فطریه را به چه کسی بدهیم؟

اگرچه نیت بسیاری از این انجمن‌های خیریه برای جمع‌آوری فطریه، انساندوستانه است، ‌اما نمی‌توان کتمان کرد که برخی موسسات از این فطریه‌ها سوء‌استفاده می‌کنند و مبالغ جمع‌آوری شده از صندوق‌های فطریه را به دست نیازمندان واقعی نمی‌رسانند.

موضوع نظارت بر فعالیت انجمن‌های خیریه، بحث تازه‌ای نیست و کارشناسان حوزه اجتماعی بارها نسبت به لزوم نظارت جدی بر فعالیت این‌گونه موسسات هشدار داده‌اند؛ بخصوص در مناسبت‌های مذهبی مانند عید فطر که مردم ایران برای انجام فرایض دینی خود، نذورات و وجوهات شرعی را برای اهدا به نیازمندان مهیا می‌کنند، حضور پررنگ برخی از موسسات سودجو موجب می‌شود که بخشی از فطریه‌های جمع‌آوری شده به دست نیازمندان واقعی نرسد.

فطریه یکی از احکام فروع دین اسلام به حساب می‌آید که مطابق فقه شیعه، ‌اگر فردی خودش فقیر نباشد، باید فطریه‌اش را از غروب آفتاب شب عید فطر تا ظهر روز عید، به دست فرد نیازمند برساند.

اما با وجود رواج زندگی‌های شهری و ماشینی، برخی از مردم حتی با همسایگان دیوار به دیوار خود هم ارتباط چندانی ندارند و در این شرایط برای آنها دشوار است که بخواهند فرد نیازمندی را برای پرداخت فطریه پیدا کنند. وجود چنین شرایطی باعث شده است که برخی از مردم فطریه خود را درون صندوق‌های فطریه موجود در سطح شهر بیندازند، اما در بسیاری از موارد معلوم نیست که مسئول این صندوق‌ها چه کسی یا چه گروهی است یا مبالغ فطریه‌های جمع‌آوری شده در چه راهی مصرف می‌شود؟

حسین نبی‌لو، دبیر ستاد زکات کشور در این باره به جام‌جم می‌گوید: اغلب فقها بر این باور هستند تا زمانی که نیازمندی در شهر محل زندگی ما زندگی می‌کند، باید حتما فطریه را به آن فرد فقیر بدهیم و با وجود آن که امروزه در همه شهرها نیازمند وجود دارد، بنابراین می‌توانیم فطریه‌مان را به فقرای شهرمان بدهیم.

وی با اشاره به اهمیت پرداخت فطریه در فقه شیعه تاکید می‌کند: تا زمانی که فرد فقیری در جمع خویشاوندان ما باشد، باید فطریه را به آن فرد فقیر پرداخت کنیم و در غیر این صورت ‌باید فطریه را به همسایه فقیر خود بدهیم؛ اگر باز هم قادر به انجام این کار نبودیم، باید فطریه را به مسجد محل یا امام‌جماعت مسجد تحویل دهیم تا او بتواند این فطریه را به فقرای محل برساند.

نبی‌لو با اشاره به وجود سودجویی برخی افراد و گروه‌ها از صندوق‌های فطریه اظهار می‌کند: برای جلوگیری از سوء‌استفاده‌های احتمالی،‌ مردم از طریق همین سه شیوه به پرداخت فطریه اقدام کنند، ‌زیرا ممکن است در غیر این صورت از فطریه‌ها سوء‌استفاده شود؛ حتی اگر نتوانستند فطریه‌هایشان را به مسجد محل بدهند،‌ می‌توانند فطریه‌ها را به همان مسجدی تحویل دهند که در آن نماز عید فطرشان را برگزار می‌کنند.

بسیاری از مردم گمان می‌کنند که می‌توانند فطریه خود را در هر امر خیری که پیش می‌آید، مصرف کنند و حتی گاه برخی انجمن‌ها اعلام می‌کنند که مثلا برای تجهیز ساختمان انجمن خیریه و مواردی از این دست، نیاز به فطریه‌های مردم دارند، اما دبیر ستاد زکات کشور در این درباره می‌گوید: اکثر فقها می‌گویند تا زمانی که در شهری فقیر وجود دارد، حتی پرداخت فطریه برای ساخت مسجد و مدرسه هم جایز نیست. وی با بیان این‌که فطریه مثل زکات است، تاکید می‌کند: تا وقتی که فقیر هست، فطریه فقط به فرد فقیر می‌رسد؛ به همین دلیل پیشنهاد می‌کنیم که مردم فطریه‌شان را خودشان به طور مستقیم به دست افراد فقیری که می‌شناسند، برسانند.

نبی‌لو با اشاره به مشکلات اخیر زلزله‌زدگان آذربایجان شرقی‌ عنوان می‌کند: برخی از مراجع تقلید مثل آیت‌الله مکارم‌شیرازی و آیت‌الله صافی گلپایگانی، اجازه مصرف فطریه‌ها در راه کمک به زلزله‌زدگان اخیر کشورمان را صادر کرده‌اند.

وی می‌افزاید: البته فقط افرادی که از این مراجع دینی تقلید می‌کنند می‌توانند فطریه‌های خود را به زلزله‌زدگان اعطا کنند و در غیر این صورت باید به فتوای مرجع تقلیدشان عمل کنند.

دفتر آیت‌الله سیستانی اعلام کرد که میزان زکات فطریه برای هر نفر سه کیلوگرم گندم است که مبلغ ریالی آن برابر است با حداقل 2500 تومان و میزان کفاره (یک مد طعام) 750 گرم نان، آرد یا ماکارونی است که معادل ریالی آن ده هزار ریال برابر با یکهزار تومان است.همچنین دفتر آیت‌الله‌ حسین وحید خراسانی نیز اعلام کرد میزان زکات فطریه 2500 تومان و میزان کفاره (یک مد طعام) 750 گرم گندم است که معادل ریالی آن برابر است با ده هزار ریال برابر با یکهزار تومان.

دفتر آیت‌الله نوری همدانی نیز میزان فطریه را 2500 تومان و میزان کفاره (یک مد طعام) را 700 تومان اعلام کرد. همچنین دفتر آیت‌الله مکارم شیرازی اعلام کرد که اگر قوت غالب مومنین و روزه‌داران گندم باشد، ‌باید به ازای هر نفر مبلغ 2500 تومان به عنوان زکات فطریه پرداخت کنند و میزان فطریه افرادی که قوت غالب آنان برنج باشد، مبلغ 7000 تومان است.