کودکان بی‌سرپرست به بهارستان چشم دوخته‌اند

این لایحه، مثل کرم کوچکی است که توی پیله‌اش، سر صبر، روزهای پروانه شدن را می‌گذراند و امروز احتمالا، لفاف نازک ابریشمی پیله را می‌شکافد، تصویب می‌شود و آن وقت اگر بقیه مراحل هم خوب پیش برود و قانون شود روزهای غربت یتیم‌ها و بچه‌هایی که پدر و مادرهایشان بنابر تشخیص قانون شایستگی نگهداری از آنها را نداشته‌اند، سر می‌رسد و همه‌شان صاحب خانواده‌هایی سالم و شاد و خوشبخت می‌شوند.

قانون کنونی، راه بچه‌ها را بسته است

بهزیستی هم‌اکنون بیش از 21 هزار کودک بدسرپرست و بی‌سرپرست را تحت پوشش قرار داده است که بر اساس آخرین آمار اعلام شده از سوی دفتر شبه‌خانواده‌اش، حدود 9500 نفر از این کودکان در خانواده‌های جایگزین زندگی می‌کنند که ممکن است از بستگان درجه یک بچه‌ها باشند یا با آنها هیچ نسبت سببی و نسبی نداشته باشند.

با تکیه بر همین آمارها، کمتر از 15 درصد کودکان خانواده بزرگ بهزیستی کاملا یتیم هستند، اما 90ـ 85 درصد آنها بدسرپرست به حساب می‌آیند، یعنی پدر یا مادر یا جد پدریشان زنده‌اند، اما یا تمکن مالی برای نگهداری از آنها ندارند یا صلاحیت اجتماعی‌شان سلب شده است، برای مثال در زندان روزگار می‌گذرانند.

این آمار یعنی تقریبا حدود 2000 کودک یتیم هستند که دائم نو می‌شوند، یعنی بسرعت به خانواده‌ها سپرده می‌شوند و کودکان بی‌سرپرست تازه‌ای جایشان را می‌گیرند، اما مشکلات عرفی و قانونی باعث شده است کمتر خانواده‌ای حاضر شود کودکان بدسرپرست را که جمعیتی تقریبا 8000 نفری دارند به کانون خانواده‌اش دعوت کند و امین موقت‌شان شود.

از سوی دیگر گروه‌های خاصی از متقاضیان فرزند هم وجود دارند که بسته به برخی محدودیت‌های قانونی نمی‌توانند سرپرستی دائم یا موقتی کودکی را قبول کنند. لایحه حمایت از کودکان بی‌سرپرست و بدسرپرست اگر قانون شود، این موانع قانونی را برطرف می‌کند و شرایط امین موقتی و قبول سرپرستی دائم کودکان برای خانواده‌ها تسهیل می‌شود و به همین خاطر است که خیلی‌ها از سال 87 که این لایحه مطرح شد آن را لایحه حمایت از فرزندخواندگی نامیده‌اند.

این لایحه معجزه می‌کند

حمیدرضا الوند، مدیرکل دفتر شبه‌خانواده بهزیستی در گفت‌وگو با جام‌جم درباره مزایای این لایحه توضیح می‌دهد که هم‌اکنون حداکثر سن سپردن کودکان بهزیستی به خانواده‌ها 12سال است ، در حالی که در لایحه این سن به 16 سال رسیده است، تا کودکان بیشتری بخت سپرده شدن به خانواده‌ها را داشته باشند.

به گفته او، کودکانی که به فرزندخواندگی سپرده می‌شوند براساس قوانین شرعی از مزایای ارث برخوردار نمی‌شوند، چون فرزندخوانده در حکم فرزند واقعی نیست، اما در این لایحه جایگزین‌های ارث برای این کودکان مشخص شده و شرایطی برای استفاده آ‌نها از حقوق بازنشستگی پدرخوانده نیز لحاظ شده‌است.

نویسندگان لایحه به نکات جالب و ظریف دیگری هم توجه داشته‌اند. مثلا برای متقاضیانی که کودکان کمتر از 3 سال را به فرزندخواندگی می‌پذیرند، مزایای حمایتی همچون حق اولاد و مرخصی دوره‌ای برای مراقبت از عضو تازه خانواده‌شان درنظر گرفته‌اند. آنها حتی به دختران مجردی که شانس ازدواج نداشته‌اند نیز فکر کرده‌اند و در صورت رعایت برخی ضوابط حق دارند دخترکان بهزیستی را به سرپرستی بگیرند.

الوند می‌گوید: اگر لایحه تصویب شود، به خانواده‌هایی که یک فرزند دارند هم اجازه می‌دهد عهده‌دار سرپرستی کودکان بهزیستی شوند. علاوه بر این ایرانی‌های مقیم خارج از کشور که متقاضی فرزند باشند نیز پس از بررسی شرایطشان می‌توانند سرپرستی کودکان بهزیستی را بپذیرند.
 

چرا پروانه در پیله ماند؟

چرا ما و خیلی از رسانه‌ها از طولانی شدن فرآیند تصویب شدن لایحه حمایت از کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست گله داریم؟ شاید چون از زمانی که این لایحه نوشته شد، ما، بچه‌های بی‌سرپرست و بدسرپرست و خانواده‌های متقاضی فرزنددار شدن، پنج بار تقویم‌هایمان را عوض کرده‌ایم و خیلی از آن بچه‌ها قد کشیده‌ و بزرگ شده‌اند و حتی اگر قانون تسهیل شود دیگر کمتر خانواده‌ای حاضر است آنها را برای فرزندخواندگی دائم یا موقت بپذیرد.

لایحه در سال 1388 در مجلس تصویب شد و برای تبدیل آن به قانون، فقط لازم بود شورای نگهبان نیز آن را تائید کند، اما این شورا ابهام‌ها و مشکلاتی را در آن تشخیص داد که حلشان تا همین امروز طول کشید و حالا لایحه اصلاح‌شده بار دیگر روی میز ساکنان خانه بهارستان است و همه چیز بستگی به آنها دارد که سال را با خاطره‌ای خوش برای کودکان بدسرپرست و بی‌سرپرست تمام کنند یا همچنان، چشم‌انتظارشان بگذارند.

 

مریم یوشی‌زاده - گروه جامعه