لرزه‌های سرزمین من

فهرست بلند بالای زمین‌لرزه‌های بزرگ ایران پر است از زلزله‌های ویرانگری که رخداد هر یک از آنها در هر جای دیگر جهان می‌توانست سرآغاز حرکتی بزرگ برای مواجهه اصولی و هوشیارانه در برابر زلزله و به حداقل رساندن تلفات و خسارات آن باشد؛ اما امان از غفلت و آرامش ویرانگر ما!

بیست و یکم مردادامسال وقوع دو زمین لرزه به بزرگی 6.2 و 6 در مقیاس امواج درونی زمین در آذربایجان شرقی که متاسفانه بیش از 250 نفر کشته و حدود 1800 نفر مجروح به همراه داشت، بار دیگر زنگ خطر جدی زلزله در کشور را به صدا در آورد.

رخداد این دو زلزله و چند زلزله‌ بزرگ دیگر که خوشبختانه تلفات و خسارات چندانی نداشتند در کنار فهرست بلند زمین‌لرزه‌های امسال که نسبت به سال‌های گذشته افزایشی چشمگیر دارد، هشدار و بیدارباشی است برای ما که زلزله هر روز - نه یک بار که بارها - ما را خبر می‌کند و این تنها غفلت ما از بروز یکی از عادی‌ترین و معمول‌ترین پدیده‌های طبیعی است که گاه و بی‌گاه فاجعه می‌آفریند. براساس اطلاعات شبکه‌های لرزه‌نگاری مرکز لرزه‌نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، طی 9 ماه نخست امسال ده هزار و 240 زمین‌لرزه با بزرگی بیش از یک در مقیاس امواج درونی زمین در مناطق مختلف کشور و نواحی مرزی رخ داده که بزرگی حدود 135 زلزله بیش از 4 ریشتر بوده است.

این در حالی است که طی مدت مشابه سال قبل تنها حدود 5700 زمین لرزه در کشور ثبت شده بود که بزرگی 78 عدد از آنها بیش از 4 ریشتر بود. امسال به‌ترتیب مرداد با 2010 زلزله، آبان با 1510 زلزله و شهریور با 1500 زلزله لرزه‌خیزترین ماه‌های سال بوده‌اند و این در حالی است که در ماه مرداد با ثبت 41 زلزله با بزرگی بیش از 4 ریشتر، رکورد بیشترین زلزله‌های بزرگ و متوسط سال 91 به نام این ماه گرم تابستانی ثبت شده است.

بزرگ‌ترین زلزله‌ امسال، زمین‌لرزه بیست و یکم مرداد‌ ورزقان و هریس در آذربایجان شرقی به بزرگی 6.2 در مقیاس امواج درونی زمین بود که کانون آن در 16 کیلومتری ورزقان، 22 کیلومتری اهر و 34 کیلومتری هریس در آذربایجان شرقی گزارش شده بود.

2140 زلزله در بهار 91

پوسته فلات ایران، فروردین امسال با حدود 570 زمین‌لرزه با بزرگی بیش از یک در مقیاس امواج درونی زمین که تنها هفت مورد آنها بیش از 4 ریشتر بزرگی داشت، کم لرزه‌ترین ماه را پشت سرگذاشت. بزرگ‌ترین زمین‌لرزه فروردین به شدت 5.1 درجه در مقیاس امواج درونی زمین در حوالی «رودبار» در استان کرمان ثبت شد.

اردیبهشت ماه اما شاهد وقوع 890 زمین لرزه بودیم که 23 زلزله بزرگ‌تر از 4 ریشتر بودند. بزرگ‌ترین زلزله اردیبهشت با بزرگی 5.5 در مقیاس امواج درونی زمین، حوالی «مورموری» ایلام را لرزاند.

خرداد ماه با 680 زمین‌لرزه شامل تنها چهار زلزله با بزرگی بیش از 4 ریشتر که بزرگ‌ترین آنها زلزله 4 ریشتری «بندر گناوه» بوشهر بود، زمین ایران روزهای آرام‌تری را گذراند.

مردادماه؛ لرزه‌خیزترین ماه سال

در ادامه آرامش آخرین ماه بهار، تیر ماه هم با 590 زلزله که فقط 9 زلزله بیش از 4 ریشتر بزرگی داشتند سپری شد. بزرگ‌ترین زمین‌لرزه تیر، با 5.3 ریشتر حوالی «قاسم‌آباد» خراسان رضوی را لرزاند. مرداد اما پایان این روزهای آرام بود.

وقوع 2010 زلزله از جمله 41 زمین‌لرزه با بزرگی بیش از 4 ریشتر ـ که بزرگ‌ترینشان زلزله فاجعه بار 6.2 ریشتری «ورزقان» بود ـ زلزله را بار دیگر در کانون توجه رسانه‌ها و مردم قرار داد. پس از رکوردشکنی مرداد، شهریور هم با 1500 زلزله که 18 موردشان بزرگ‌تر از 4 ریشتر بود به عنوان یکی از لرزه‌خیزترین ماه‌های سال در آمار زلزله‌های امسال ثبت شد. شدت بزرگ‌ترین زلزله شهریور اما تنها 2/5 در مقیاس امواج درونی زمین بود که در استان فارس ثبت شد.

پاییزی لرزه خیز با 4000 زمین‌لرزه

پاییز 91 با افت نسبی تعداد زلزله‌ها و رخداد 1380 زلزله در مهرماه آغاز شد. مهر ماه امسال تعداد 12 زمین‌لرزه با بزرگی بیش از 4 در کشور توسط مرکز لرزه‌نگاری کشوری به ثبت رسید که شدیدترین آنها با بزرگی 4.8 در حوالی شیراز در استان فارس رخ داده است.

اما در آبان ماه شبکه‌های لرزه‌نگاری مرکز لرزه‌نگاری کشوری تعداد بیش از 1510 زمین‌لرزه با بزرگی بیش از یک (در مقیاس امواج درونی) را ثبت و تعیین محل کردند که خوشبختانه تنها 10 زمین لرزه بزرگ‌تر از 4 در این ماه به ثبت رسید که بزرگ‌ترین آنها با بزرگی 5.4 ریشتر بار دیگر حوالی «ورزقان» در آذربایجان شرقی را لرزاند.

آذرماه هم بیش از 1110 زمین لرزه در نقاط مختلف کشور به وقوع پیوست که بزرگی 11 زمین‌لرزه بیش از 4 بود. بزرگ‌ترین این زلزله‌ها با 5.6 ریشتر در حوالی زهان در استان خراسان جنوبی رخ داد.

پوسته ایران، امسال بسیار ناآرام‌تر از سال‌های قبل است

براساس اطلاعات مرکز لرزه‌نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک ایران در سال 90 در مجموع حدود 7900 زمین لرزه شامل 114 زمین لرزه با بزرگی بیش از 4 در مقیاس امواج درونی زمین رخ داد که بزرگ‌ترین آنها زلزله 5.5 ریشتری 29 دی ماه نیشابور و زلزله 5.4 ریشتری هشتم اسفند 90 در راور کرمان بودند. به این ترتیب با رخداد 10هزار و 240 زمین لرزه طی 9 ماه نخست امسال ـ که حدود دو برابر زلزله‌های مدت مشابه سال قبل است ـ شمار زمین لرزه‌های امسال به نحو چشمگیری بیش از زلزله‌های سال 90 است.

بسادگی می‌توان نتیجه گرفت که تعداد زلزله‌های سال 91 از تعداد زلزله‌های سال‌های 89 و 88 نیز بیشتر خواهد شد، چرا که براساس اطلاعات شبکه‌های لرزه‌نگاری مرکز لرزه‌نگاری کشوری موسسه ژئوفیزیک دانشگاه تهران، سال 89 حدود 10هزار و 420 زمین‌لرزه با بزرگی بیش از یک در مناطق مختلف کشور و نواحی مرزی رخ داده که بزرگی حدود 137 زلزله بیش از 4 ریشتر بوده است.
در سال 88 هم در مجموع حدود 10هزار و 500 زلزله شامل یکصد زلزله با بزرگی بیش از 4 ریشتر در مناطق مختلف کشور و نواحی مرزی کشور به وقوع پیوسته بود.

بنابراین با یک نگاه سطحی درخواهیم یافت پوسته فلات ایران سال ناآرامی را طی می‌کند که مشخص نیست اوج این ناآرامی‌ها کی و کجا اتفاق خواهد افتاد. تنها باید هوشیار بود و اقدامات احتیاطی را از خاطر پاک نکرد.

علی موحد - جام‌جم