‌جم می‌گوید: انتظار مردم و مجلس از رئیس‌جمهور آینده این است که تا می‌تواند سهم مردم از پرداخت هزینه‌های درمان را کاهش دهد، زیرا ‌اکنون بسیاری از مردم برای تامین هزینه‌های درمان با فشار مالی شدیدی روبه‌رو هستند.وی می‌افزاید: در کشورهای توسعه‌یافته، بیمار بدون ترس از هزینه‌ها به مراکز درمانی مراجعه می‌کند، اما در کشور ما این مردم هستند که مجبورند بخش بزرگی از بار هزینه‌های درمان را به دوش بکشند.

رضایی‌کوچی با بیان این ‌که رئیس‌جمهور آینده باید شناخت و تسلط کافی به حوزه سلامت و درمان داشته باشد، تاکید می‌کند: جدای از کاهش هزینه‌های درمانی مردم، رئیس‌جمهور آینده باید به بحث توزیع عادلانه پزشکان در نقاط مختلف کشور نیز توجه و نظارت داشته باشد، زیرا در بسیاری از نقاط محروم کشور، پزشک کافی وجود ندارد، در صورتی که در شهرهای بزرگ، پزشکان بیش از ظرفیت درمانی آن شهر مشغول به فعالیت هستند.

نظام سلامت در اولویت چندم دولت‌هاست؟

چندی قبل مرضیه وحیددستجردی، وزیر پیشین بهداشت تصریح کرد: اگر کاندیداهای ریاست‌جمهوری، سلامت و کاهش هزینه‌های درمانی از جیب مردم را به عنوان شعار خود انتخاب کنند بیشتر رای می‌آورند.

وی تاکید کرد: هم‌اکنون مردم 54.6 درصد هزینه‌های درمان را خودشان پرداخت می‌کنند، اما اگر کاندیداهای ریاست‌جمهوری شعارشان سلامت مردم و کاهش هزینه‌ها از جیب مردم باشد، می‌توانند بیشتر رای بیاورند، زیرا مساله سلامت جزو اولویت‌های جامعه ماست.

اما رضایی‌کوچی معتقد است که برنامه‌های نظام سلامت و درمان مردم، همواره در اولویت‌های سوم و چهارم دولت‌ها قرار داشته است و حتی برخی اوقات، بودجه‌های حوزه درمانی به بخش عمران اختصاص پیدا می‌کند.

این نماینده مجلس یادآور می‌شود: جامعه سالم، نیازمند انسان سالم است و توقع داریم که رئیس‌جمهور آینده نیز به حوزه سلامت و درمان به دید حوزه‌های دسته چندم نگاه نکند و بخش سلامت و درمان را در اویت‌های اول خود قرار دهد.

بیمه‌هایی که به کار نمی‌آید

یکی از راهکارهای اصلی کاهش هزینه‌های درمانی مردم، پوشش‌های بیمه‌ای مناسب است که البته در کشور ما نه‌تنها پوشش بیمه همگانی برای همه شهروندان وجود ندارد، بلکه همان تعداد بیمه‌هایی نیز که خدمات درمانی را پوشش می‌دهند، سهم ناچیزی در تقبل هزینه‌های درمانی مردم به عهده دارند.

احمد آریایی‌نژاد، عضو کمیسیون بهداشت و درمان مجلس نهم نیز به جام‌جم می‌گوید: بیمه‌های سلامت در کشور ما ساختار بیماری دارند و نمی‌توانند در تامین هزینه‌های درمان، خدمات قابل‌توجهی به مردم ارائه کنند.

وی عنوان می‌کند: اگر رئیس‌جمهور آینده می‌خواهد واقعا به مردم خدمت کند، باید ابتدا بیمه‌های خدمات درمانی را تقویت مالی کند و سپس بر آنها نیز نظارت بیشتری داشته باشد که البته این نوع نگاه مستلزم آن است که دولت آینده به نظام سلامت به دید «حوزه‌ای بودجه خور» و پرهزینه نگاه نکند و توجه داشته باشد که تامین بودجه سلامت مردم در اولویت نخست قرار بگیرد.

آریایی‌نژاد با اشاره به این ‌که نباید مردم 70 درصد هزینه‌های درمان را پرداخت کنند، خاطرنشان می‌کند: در صورتی که دولت آینده به بخش پیشگیری از بیماری‌ها نیز توجه بیشتری داشته باشد، مطمئن باشید که بسیاری از مشکلات نظام سلامت ایران حل خواهد شد، ولی نباید توقع داشته باشیم که همه این مشکلات یک‌شبه حل شود، بلکه برای رفع دغدغه‌های نظام سلامت باید از رئیس‌جمهور آینده برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت درخواست کنیم.

چالش‌هایی جدی در نظام سلامت

کامران باقری‌لنکرانی، وزیر اسبق بهداشت، درمان و آموزش پزشکی نیز در این باره معتقد است: آمارها اکنون نشان می‌دهد که سال گذشته حدود 40 هزار میلیارد تومان در بخش سلامت هزینه شد که از این میزان 25 هزار میلیارد تومان از جیب مردم و بخش غیر دولتی پرداخت شد و دولت فقط 15 هزار میلیارد تومان آن را پرداخت کرد.

او در گفت‌وگو با فارس ادامه می‌دهد: این میزان، هزینه کمی نیست که در بخش سلامت هزینه شده است، با این مقدار هزینه می‌توانستیم دستاوردهای بهتری داشته باشیم. حالا چرا دستاورد لازم را نداریم، چون هماهنگی بین قسمت‌ها و بخش‌های مرتبط با حوزه سلامت در کشور وجود ندارد.

وی در پاسخ به این پرسش که دولت آینده چگونه می‌تواند این مشکل را حل کند، می‌گوید: به نظر می‌رسد دولت احتیاج دارد به این‌که در خیلی از زمینه‌ها تجدید ساختار انجام دهد تا فعالیت‌های موازی را با هم هماهنگ کند.

حسین‌علی شهریاری، رئیس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس انتقادهای زیادی به وضع موجود سلامت مردم دارد. او می‌‌گوید: قرار بود طبق قانون سهم مردم از هزینه‌های درمانی به زیر 30 درصد برسد و تعداد افرادی که به خاطر این هزینه‌ها فقیر می‌شوند از 3 درصد به یک درصد برسد، اما حالا 70 درصد هزینه‌های سلامت بر دوش مردم است.

وی می‌افزاید: ما دچار چالش‌های جدی در حوزه سلامت هستیم. متأسفانه در هیچ یک از دولت​های گذشته سلامت به‌صورت واقعی در اولویت دولت‌ها نبوده است ، در حالی که تأمین امنیت و سلامت جزو وظایف اصلی حاکمیت است.

وی ادامه می‌دهد: به نظر می‌رسد طی سال‌های گذشته به طور جدی نسبت به حوزه سلامت غفلت شده است و دولت‌ها نتوانسته‌اند وظیفه‌شان را در قبال سلامت مردم انجام دهند و اگر وارد جامعه شویم و بین مردم برویم ، می‌بینیم که یک نارضایتی عمومی بین مردم در این زمینه وجود دارد و به‌رغم قوانین خوبی که در این زمینه وجود دارد، متأسفانه اغلب این قوانین روی کاغذ مانده‌ا ست.

شهریاری می‌گوید: امیدواریم دولت یازدهم به‌ جای شعار در عمل به مقوله سلامت بپردازد و غفلت‌هایی را که در دولت​های گذشته شده است جبران و سهم سلامت از بودجه عمومی را واقعی کند، سهمی که متأسفانه طی دولت​های نهم و دهم هر سال کم و کمتر شده تا امروز به 5.7 درصد از بودجه رسیده در حالی که در اکثر کشورها سهم سلامت از بودجه عمومی 10 تا 12 درصد است.

مطالبات کارکنان نظام سلامت از دولت آینده

راهبرد دولت آینده در موضوع بهداشت و سلامت، نه‌تنها دغدغه بسیاری از مردم، بلکه به عنوان یک بحث جدی میان کارکنان و فعالان نظام سلامت نیز مطرح می‌شود.

هم‌اکنون بالغ بر دو سوم ماماهای کشور بیکار هستند، 12 هزار پزشک عمومی بیکار داریم و به دلیل ساعت کار طولانی و سختی کار پرستاری در ایران، هر ساله بسیاری از پرستاران راهی کشورهای دیگر می‌شوند. در این شرایط نوع نگاه دولت آینده به مقوله سلامت می‌تواند زندگی این گروه از کارکنان و فعالان بخش سلامت را هم به طور مستقیم تحت‌تاثیر قرار دهد.بر همین اساس، رئیس کل سازمان نظام پرستاری کشور نیز بتازگی با مطرح کردن هشت سوال از رئیس‌جمهور آینده خواسته است که مواضع دولت یازدهم در بحث سلامت، روشن‌تر شود.

محمد میرزابیگی با مطرح کردن پرسش‌هایی همچون «مقوله سلامت در اولویت چندم کاندیداها قرار دارد؟»، «آیا کاندیداها، سلامت را حق صددرصدی مردم می‌دانند، یا به آن به عنوان یک کالای قابل سرمایه‌گذاری و برداشت سود نگاه می‌کنند؟» یا پرسش درباره این ‌که «در میان خدمات سلامت که ارائه می‌شود، خدمات سلامت و خدمات پیشگیرانه و ارتقای سلامت چه جایگاهی دارد؟» به دنبال پاسخ‌هایی است که در صورت جواب دادن نامزدها به این پرسش‌ها، تا حدودی می‌توان از سیاست‌های کلی هر کدام از نامزدها در حوزه نظام سلامت آگاه شد.

علاوه بر این پرسش‌ها، موضوع دارو نیز از جمله نیازهای اساسی مردم به شمار می‌آید و به نظر می‌رسد که این حق طبیعی شهروندان باشد که بدانند دولت آینده درباره مشکلات ارز دارو، کمبود و تحریم دارو چه راهکارهایی دارد و به طور کلی، رئیس‌جمهور آینده می‌خواهد تا چهار سال آینده، کشتی نظام سلامت کشور را در کدام ساحل امن یا ناامن بنشاند.

با این تفاسیر انتظار می‌رود در فرصت باقیمانده تا انتخابات، نامزدهای ریاست‌جمهوری در حوزه سلامت به شکل مشخص و منسجم برنامه‌های آینده خود را اعلام کنند.

امین جلالوند‌ - ‌گروه جامعه