خطر ریزش مخاطب در نمایشگاه کتاب

امروز، هفتمین روز از بیست و ششمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در حالی برگزار می‌شود که بسیاری از کسانی که امسال به مصلی رفته‌اند، از خلوتی راهروها و میزان کم بازدیدکنندگان در مقایسه با سال‌های قبل شگفت‌زده‌اند.

این موضوع را حتی در میزان ازدحام جمعیت خطوط مترو که به ایستگاه‌های شهید بهشتی و مصلی منتهی می‌شوند، می‌توان دید که دیگر از آن ازدحام سال‌های قبل خبری نیست.

راهروهای بخش‌های مختلف نمایشگاه حتی شبستان مصلی که محل گردهمایی ناشران عمومی است، خلوت به نظر می‌رسد و ناشران هم این کاهش مخاطب را محسوس عنوان می‌کنند.

مهدی فیروزان مدیرعامل موسسه فرهنگی شهر کتاب به خبرنگار ما گفت: امسال که به نمایشگاه کتاب رفتم با کاهش بازدیدکنندگان کتاب مواجه شدم.

سال‌های قبل من در اولین پنجشنبه و جمعه نمایشگاه می‌رفتم و مدام تنه‌ام به تنه دیگر بازدیدکنندگان می‌خورد. اتفاقا امسال هم در اولین پنجشنبه و جمعه به نمایشگاه رفتم ولی راهروها خیلی خلوت بود.

وی افزود: ما اکنون در موسسه شهر کتاب ـ که 60فروشگاه شهر کتاب را زیرمجموعه خود داریم ـ در حال بررسی هستیم و تاکنون به این نتیجه رسیده‌ایم که حجم ریالی فروش تغییری نکرده و تعداد کتاب در فروش 30 تا 40درصد افت کرده است.

مدیرعامل موسسه فرهنگی شهرکتاب قیمت کتاب، مسائل اقتصادی، ابهام سیاسی پیش از برگزاری انتخابات و مشکلات ارزی در بخش کتاب‌های خارجی را به عنوان مهم‌ترین دلایل کاهش تعداد بازدیدکننده‌های بیست و ششمین دوره نمایشگاه کتاب تهران عنوان کرد و گفت: وقتی نمایشگاه کتاب می‌تواند موفق باشد که چیزی بیش از فروشگاه‌های کتاب در سطح شهر عرضه کند.

فیروزان افزود: با این حال معتقدم نمایشگاه کتاب تهران به شکلی که امروز برگزار می‌شود، یکی از بهترین دستاوردهای انقلاب است. مردم در نمایشگاه کتاب تفریح می‌کنند. ما اماکن تفریحی عمومی به معنایی که در آن همه اقشار کنار هم قرار بگیرند و بین آنان یک دیالکتیک شکل بگیرد، نداریم. اماکن تفریحی ما یا خاص گروهی از نخبگان است یا خاص برخی ساکنان مناطق جغرافیایی خاص.

وی ادامه داد: تنها جایی که تصویری از یک همگرایی ملی از طبقات مختلف اجتماع با گرایش‌های مختلف سیاسی و اقتصادی است، نمایشگاه کتاب تهران است. نمایشگاه از دیدگاه‌های مختلف نشاط‌آفرین است و به عنوان یکی از بهترین رخدادهای فرهنگی باید تقویت شود.

سیاوش باقرزاده، مدیرعامل نشر هیرمند نیز در گفت‌وگو با جام‌جم کاهش بازدیدکنندگان نمایشگاه را قویا تائید کرد و گفت: انتشارات ما در نمایشگاه امسال تاکنون با افت 70درصدی فروش مواجه بوده است و این در حالی است که تقریبا قیمت کتاب‌ها دو برابر شده است.

او ادامه داد: نمایشگاه کتاب تهران به ما نشان می‌دهد که کم‌کم کتاب از سبد خانواده حذف می‌شود و این امر می‌تواند تبعات دراز مدت زیادی داشته باشد و مشکلات فرهنگی فراوانی را در آینده به بار آورد.

علی رمضانی فرانی، مشاور مدیرعامل انتشارات سروش نیز که سابقه دبیری جوایز کتاب سال، کتاب فصل، جلال آل‌احمد و پروین اعتصامی را در کارنامه خود دارد، به جام‌جم گفت: هنوز به طور قاطع نمی‌توان ارزیابی کرد که آیا بازدیدکنندگان نمایشگاه کتاب کم شده‌اند یا نه. باید بر اساس اطلاعات دقیق آماری یا سخن مسئولان به این نتیجه رسید. صحبت‌هایی هم که این روزها درباره کاهش بازدیدکنندگان نمایشگاه کتاب مطرح می‌شود، بیشتر شهودی است.

او ادامه داد: اگر تائید شود که شمار بازدیدکنندگان نمایشگاه کم شده است، باید تحلیل شود آنهایی که امسال به نمایشگاه آمدند از چه قشر و طبقه‌ای بودند که باز هم به نمایشگاه آمدند و چه اقشاری از میان مخاطبان دوره‌های قبلی، دیگر امسال به نمایشگاه نیامدند. بر اساس این اطلاعات قضاوت دقیق‌تری می‌توان داشت.

مشاور مدیر عامل انتشارات سروش درباره دلایل احتمالی کاهش مخاطب در نمایشگاه کتاب تهران گفت: عوامل بسیاری می‌تواند دخیل باشد. ممکن است یکی از دلایل آن مشکلات ارزی باشد که مانع آمدن کتاب‌های جدید در بخش بین‌المللی شده است.

رمضانی فرانی با بیان این‌که کاهش مخاطب ممکن است در نتیجه تخصصی شدن نمایشگاه کتاب باشد، گفت: باید بررسی شود چه اتفاقی افتاده که امسال نمایشگاه تخصصی شده است و چرا این اتفاق در دوره‌های قبل رخ نداده است.

این مدیر فرهنگی گفت: من موافق برپایی نمایشگاه‌های فرهنگی در کنار نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران هستم. می‌گویند عده‌ای برای تفریح به نمایشگاه کتاب می‌آیند. چه ایرادی دارد؟ این‌که عده‌ای برای تفریح به نمایشگاه کتاب بیایند خیلی بهتر از آن است که به تفریحات دیگر بپردازند.

رمضانی فرانی گفت: پس نمایشگاه کتاب باید به قوت خود باقی بماند و در کنارش نمایشگاه‌های تخصصی کتاب هم برگزار شود. در آن صورت نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران می‌تواند حالت نمایشگاهی داشته باشد و خرید و فروش کتاب در نمایشگاه‌های تخصصی انجام گیرد.

غلامعلی حدادعادل، رئیس فرهنگستان زبان و ادب فارسی و نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی نیز روزهای قبل در بازدید از نمایشگاه کتاب تهران گفته بود که کم شدن استقبال مخاطبان از نمایشگاه قابل پیش‌بینی بوده است.

در حالی این اظهارنظرها عنوان می‌شود که علی اسماعیلی، رئیس بیست‌ و ششمین نمایشگاه کتاب تهران درباره‌ کاهش آمار بازیدکنندگان از نمایشگاه به ایسنا گفته است‌، جمعیت بازدیدکنندگان از نمایشگاه کم نبوده و در سه روز اول، یک میلیون نفر از نمایشگاه بازدید کرده‌اند و مجموعه‌ای از افراد که کارشان شمارش بازدیدکنندگان است، در درهای ورودی افراد را سرشماری می‌کنند، اما به‌دلیل این‌که امسال 30‌ هزار متر به فضای نمایشگاه اضافه شده و بخش بین‌الملل نیز به خارج از مصلی منتقل شده است، تراکم جمعیت کمتر به چشم می‌آید.

سجاد روشنی -‌ گروه فرهنگ و هنر