عیدی تلخ «شیرین»

شیرین بعد از این‌که توان صحبت کردن را به دست آورد، به ماموران گفت: مدتی قبل به طور اتفاقی با پسر 25 ساله‌ای به نام جشمید آشنا شدم. او به من ابراز علاقه می‌کرد و بعد از مدتی من هم احساس کردم او را دوست دارم. جمشید می‌گفت قصد دارد با من ازدواج کند اما بعداز مدتی وقتی فهمیدم او سابقه‌دار است، نسبت به تصمیمی که گرفته بودم، مردد شدم. با وجود این، همچنان با جمشید رابطه داشتم چون او مرا تهدید می‌کرد و هر دفعه خلاف میلش رفتار می‌کردم، مرا به باد کتک می‌گرفت.

این دختر ادامه داد: من مطمئن بودم اگر با جمشید ازدواج کنم، خودم را بدبخت خواهم کرد ولی از طرفی به خاطر رفتارها و تهدیدهای او چاره‌ای نداشتم جز این‌که به خواسته‌هایش گوش کنم. بعد از مدتی جمشید نسبت به من دچار شک شد و می‌گفت من با پسر دیگری رابطه برقرار کرده‌ام. هرچه به او توضیح می‌دادم اشتباه می‌کند و من به وی خیانت نکرده‌ام باور نمی‌کرد تا این‌که بعد از سال تحویل تماس گرفت و گفت می‌خواهد مرا ببیند. من هم در یکی از آلاچیق‌های بلوار تهرانسر با او قرار گذاشتم. وقتی همدیگر را دیدیم جمشید سرصحبت را باز کرد او با خودروی پژو 206 یکی از دوستانش به آنجا آمده بود و یک بطری در دست داشت به من گفت بطری مشروب است. همان موقع شک کردم که چرا آن را در ماشین نگذاشته و به دست گرفته است.

شیرین درباره نحوه وقوع اسیدپاشی توضیح داد: جمشید دوباره همان بحث قدیمی را پیش کشید و از من درباره رابطه با پسری دیگر بازخواست کرد. باز هم توضیح دادم تصور او اشتباه است اما حرفم را باور نکرد و در یک لحظه مایعی را که داخل بطری بود روی صورتم پاشید و فرار کرد. من بشدت دچار سوزش شده بودم و از درد فقط فریاد می‌کشیدم.

در حال حاضر کارآگاهان پلیس آگاهی در تعقیب جمشید هستند؛ این در حالی است که شیرین نیز همچنان تحت درمان قرار دارد و هنوز احتمال نابینا شدن او از بین نرفته است.

هدی عمید، وکیل دادگستری:اسیدپاشی جرمی است با سابقه طولانی اما قطعا دلایل بسیاری سبب شده‌ تا امروز ما با موج شدیدی از ارتکاب این جرم مواجه باشیم. اسیدپاشی به خاطر ماهیت خشن و کریه آن و نیز آسیبی که به فرد قربانی و نیز جامعه وارد می‌کند، بسیار شدیدتر از جرایم دیگر است. بدون شک علل و ریشه‌های این پدیده و راه‌های مبارزه با آن را بیشتر باید در جامعه جست تا در خود مجرم.

نکته مهم اول این است که در یک سیستم قضایی، نقص در تعریف یک جرم و نیز نبودن مجازات مناسب با آن می‌تواند نقش زیادی در افزایش ارتکاب آن جرم ایفا کند. در جرم اسیدپاشی تنها قانونی که به طور خاص به این موضوع پرداخته لایحه‌ای است مربوط به پاشیدن اسید مصوب سال 37 که قسمت ابتدای ماده به دلیل تصویب قانون مجازات اسلامی، نسخ ضمنی شده اما قسمت اخیر آن همچنان قابل اعمال است. علاوه بر این‌که مواد قانونی مربوط به قصاص عضو نیز در این زمینه وجود دارد که به دلیل عدم امکان اجرای آنها، در عمل مجازات محسوب نمی‌شوند. تنها مجازاتی که این روزها شاید بیشترین مبنای صدور رای را تشکیل می‌دهد احکام مربوط به دیه است که از قدرت بازدارندگی بسیار کمی برخوردار است. بنابراین جای خالی قانونی دقیق و صریح در خصوص جرم اسیدپاشی که متناسب با دنیای امروز و فراوانی وقوع این جرم باشد، بشدت احساس می‌شود.

اما چطور می‌توان وقوع این جرم را کنترل کرد؟ در یک نگاه سطحی و سریع، تشدید مجازات بهترین و سریع‌ترین راهکار به نظر می‌رسد. باید دقت کرد اگرچه از مهم‌ترین کارکردهای مجازات، ارعاب مجرمان آینده است اما عوامل بسیار دیگری در تاثیر‌گذاری یک مجازات در ظاهر سنگین و شدید، دخیل هستند. از آن جمله می‌توان به ​ آشنا نبودن مردم با مهارت‌های ارتباطی و مهارت‌های زندگی، نفوذ تفکرات مردسالارانه در لایحه‌های مختلف اجتماع و وضعیت نابسامان مردم از لحاظ روانی و سردرگمی مردم در گذار از سنت به مدرنیته اشاره کرد. شناخت این عوامل و تلاش در جهت رفع آنها قطعا می‌تواند بیشترین نقش را در افزایش تاثیر‌گذاری مجازات‌ها داشته باشد. اجرای مجازات‌های سنگین به تنهایی اگرچه ممکن است به شکل موقت سبب کاهش جرم شود اما راهکار نهایی نیست و خودش به نوعی می‌تواند آستانه خشونت‌پذیری جامعه را بالا ببرد.

بخش عمده‌ای از مقابله با جرم را پیشگیری از وقوع آن تشکیل می‌دهد. متاسفانه در حال حاضر بسیاری از تهدیدات کلامی، بی‌اهمیت تلقی شده و پیگیری جدی در مورد آنها صورت نمی‌گیرد. در صورتی که شرایط باید به نحوی فراهم شود تا در صورت وقوع هرگونه تهدیدی، قربانی و اطرافیانش بسرعت اقدام به طرح شکایت کنند و مسوولان نیز در کوتاه‌ترین زمان برخورد لازم را انجام دهند.

همچنین افزایش آگاهی جامعه از طریق ارائه آموزش‌های عمومی به مردم برای شناخت اسید، انواع آن و نحوه رفتار اولیه با فرد آسیب‌دیده یا تشخیص موقعیتی که احتمالا مجرم قصد دارد اقدام به اسیدپاشی کند و از سوی دیگر مجهز کردن تمامی بیمارستان‌ها، درمانگاه‌ها و کلینیک‌ها به تجهیزات و دانش لازم برای انجام اقدامات پزشکی سریع در جهت بهبود فرد آسیب دیده نیز می‌تواند موثر باشد.

کلثوم کریمی، روان‌شناس:اسیدپاشی مانند بسیاری جرایم دیگر به دو شکل گروهی و فردی صورت می‌گیرد. جنایت در گروه، عموما خشن‌‌تر و عمیق‌تر از جنایات فردی است. روان‌شناسی این 2 مقوله نیز متفاوت است. مثلا درباره پرونده 3 نوجوانی که هنگام سرقت دست به اسیدپاشی زده بودند، این مساله را می‌توان اقدامی نه صرفا به دلیل مشکلات مالی، بلکه به دلیل حس جنون‌آمیز لذت بردن از رنج کشیدن دیگران دانست.

اما در مورد اسیدپاشی‌های فردی موضوع از قرار دیگری است. شیوه‌های اعمال خشونت، همه جنایت و بزه هستند و نمی‌توان ریشه‌های آنها را از هم تفکیک کرد. کسی که دست به اسیدپاشی می‌زند، ممکن است همان انگیزه‌های جنایات دیگر را داشته باشد اما این‌که چرا از اسید استفاده کرده، دلایل مختلفی دارد.عده‌ای که مشکلات روانی خاصی دارند، از پاشیدن اسید به چهره فرد منفورشان و زشت کردن او احساس لذت می‌کنند. عده دیگری می‌خواهند به قربانی لطف کنند. این افراد فکر می‌کنند کشتن گناه دارد و فرد را نمی‌کشند، اما با پاشیدن اسید به او درس عبرت می‌دهند. عده‌ای هم به دلیل راحت‌تر بودن استفاده از اسید نسبت به آلات جرم دیگر، از آن استفاده می‌کنند. اسید را می‌توان از دور پاشید و بدون درگیری، قربانی را از پای درآورد.

در این مورد به نظر می‌رسد انگیزه انتقام جویی قوی‌تر از سایر انگیزه‌ها بوده و خواستگار این دختر جوان به خاطر شکی که به دختر داشته می‌خواسته از او انتقام بگیرد. می‌خواسته با از بین بردن زیبایی‌اش، او را برای همیشه از چنگ دیگران در بیاورد و به خیال خودش درس ادبی به او بدهد که دیگر هرگز با کس دیگری نباشد.از سوی دیگر، هر کسی نمی‌تواند چنین قساوت قلبی از خود بروز دهد. در بسیاری موارد، افراد برای این‌که برای انجام یک رفتار خشونت‌بار جرات پیدا کنند، مواد مخدر صنعتی مصرف می‌کنند. شیشه یکی از خطرناک‌ترین محرک‌هاست. ممکن است این فرد نیز با توجه به سابقه‌ای که از او ذکر شده ، پیش از انجام اسیدپاشی ماده مخدر مصرف کرده باشد. در مورد مواد مخدر سنتی، معمولا بعد از مصرف، کمتر شاهد پرخاشگری مصرف‌کننده هستیم، بلکه مصرف‌کننده در حالت خماری و تا زمانی که ماده را مصرف کند، پرخاشگر است و ممکن است دست به هر کاری بزند تا آن را به دست آورد، اما مواد صنعتی یا مواد محرک بشدت توهم‌زا هست و فرد کارهایی که جرات انجامش را در حالت عادی ندارد، با مصرف شیشه انجام می‌دهد. آنچه با مصرف شیشه اتفاق می‌افتد، تحریف واقعیت و دگرگونی شدید واقعیت است. از این‌رو این افراد به کاری که می‌کنند و حتی عاقبت آن هم فکر نمی‌کنند. در جرایم بسیار خشن، اخیرا شاهد رد پای این نوع مواد مخدر هستیم.

دکتر علیرضا کیهان‌نیا، مشاور خانواده: بی‌شک منطقی نیست به خاطر ترس از یک اسیدپاش، به او پاسخ مثبت داد. ولو به صورت صوری. توصیه ما به دخترخانم‌ها این است که سنجیده «نه» بگویند. مثلا بگویند تو پسر خوب و مناسبی هستی و من به تو علاقه دارم. اما پدر و مادرم مخالف هستند و من باید از آنها اطاعت کنم. نمی‌توانم رودرروی آنها بایستم. یا مثلا می‌تواند بگوید که من قصد ازدواج ندارم، به مادرم وابستگی شدید دارم و نمی‌خواهم ازدواج کنم. یا می‌خواهم درس بخوانم و روی پای خودم بایستم.

بهتر است دختر خانم‌ها خیلی زود و در همان ابتدا موضع خود را مشخص کنند و نه بگویند. چرا که بیشتر اسیدپاشی‌ها به این دلیل اتفاق افتاده که دختر خانم ابتدا دل پسر را خوش کرده است یا به لحاظ اقتصادی او را مورد سوءاستفاده قرار داده است. در این شرایط مرد احساس می‌کند گول خورده و با او بازی شده است. بهتر است دخترها به این موضوع توجه کنند.

باید توجه داشت کسی که اسیدپاشی می‌کند، فاقد اعتماد به نفس یا در اصطلاح عزت نفس است. خودباوری ندارد و احترامی برای خودش قائل نیست. کسی که اعتماد به نفس ندارد در برابر «نه» دیگران به هم می‌ریزد. اما «نه» گفتن به چه صورتی باید باشد؟

اگر مرد احساس کند که جواب «نه» دختر مورد علاقه‌اش به خاطر مرد دیگری بوده، نسبت به دختر احساس تنفر پیدا می‌کند و بخش ناسالم درونش بیدار می‌شود. به دنبال آن دست به عملیات تخریبی می‌زند که می‌تواند انواع خشونت‌ها از جمله اسیدپاشی باشد. اگر مرد احساس کند که دختر خانم او را نمی‌خواهد و «نه» وی به خاطر ناتوانی و ضعف فرد بوده، باز​هم به هم می‌ریزد و تعادل روانی خود را از دست می‌دهد و دست به کارهای خشونت بار خواهد ‌زد.اگر دختر خانم به مرد بگوید به این دلیل او را نپذیرفته که خواستگار بهتری دارد و کس دیگری را به او ترجیح می‌دهد، باز هم از کوره به در می‌رود و دست به کارهای خطرناک می‌زند. توجه داشته باشید که حالت اول و سوم با هم متفاوت هستند. در حالت اول دختر صحبت از عشق می‌کند و می‌گوید کس دیگری را دوست دارد. در حالت سوم می‌گوید که خواستگار بهتری دارد، اگر چه عشق در میان نیست. در هر دو حالت خواستگار دچار خشم می‌شود و احساس ضعف و ناتوانی می‌کند.

سارا لقایی