صنایع دستی را دیگر کیلویی صادر نمی‌کنیم

یکی از همین وعده‌ها رسیدن رقم صادرات صنایع دستی به 1.5 میلیارد دلار بود که در مقام عمل و براساس آمارهای اعلام شده تنها 50 درصد آن تحقق یافت.

اواخر سال گذشته شما با عنوان مدیرکل امور موزه‌ها و اماکن تاریخی با حفظ سمت به عنوان معاون صنایع دستی سازمان میراث فرهنگی نیز منصوب شدید. با توجه به تخصصی بودن هر کدام از این حوزه‌ها و ضرورت توجه به هر یک از این بخش‌ها آیا اختلالی در مدیریت‌تان ایجاد نکرد؟

مسلما کار در دو حوزه، انرژی مضاعفی می‌خواهد با همان حساسیتی که اشاره کردید. البته جانشینم در حوزه اداره کل موزه‌ها و اماکن تاریخی بزودی فعالیت خود را آغاز خواهد کرد و این موضوع حل شده است و بنده فقط مسئولیت معاونت صنایع دستی را به عهده خواهم داشت. اما در چند ماهی که بنده مدیریت هر دو حوزه را به عهده داشتم چیزی کم نگذاشتم. به هر حال اجرای همزمان برگزاری نمایشگاه‌های صنایع دستی در قالب 4500 غرفه در کشور در ایام نوروز انرژی بر بود و همزمان با آن افزایش بازدید مخاطبان از اماکن تاریخی و موزه‌ها در این ایام که به تعداد کل مخاطبان یک سال می‌رسد انرژی مضاعفی از ما گرفت، اما با همکاری‌ای که دوستان داشتند به مشکلی برنخوردیم. امسال ما نگران بودیم که شاید با افزایش قیمت بلیت ورودی موزه‌ها با کاهش بازدیدکننده مواجه شویم، اما نه‌تنها چنین اتفاقی نیفتاد بلکه با افزایش بسیار خوبی در تعداد بازدیدکننده‌ها مواجه بودیم.

با توجه به تجربه و تحصیلاتی که داشتید فکر می‌کنید در حوزه صنایع دستی موفق تر عمل خواهید کرد یا در حوزه موزه‌ها؟

من در دو حوزه، تجربه اجرایی دارم. به مدت چهار سال مدیرکل ستادی حوزه هنرهای سنتی صنایع دستی بودم. علاوه بر آن مدیریت صنایع دستی استان زنجان را نیز به عهده داشتم و کارم را از سطح کارشناسی آغاز کردم و این طور نبود که ابتدا به ساکن وارد این حوزه شده باشم. با موزه‌ها و اماکن تاریخی نیز آشنا بودم. بنده رشته هنر خوانده‌ام و در رشته طراحی موزه هم تدریس داشته‌ام.

جانشین‌تان در حوزه موزه‌ها و اماکن تاریخی کیست؟

احتمالا یکی از مدیران استانی است.

سال گذشته معاون پیشین صنایع دستی کشور هدفگذاری کرده بود که ارزش صادرات صنایع دستی کشور تا پایان سال 91 به یک و نیم میلیارد دلار برسد، اما آنچه تحقق یافت رقمی حدود 720 میلیون دلار بود. از نظر شما چه موانعی در نرسیدن به نتیجه پیش‌بینی شده تاثیرگذار بود؟

برای احقاق یک هدف، همه لوازم باید کنار هم قرار گیرد تا آن هدف محقق شود. در حوزه تسهیلات باید آنچه برای تولیدکننده و صادرکننده در نظر گرفته شده بود تخصیص می‌یافت، اما تا این لحظه با وجود پیگیری‌ها این رقم محقق نشده است و هنوز در پیچ و خم اداری هستیم.

یعنی همان ر قم 500 میلیارد تومانی که قرار بود از محل حساب ذخیره ارزی تعلق بگیرد؟

بله و امیدواریم در یکی دو هفته آینده اخذ تسهیلات را برای تولیدکننده داشته باشیم، چراکه دادن این تسهیلات راهگشا خواهد بود. البته با وجود این مشکلات آنچه در حوزه صادرات صنایع دستی اتفاق افتاد شایسته قدردانی است، چراکه در سال‌های گذشته همیشه رقم صادرات فرش بیش از رقم کل صنایع دستی بود، اما در سال 91 برای اولین بار رقم صادرات صنایع دستی از فرش پیشی گرفت.

تشکل‌های فعال در حوزه صنایع دستی بر این باورند که اتفاقی درافزایش میزان صادرات صنایع دستی رخ نداده است. بلکه این افزایش ناشی از تعریف کد تعرفه‌هاست؟

اصلا این گونه نیست. کد تعرفه‌ها براساس کد رشته‌های صنایع دستی است. کد تعرفه فقط تفکیک تخصصی رشته‌های صادراتی است. یعنی شما می‌توانید براساس کد تعرفه‌ها رصد کنید و متوجه شوید به فرض چقدر شیشه و آبگینه صادرات داشتید یا رصد کنید در صنایع دستی فلزی چه مقدار صادرات اتفاق افتاده است. کد تعرفه به اصطلاح ابزار مدیریتی ما برای رصد است تا مشخص شود کجا آسیب‌پذیر هستیم و کجا رشد داشتیم. سال 91 ما در برخی رشته‌ها کاهش صادرات داشتیم که هنر ما باید این باشد این کاهش را جبران کنیم. در واقع با کد تعرفه وضع صادرات را می‌توانیم رصد کنیم، در حالی که قبلا این طور نبود. کل صنایع دستی در قالب دو سه کد تعرفه تعریف شده بود و قابلیت تفکیک برای ما نداشت. مثلا تفکیک آنچه به عنوان بافت اداری، یکجا و آن هم به صورت کیلویی صادر می‌شد از فرش خیلی سخت بود و به صورت کیلویی محاسبه می‌شد. یعنی می‌گفتند چند کیلو گلیم صادر شده است. اما با مشخص شدن کد تعرفه‌ها این امکان فراهم شده که صادرات را تخصصی‌تر بررسی کنیم.

برای 362 رشته صنایع دستی ما چه تعداد کد تعرفه داریم؟

حدود 94 کد تعرفه مصوب شد و نزدیک 40 کد تعرفه هم در مرحله مبادله است تا نهایی شود. هر قدر کد تعرفه‌ها تخصصی‌تر باشد رصد ما برای مدیریت بهتر خواهد بود. شاید در کل برای یک مدیر خوب باشد بگوید من یک جهش حدود 200 میلیون دلاری در صادرات نسبت به سال 90 داشتم، ولی اگر مدیری بخواهد این حوزه را خوب رصد کند و جزئیات را داشته باشد و بداند کجا کاهش داشته کجا افزایش و دلایلش چه بوده باید رصد صورت گیرد و روی آن کار شود.

اما آنچه مطرح می‌شود این است که برخی کالاها که قبلا جزو صنایع دستی محسوب نمی‌شده است در آمار صنایع دستی لحاظ می‌شود، مثل مبلمان یا سرامیک؟

نه این گونه نیست. همه مبلمان یا سرامیک‌ها جزو صنایع دستی به حساب نمی‌آید. در واقع مبلمانی که منبت کاری روی آن انجام شده باشد جزو صنایع دستی محسوب می‌شوند. اینها جزو اقلام عمده صادراتی ما نیستند که تاثیرگذار باشند. افزایش صادرات دلایل دیگری دارد. به واسطه بالا رفتن قیمت ارز برخی از صنایعی که وابسته به مواد اولیه خارجی بودند هزینه تمام شده‌شان بالا رفت و محصولات با افزایش قیمت روبه‌رو شد، اما حس صنایع دستی عدم وابستگی مواد اولیه به خارج است و در هیچ صنعتی مثل صنایع دستی نمی‌بینید که مواد اولیه آن از محدوده جغرافیایی تولید اثر به دست آید، یعنی بومی‌ترین صنعتی که در یک نقطه جغرافیایی وجود دارد، صنایع دستی است، چنین شرایط جغرافیایی باعث می‌شود یک صنعت دستی در آن منطقه شکل بگیرد. به فرض در همدان به واسطه داشتن خاک رس خوبش، صنعت سفال شکل گرفته است یا صنایع دستی چوبی در استان‌های شمالی دیده می‌شود. بنابراین چون افزایش نرخ ارز تاثیر چندانی در حوزه صنایع دستی نداشت به نوعی، فعالیت در این حوزه اقتصادی‌تر است و هنوز امیدواریم رویکرد خرید در این حوزه بیشتر شود.

شما گفتید صادرات برخی رشته‌های صنایع دستی کاهش یافته است. کدام رشته‌ها؟

می‌توان به محصولات چوبی و آبگینه اشاره کرد که نسبت به سال گذشته کاهش یافته است. سال تازه تمام شده و آمار استخراج شده سال 91 در حال بررسی است تا دلایل کاهش صادرات این محصولات را ارزیابی کنیم تا روی آنها کار شود. البته با توجه به این که در برخی محصولات مثل زیورآلات، چرم و... جهش خوبی در صادرات داشتیم در مجموع می‌توان گفت با افزایش 56 درصدی صادرات مواجه بودیم.

به این نکته که صنایع دستی بومی‌ترین صنعت است اشاره کردید. کارشناسان هم می‌گویند 95 درصد مواد اولیه صنایع دستی در داخل موجود است و به واردات نیازی ندارد، اما با وجود این قیمت بسیاری از محصولات صنایع دستی در بازار در حد قابل توجهی افزایش یافته است و همین موضوع باعث‌شده در سبد خرید مردم قرار نگیرد و از طرف دیگر متاسفانه درآمد حاصل نیز نصیب خود تولیدکننده نمی‌شود. دلیل این افزایش چه بوده است؟

ما چند مشکل داریم. اول این ‌که تعریف خوبی که باید میان حوزه تولید و بازار وجود داشته باشد نیست و سود ِ بخش تولید هنوز سود معقولی نسبت به سود بازار ندارد و باید روی آن کار کنیم. بر این باورم که در بالا بودن قیمت‌ها فقط بحث واسطه‌ها مطرح نیست. موضوع این است که قیمت تمام‌شده محصول باید با اعمال مدیریت درست کم شود و در حوزه بازار هم می‌توان با کوتاه‌کردن راه رسیدن محصول به بازار و جلوگیری از چند دست گشتن کالا از افزایش قیمت‌ها جلوگیری کرد. این کار را نیز می‌توان با استفاده از توان تشکل‌هایی که برآیند حوزه تولید است، انجام داد. همچنین برگزاری نمایشگاه‌های عرضه محصولات صنایع دستی برای فروش مستقیم محصول می‌تواند به این موضوع کمک کند. اتفاق خوبی که از ابتدای سال 92 رخ داد ایجاد نمایشگاه‌های فروش صنایع دستی در ایام نوروز بود وطی بازدیدی که از 9 استان کشور داشتم دیدم نمایشگاه‌های فروش محصولات صنایع دستی با استقبال خوبی مواجه است. تجربه نشان می‌دهد برخی مواقع با استفاده از ظرفیت‌های حوزه گردشگری و ایام پر سفر می‌توان با ترتیب دادن نمایشگاه‌های صنایع دستی از این ظرفیت‌ها برای افزایش فروش محصول بهره برد. ما نزدیک 12 میلیارد تومان فروش محصولات صنایع دستی در این بازارچه‌ها را داشتیم که در ایام نوروز می‌تواند کمکی برای صنعتگران کشور باشد، اما برخی کارهای هنری و آنتیک هم هست که مسلما قیمت آنها بالاتر است و خریدار خاصی هم دارد که باید هزینه بیشتری بپردازد.

اکنون مشکلی که در حوزه صنایع دستی با آن روبه‌رو هستیم عدم تفکیک مخاطب صنایع دستی است و باید تعریف شود چه نوع تولیدی را برای چه گروهی داشته باشیم. ما از اواخر سال گذشته برنامه‌ریزی در این زمینه را شروع کرده‌ایم و گفتیم هیچ نمایشگاهی قبل از این‌ که میزان ورودی و خروجی آن مشخص شود برپا نشود و معتقدم باید در کنار هر کار نمایشگاهی، ‌یک کار پژوهشی انجام شود و در مورد کالاهایی که بیشترین مخاطب یا کمترین مخاطب را دارند همراه با رده سنی استفاده‌کنندگان این کالاها و میانگین خرید، بررسی لازم انجام شود. همچنین باید مشخص شود بسته‌بندی چه تاثیری در حوزه فروش داشته است. در واقع هر اطلاعاتی که مربوط به ارائه کالاست باید استخراج شود تا بتوان اینها را به صورت سند برای بهینه‌سازی مرحله بعد مورد استفاده قرارداد. یعنی این گونه نباشد که دائم در حال آزمون و خطا باشیم. اگر اعتقادمان این است که بازار و بازاریابی علم است باید با این حوزه علمی برخورد کنیم. مطمئنا صنعتگر ما اگر چه تولیدکننده خوبی است، اما بازاریاب خوبی نیست. مردم با تبلیغات به سمت کالایی کشیده می‌شوند و باید در این زمینه کارعلمی صورت گیرد، زیرا فقط نیاز صرف مطرح نیست که موجب ترغیب در خرید کالا می‌شود. نیاز یکی از شرایط خرید اولیه است، چراکه قدرت خرید و سلیقه انتخاب نیز درخرید نقش دارد. در بحث نمایشگاه‌ها به این موارد توجه داریم و مطمئنم روی تولید هم تاثیر می‌گذارد.

نکاتی را که اشاره کردید مثبت است، اما هر مدیری که در این حوزه وارد می‌شود برنامه و هدف‌هایی اعلام می‌کند، اما برای تحقق این اهداف متاسفانه استراتژی بلندمدتی وجود ندارد؟

اولویت ما از بدو ورود، ‌تدوین برنامه‌های کوتاه‌مدت، میان‌مدت و بلندمدت بوده است. چیزی که جای خالی آن را داریم. متاسفانه به تعداد مدیرانی که می‌آیند اینجا استراتژی به وجود می‌آید. برای این‌که چنین اتفاقی نیفتد به دنبال تدوین استراتژی بودم. به هر حال چهار سال در این حوزه مدیر کل بودم و به حوزه یک اشراف کلی دارم. یکی از مواردی که خلأ آن را احساس کردم همین نکته است.

با توجه به این‌که حدود سه ماهی به پایان کار دولت دهم باقی مانده است. آیا تدوین این استراتژی در این مدت اولا به پایان می‌رسد و ثانیا تاثیری هم خواهد داشت؟

امیدوارم به پایان رسد. سعی‌مان این است چنین اتفاقی بیفتد. اعتقادم در اجرا این است و به همه دوستانم هم گفته‌ام دنبال پروژه‌ای باشید که انجام ندادنش هزینه داشته باشد. خیلی از پروژه‌هاست که مراحل اجرایش هزینه‌های بالایی دارد، ولی انجام ندادنش هیچ هزینه‌ای ندارد. کسی نمی‌پرسد چه شد و چرا زمین ماند. همین که شما از من می‌پرسید چرا وعده داده شده مدیر قبلی برای صادرات 5/1 میلیارد دلار صنایع دستی محقق نشد، انجام ندادنش هزینه دارد. حالا کاری ندارم که شرایط این کار فراهم بوده یا نبوده است. باید مشخص باشد اکنون سهم این حوزه از تولید ناخالص ملی چقدر است و قرار است این سهم به چه میزان افزایش پیدا کند. سهم ما از صادرات غیرنفتی چقدر است. آماری که اعلام می‌شود نباید در حد شعار باشد چون بعدا جای سوال از مدیر بعدی می‌گذارد.

اگر این امکانات و شرایط از جمله تسهیل قوانین و مقررات، توسعه بازارهای خارجی، ارائه تسهیلات و... فراهم شد، آن وقت است که به آمار اعلام شده می‌رسیم و تلاشمان بر این است استراتژی را که کار علمی روی آن انجام شده تدوین کنیم و روی میز مدیر بعدی بگذاریم.

ببینید فرهنگ و تمدن مربوط به هیچ دولتی نیست. مربوط به ملت است و جریان دارد و با عوض‌شدن دولت‌ها جریان ادامه پیدا می‌کند، بخصوص حوزه صنایع دستی ریشه در فرهنگ و تمدن دارد. اگر این طور نبود باید در قالب کارگاه‌های کوچک در زیر گروه وزارت صنایع تعریف می‌شد. اما این ‌گونه نیست.

سال گذشته اعلام شده بود تا پایان سال، هفت فروشگاه زنجیره‌ای صنایع دستی در کشورهای مختلف راه‌اندازی می‌شود. تا به حال چند فروشگاه ایجاد شده است؟

موضوعی که شما به آن اشاره کردید یکی از راه‌حل‌هایش استفاده از توانبخش خصوصی در این حوزه بود، یعنی استفاده از توان اتحادیه صنایع دستی برای ایجاد بازارچه. راه اندازی اولین بازارچه در چین مطرح است و سفارتمان هم با اتحادیه صنایع دستی کارهای اولیه را انجام داده است و کمک‌های مالی لازم هم بزودی به حساب اتحادیه واریز خواهد شد. امیدواریم این تجربه را به کشورهای دیگر تعمیم دهیم. چند کشور هم مذاکراتش انجام شده که در حال پیگیری آن هستیم.

این کار از نظر شما اقتصادی است؟

بالا رفتن قیمت‌های ارز شاید برای برخی حوزه‌ها تهدید باشد، اما برای ما فرصت است به واسطه این‌که مواد اولیه برای تولید آن در داخل موجود است و این می‌تواند در ارزش افزوده تاثیر مثبت بگذارد. چین بازار خیلی بزرگی است که ما همیشه از آن غافل بودیم و جمعیت بزرگی دارد که رو به پیشرفت است و با افزایش توان خرید مردم آنجا به هر حال تقاضا برای خرید صنایع دستی ما وجود دارد.

سال پیش همچنین اعلام شد طی پنج سال آینده 60 بازارچه دائمی صنایع دستی ایجاد خواهد شد. کار‌ها چطور پیش می‌رود و تا به‌حال چند بازارچه ایجاد شده است؟

الان کار واگذاری 31 خانه تاریخی برای ایجاد بازارچه دائمی صنایع دستی در حال اتمام است. در واقع شناسایی و انتخاب این خانه‌ها صورت گرفته است و مراحل تحویل و واگذاری قانونی این خانه‌ها در حال طی شدن است.

همجواری با سایت‌های تاریخی و مناطقی که گردشگرپذیر هستند در انتخاب این خانه‌ها اولویت ما بوده است برای آن که بتوانیم از توان گردشگری برای جذب مخاطب استفاده کنیم.

قراراست در هر استانی یک بنا و در استان تهران دوبنا که در مجموع 32 بنا را شامل می‌شود برای ایجاد بازارچه دائمی عرضه صنایع دستی درنظر گرفته شود که در حال حاضر مراحل نهایی‌اش را طی می‌کنیم.

این بازارچه‌ها چه زمان راه‌اندازی می‌شود؟

اجازه دهید وعده‌ای ندهم تا انتظار ایجاد نشود، ولی در دست اقدام است.

قرار بود بازارچه‌ای هم حوالی فرودگاه امام خمینی(ره) راه‌اندازی شود. این پروژه به کجا رسید؟

شما آمدید در مورد فعالیت‌های من صحبت کنید یا قول‌هایی را که مدیر سابق داده است پیگیری کنید. اجازه بدهید در مورد کارهای خودم با شما صحبت کنم.

به هر حال همان‌ طور که خودتان گفتید قرار نیست برنامه‌ها با تغییر مدیران روی زمین بماند و اگر طرح و برنامه‌ای ریخته می‌شود باید پیگیری شود؟

اگر قبلا سوالات را اعلام کرده بودید، من وضع و سوابق هر کدام از پروژه‌ها را استخراج می‌کردم...

خب برگردیم به بحث مُهر اصالت صنایع دستی. سال گذشته حدود 147 صنعت دستی مهر اصالت گرفتند، اما انتقادی که از سوی فعالان بخش صنایع دستی مطرح می‌شود این است که چرا هیچ ‌گونه مدل تجاری در کنار آن ارائه نمی‌شود. شما در این زمینه چه برنامه‌هایی دارید؟

مهر اصالت به نوعی مهر استاندارد است، با این تفاوت که کاربری آن منطقه‌ای است. در حوزه بازاریابی و فروش در نمایشگاه‌های خارجی اولویت ما استفاده از پتانسیل محصولاتی است که مهر اصالت گرفته‌اند. متاسفانه خلائی وجود دارد و کسی که مهر اصالت را گرفته از کارایی این موضوع بی‌اطلاع است. قبل از عید، همایشی در قشم داشتیم که تقدیر از کسانی بود که مهر اصالت گرفته بودند، کاری که می‌خواهیم در مورد اینها انجام دهیم، استفاده از توانشان در نمایشگاه‌های خارجی و بحث بازاریابی است و در بحث بسته‌بندی هم امسال با کمک‌های بلاعوضی که انجام خواهد شد، بسته‌های خاص را برای بازارهای هدف تعریف کردیم. ایجاد وب‌سایت تخصصی از دیگر اقداماتی است که بتوانیم آن را فرامرزی کنیم و در حال حاضر مراحل نهایی آن در حال طی شدن است و سعی می‌کنیم بزودی آن را رونمایی کنیم. با ایجاد این وب‌سایت صنعتگرانی که مهر اصالت دارند امکان به نمایش گذاشتن اطلاعات آثارشان و بازاریابی آن را خواهند داشت.

مهم‌ترین برنامه‌هایی که برای حمایت از تولید صنایع دستی برای سال 92 در نظر گرفتید، چیست؟

بر این باورم که چرخه تولید کامل نمی‌شود، مگر این‌که به بازار محصول هم توجه شود. اگر بازار محصولات تقویت شود به نوعی باعث تقویت بخش تولید هم می‌شود. شعار امسال ما تکمیل چرخه بازار است. محصولات تا نیازی را برآورده نکنند، در چرخه تولید ماندگار نخواهند بود. اگر جریان تاریخی را بررسی کنید باستان‌شناسان اولین چیزی که دنبالش می‌گردند سفال است و از طریق آن تشخیص می‌دهند این محوطه تاریخی برای چه دوره تاریخی است. نکته‌ای که در اینجا وجود دارد این است که صنعتگر نیاز روز خودش را براساس رسوم و باور مردم شناسایی و براساس آن تولید کرده است و به همین علت سفال شده شناسنامه عصر خودش، اما ما در تولیدات صنایع دستی، شناسنامه خودمان را خیلی کم می‌بینیم، در حالی که حتما باید موضوع نیاز را با حفظ اصالت در نظر گیریم، یعنی تولید کاربردی با حفظ اصالت فرهنگی، تاریخی و هنری محصول مهم است. باید به گونه‌ای عمل کنیم تا هنر با نیاز روز تطبیق پیدا می‌کند، اما به سمت هنر تجسمی و هنر روز سر نخورد و همچنان سنتی باشد تا شناسنامه مبدأ وحوزه جغرافیای خودش را حفظ کند. منحصر بودن تولید مهم است. ما سال 92 تلاشمان این است که با حفظ اصالت در حیطه بازار کار کنیم، یعنی حوزه تولید را اقتصادی کنیم. در واقع سلیقه‌سازی در این حوزه انجام دهیم تا مخاطب را جذب کنیم. بر همین اساس ما پنج محصول را انتخاب کردیم و کار طراحی آن را انجام دادیم که مراحل نهایی خود را طی می‌کند. یکی سفالینه‌های همدان است، مثلا مجموعه کامل ظروف دیزی را با تمام لوازم جانبی طراحی کردیم و داریم با کارگاه‌های همدان بحث و بررسی می‌کنیم تا به تولید برسانیم. همچنین ‌چاقوی زنجان و بامبوبافی نیز از دیگر محصولاتی است که به فکر کاربردی کردن آن با توجه به نیازهای روز و با حفظ اصالت آنها هستیم.

در بحث توسعه بازار نیز سعی می‌کنیم تمام وعده‌های داده شده را پیگیری و به نتیجه برسانیم. استانداردسازی پروسه تولید و کیفی‌سازی بررسی مواد اولیه نیز از دیگر برنامه‌های ماست. یکی از طرح‌هایی که در مراحل نهایی است، بررسی بدنه سفال همدان است تا مشکلاتی را که در مواد اولیه آن وجود داشت، رفع کنیم که به کیفیت خوبی از محصول برسیم. همچنین در حوزه ترویج، بحث آموزش‌ها را داریم که آموزش‌های عمومی و تخصصی را در برمی‌گیرد. با توجه به این‌ که آموزش در صنایع دستی قدری متفاوت است و یکی از خصیصه‌های صنایع دستی که خیلی از آن غافل هستیم، انتقال تجربیات به صورت استاد ـ شاگردی است دنبال آن هستیم تا آن را احیاء کنیم، متاسفانه توجه به این موضوع نشده است و برنامه‌ریزی در این زمینه در حال انجام است تا در قالب چند کارگاه نمونه اقدام کنیم.

در بحث مهر اصالت نیز کار را ادامه می‌دهیم تا سهم خوبی از یونسکو بگیریم و در بحث ثبت میراث معنوی نیز برای حفظ اصالت اثر، بحث ثبت مهارت و شیوه‌های ساخت صنایع دستی را که یکی از راه‌های حفظ آن است در اولویت قرار داده‌ایم.

البته همه این اهداف و برنامه‌ها که گفته شد اتفاق نمی‌افتاد مگر این‌که همه دستگاه‌ها و نهادهایی که تاثیر‌گذارند از رسانه گرفته تا تمام دستگاه‌های متولی و مردم همراهی کنند، چون ما مجموعه کوچکی هستیم. همه مردم و نهادها باید به این باور برسند که صنایع دستی شناسنامه فرهنگی، ‌تمدنی و هنری ماست و باید میان صنایع دستی و کار دست تفکیک قائل شد، در حال حاضر خیلی از مراجعه‌کنندگان ما توجیه نیستند که برخی کارها، کار دستی است و صنایع دستی نیست.

چون هر کار دستی، صنایع دستی نیست. صنایع دستی داشتن ریشه تاریخی، فرهنگی و تمدنی است، حتی موافق نیستم که ورنی اردبیل را ببریم بوشهر آموزش دهیم چون هر صنعت دستی محدوده و مبدأ جغرافیای خود را دارد و یکی از ابزارهای تفکیکی قومی و منطقه‌ای ماست، به‌ عنوان مثال ورنی مال اردبیل است، سفره کردی مال خراسان شمالی است، بنابراین نباید در حوزه دیگری تولید شود و باید اصالت منطقه‌ای حفظ شود. ما هنوز صنایع دستی‌مان در سبد خرید خانوار قرار نگرفته است و جایگاهی ندارد. برخی محصولات مخاطب خاص خود را دارد، ولی ضرورت خرید تشخیص داده نشده است، مثلا خیلی از مردم ترجیح می‌دهند محصولات چینی بخرند، در حالی‌که عمر محصولات ما شاید بیشتر از آن محصول چینی باشد، ولی چینی راه ارائه محصول را یاد گرفته و علمی برخورد کرده و بسته‌بندی خوب ارائه داده است.

خیلی وقت است روی بحث ارتقای کیفیت بسته‌بندی، جلسات و همایش‌های مختلفی برگزار می‌شود. چه خروجی‌ای در این زمینه داشته‌اید؟

کارهای خوبی در حال انجام است، البته ما هنوز در حوزه بسته‌بندی ضعف داریم. البته این ‌که صنعتگر مجاب شده محصولش را در قالب یک بسته ارائه کند خیلی خوب است و باید این هنر را داشته باشیم که علمی‌ترش کنیم، چون 15 درصد وظیفه بسته‌بندی صنایع دستی، حفاظت و در برگیرندگی کالاست و 85 تا 90 درصد وظیفه آن موضوع دیگری است، چون بسته به‌عنوان یک بازار یاب عمل می‌کند و شناسنامه‌ای از مبدأ تولید اثر ارائه می‌دهد. برخی بسته‌ها هم هستند که در حوزه صنایع دستی حتی گرا‌ن‌تر از خود محصول هستند. در برخی حوزه‌ها محصول به محض رسیدن به مقصد، بسته‌اش دورریخته می‌شود مثل پفک و چیپس و جعبه کفش ولی در حوزه صنایع دستی اغلب عمر بسته همسان با عمر محصول است. صنایع دستی ایران جزو پنج کشور اول دنیا از نظر تنوع محصول است.

اولین کشور چین است؟

گفته می‌شود کشور ما و چین جزو اولین‌هاست، اما چین به اندازه کشور ما تنوع رشته‌ای در حوزه صنایع دستی ندارد. علت آن هم این است که تنوع اقوام و تنوع اقلیم ما خیلی زیاد است و هر کدام شناسنامه خود را دارد.

سیما رادمنش ‌/ ‌گروه فرهنگ و هنر