امروز همه در کار صحافی دخالت می‌کنند

صحافی از جمله مشاغل اثرگذار در صنعت چاپ کشور است که به قدمت اولین کتابی که بشر آن را کتابت کرد سابقه دارد. صحافی در سال‌های اخیر با فراز و فرودهای بسیاری همراه بوده است.

با جلیل غفاری رهبر رئیس اتحادیه صحافان تهران درباره صحافی سنتی و شیوه‌های نوین صحافی گفت‌وگو کرده‌ایم که در ادامه می‌خوانید.

وقتی پای صحبت ناشران می‌نشینیم بسیاری از آنها می‌گویند هزینه‌های انتشار کتاب رشد زیادی داشته و از جمله به صنف شما و بالا رفتن دستمزدهای صحافی اشاره می‌کنند. چقدر این ادعا صحیح است؟

صحافان در ماه‌های اخیر با قیمت‌های رو به رشد مواد اولیه همراه بوده‌اند و می‌توان گفت هزینه‌ها سه چهار برابر شده است. خصوصا برای تامین موادی مثل چسب، کاغذ و مقوا اغلب با مشکل روبه‌روییم، در این میان از سوی دیگر کمبود این مواد اولیه موجب رکود کاری شده و هزینه‌های جانبی مانند، آب، برق، گاز و باربری هزینه‌های دیگری است که فعالان این حوزه را تا حدودی دلسرد کرده، به همین دلیل سرمایه‌گذاری در این حوزه خیلی کم شده است.

آیا صحافی ماشینی در این سال‌ها توانسته جایگزین صحافی سنتی شود؟

صحافی‌های فعال در حوزه کتاب حدود 30 درصد به روز شده‌اند و 70 درصد باقی مانده هنوز صحافی را به شیوه‌ای سنتی و دستی انجام می‌دهند. زیرا ماشین‌آلات به روز و مدرن این حوزه قیمت‌های بالایی دارند و از آنجا که 90 درصد ماشین‌های چاپ آلمانی است، بهای آن گران تمام می‌شود و به همین دلیل خیلی از صحافان ترجیح می‌دهند ماشین نو خریداری نکنند. از سوی دیگر تا پیش از گرانی‌ها این کار توجیه اقتصادی نداشت که دستگاه‌های تمام اتومات خریداری کنند و با قیمت‌های کنونی یورو نیز چنین کاری امکانپذیر نیست، مگر برای برخی از چاپخانه‌ها و صحافی‌های دولتی که توجیه اقتصادی چندان برای آنها اهمیت ندارد، در حالی که معمولا در بخش خصوصی اول توجیه اقتصادی را در نظر می‌گیرند و بعد سرمایه‌گذاری می‌کنند.

در این میان آیا شمارگان پایین کتاب نیز در بی‌میلی صحافان به دستگاه‌های جدید موثر است؟

یکی از مشکلات بزرگ ما در این صنعت آن است که شمارگان کتاب‌ها با ماشین‌آلات مدرن و امروزی همخوانی ندارد، الان ماشین‌های به روز یک لاین کامل صحافی حدود سه میلیارد تومان قیمت دارد، همچنین هر کتاب باید شمارگانی بیش از 20 تا 30 هزار نسخه داشته باشد تا خرید ماشین مقرون به صرفه باشد و بتوان از آن استفاده کرد. در این میان هزینه‌های آب، برق و گاز هم اضافه می‌شود و با توجه به شمارگان پایین کتاب در ایران این کار مقرون به صرفه نیست و همه ترجیح می‌دهند کار خود را با استفاده از دستگاه‌های قدیمی و سنتی انجام دهند.

الان برخی از مجتمع‌های چاپی، علاوه بر چاپ محصولات، عملیات صحافی و لیتوگرافی را نیز انجام می‌دهند، این کار صدمه‌ای به فعالان صحافی نمی‌زند؟

از نظر قانون صنفی این کار خلاف است، چاپخانه‌ از نظر قانون نظام ‌صنفی نمی‌تواند واحد صحافی داشته باشد، اما موضوع دیگر اینجاست که ماشین‌هایی که الان در صنعت چاپ ساخته می‌شود کامل هستند و یک دستگاه دربرگیرنده تمام مراحل لیتوگرافی، چاپ و صحافی است. از سوی دیگر سفارش‌دهندگان دوست دارند کارشان در یک مجتمع انجام شود و برای یک کتاب به چند جای مختلف نروند. در این میان اگر رویکرد به گونه‌ای باشد که اتحادیه‌های فعال صنعت چاپ با همدیگر ادغام شوند، مشکلات حل می‌شود.

ادغام شدن می‌تواند برای صحافان و کلا فعالان صنعت چاپ موثر باشد؟

رویکرد شرکت‌ها و کارخانه‌ها به سمت ساخت ماشین‌هایی است که کار را در یک مکان انجام ‌دهند. ادغام سه اتحادیه لیتوگرافی، چاپ و صحافی موجب می‌شود کارها هماهنگ‌تر و بهتر انجام ‌شود، اما در این میان مشکلاتی وجود دارد، مثلا وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مجوز صحافی نمی‌دهد و فقط به لیتوگرافان و چاپخانه‌داران مجوز می‌دهد، صحاف‌ها معمولا مجوز خود را از سوی وزارت صنعت، معدن و تجارت می‌گیرند و برای انجام این کار باید زیرساخت‌های قانونی مهیا شود، هرچند این موضوع هم شاید نتواند خیلی به این صنعت کمک کند، زیرا ناشران نیز یکی دیگر از مشکلات این حوزه هستند.

لطفا کمی در این‌باره توضیح دهید.

ناشران بتازگی وارد حوزه صحافی شده‌اند و خودشان کار صحافی انجام می‌دهند. برخی از ناشران نیز مجوز گرفته‌اند و با استخدام تعدادی از کارگران صحافی، برای سود بیشتر کتاب‌هایشان را خودشان صحافی می‌کنند. این دخالت‌ها موجب شده وضع نابسامانی برای فعالان این حوزه ایجاد شود و کارها با یکدیگر تداخل پیدا ‌کند.

شما گفتید آسیب‌های مختلفی کار صحافی را تهدید می‌کند، این آسیب‌ها فقط به موارد بالا ختم می‌شود؟

خیر، یک خطر جدی دیگر این است که برخی واردکنندگان خودشان ماشین‌های چاپ را به گونه‌ای ترکیب می‌کنند که کار کتاب‌های کم‌تیراژ را براحتی انجام دهند و این دستگاه‌ها را به ناشرانی می‌دهند که می‌خواهند کتابی با شمارگان دو هزار نسخه منتشر کنند. این دستگاه‌ها براحتی در طبقه اول یا دوم یک آپارتمان نصب می‌شوند و یک کتاب را از مرحله لیتوگرافی تا پایان صحافی براحتی دریافت می‌کنند. این کار به فعالیت صحافان و چاپخانه‌داران صدمه وارد می‌کند، اما متاسفانه این کار توسط برخی سودجویان انجام می‌شود و هیچ نهاد یا سازمانی بر فعالیت آنان نظارتی ندارد.

چه تعداد کارگر در صحافی فعالند؟ آیا اطلاعی از تعداد واحدهای فعال این حوزه دارید؟

آمار دقیقی از کارگران صحافی وجود ندارد، اما حدود 150 صحافی در تهران فعالند که به طور متوسط در هر صحافی حداقل 10 کارگر مشغول کارند.

ساره گودرزی - جام‌جم