سریال‌های خیالی نمی‌سازم

این سریال در تعطیلات نوروزی امسال موفق شد گوی سبقت را از دیگر رقبایش برباید و در صدر جدول پرمخاطب‌ترین کارهای نوروز 91 قرار بگیرد.

سیروس مقدم پس از ساخت بیش از 20 سریال به شناخت خوبی از مخاطب تلویزیونی دست یافته است.

بیشتر سریال‌های این کارگردان همچون پلیس جوان، نرگس، اغما، رستگاران و زیر هشت در زمان خود جزو محبوب‌ترین کارهای در حال پخش بوده‌اند.

به بهانه پخش سریال نوروزی چک برگشتی که با استقبال مخاطبان مواجه شد، با سیروس مقدم همصحبت شدیم.

در سریال «چک برگشتی» همچنان به نقد معضلات اقتصادی جامعه پرداخته‌اید. در چاردیواری شخصیت‌هایتان با مشکل بیکاری دست و پنجه نرم می‌کردند. در پایتخت یک خانواده بی‌خانمان را به تصویر کشیدید و در «تا ثریا» به مساله رباخواری در جامعه پرداختید. در چک برگشتی هم دوباره آدم‌هایی را نشان می‌دهید که به قول خودتان فقیر نیستند و در مقطعی دچار بی‌پولی شده‌اند. ظاهرا تنگناهای اقتصادی مردم جامعه برای شما خیلی اهمیت دارد. درست است؟

به هر حال بنده در همین جامعه زندگی می‌کنم و اگر قرار باشد برای مردم اینجا سریال بسازم، نمی‌توانم از مسائل پیرامونم غافل شوم. من وسیله نقلیه ندارم و با تاکسی و آژانس این طرف و آن طرف می‌روم. تلفن همراه ندارم و با مردم رودررو صحبت می‌کنم. خیلی از مسافت‌ها را پیاده راه می‌روم. در تاکسی با دقت به پیاده‌روها نگاه می‌کنم. من نمی‌توانم فارغ از مسائل مردم در خیال و رویا سریال بسازم. اگر سریال‌های خیالی بسازم، مردم حرفم را نمی‌فهمند. متوجه نمی‌شوند من از کدام آدم‌ها دارم صحبت می‌کنم و کدام خیابان را به تصویر کشیده‌ام.

در این کارهایی که اسم بردید مردمی را می‌بینیم که دغدغه‌های مشترکی دارند. بنده اگر در جامعه دیگری زندگی می‌کردم مسائل دیگری را مطرح می‌کردم. من قشر متوسط جامعه را نشان می‌دهم. یعنی آدم‌هایی که نه خیلی فقیرند و نه خیلی پولدار. به نظر من بیشترین قصه‌ها متعلق به آدم‌های طبقه متوسط است. تورم و گرانی دارد، اینها را به زیر خط فقر هل می‌دهد و از طرفی این آدم‌ها تلاش می‌کنند که فقیر نشوند. این شخصیت‌ها بی‌پول‌اند، اما فقیر نیستند. برای جبران بی‌پولی‌شان مجبور می‌شوند یک جاهایی دروغ بگویند و کارهای بدی بکنند، ولی ذات و فطرت پاکی دارند.

وقتی بحث ضعف مطرح می‌شود، این ضعف یک بخش آن برمی‌گردد به بحران‌های اقتصادی و مسوولان ما. یک بخشی از آن هم به موضوع اخلاقیات جامعه مربوط می‌شود. مثلا ما در جامعه‌مان می‌بینیم که دلرحمی و کمک به همنوع دارد ضعیف می‌شود. این نکته به هیچ قانون و دولتمردی برنمی‌گردد و به ضعف اخلاقیات مربوط می‌شود. ما حقوق دیگران را رعایت نمی‌کنیم و یک کم سنگدل شده‌ایم.

در چک برگشتی اضافه بر چیزهایی که شما اشاره کردید بحث مهریه را هم داشتیم. صفحات روزنامه جام‌جم از دو ماه قبل از عید پر از اخبار مربوط به مهریه است. موضوع زندان نداشتن مهریه‌های بالای 110 سکه اواسط اسفند در مجلس تصویب شد. ما همین بحث را وارد قصه‌مان کردیم.

به نظر من نقش جدید او هیچ شباهتی با قبلی‌ها ندارد. در چاردیواری، امیر جعفری نقش جوانی را بازی می‌کرد که آدم ساده‌ای بود. او حاضر شده بود پولی بگیرد و دروغی بگوید. در زیر هشت نقش متعلق به قشر لمپن پایین شهر با روحیات خشن و زمخت بود. در آنجا امیر جعفری هیچ روحیه لطیفی نداشت. در چک برگشتی امیر جعفری باید مجموعه‌ای از اینها را می‌داشت؛ هم باید سادگی را می‌داشت و هم خشونت یک شرخر را. او باید بامزگی‌هایی می‌داشت که خاص خودش بود. لطیف از زمین و زمان طلبکار بود. او داخل تنور رفته بود؛ اما وقتی بیرون آمده بود از شاطر نانوایی طلبکار بود. او این همه بلا سر احمد آورد، اما باز هم دعوایش می‌کرد. لطیف یک روحیه چندوجهی داشت که یک بخشی از آن مربوط به کارهای قبلی‌اش و یک بخش مربوط به خود امیر جعفری بود. او بامزگی‌ها و طنازهایی دارد. اگر لطیف خیلی جدی طراحی می‌شد کار به زیر هشت نزدیک می‌شد. اگر لطیف به سمت شوخی و لودگی می‌رفت، جدیت لحظات گرفته می‌شد. امیر جعفری بخوبی این چند وجه را اجرا کرد. لطیف منفی‌ترین شخصیت سریال است، اما مردم بشدت او را دوست دارند. در اوج نامردی و خرابکاری‌اش باز هم از او بدمان نمی‌آید.

کریم مشرفی نامزد مجلس است و نماینده نیست. در یک شهر ممکن است 200 نفر نامزد بشوند که بخش عمده‌ای از اینها در مرحله اول رد صلاحیت می‌شوند. پس نامزدها می‌توانند اشکالاتی داشته باشند و این عیب نیست. اگر ما نماینده مجلسی را نشان می‌دادیم که نقطه‌ضعف داشت ممکن بود دچار ممیزی شویم، اما ما داریم درباره نامزدی صحبت می‌کنیم. در شهر «دماوند» ‌که ما فیلمبرداری می‌کردیم حدود 17 نفر نامزد شده بودند که چهار پنج نفرشان تایید صلاحیت شدند.

کریم مشرفی آدم بی‌اشکالی نبود. اشتباهاتش را برایتان می‌شمارم. اول این که به رشوه گرفتن فکر کرد. او با یک رشوه‌دهنده قرار گذاشت اما در دقیقه 90 پشیمان شد. همین که به رشوه گرفتن فکر می‌کند معنایش داشتن نقطه‌ضعف است. او پشت چکی را امضا می‌کند که داخل حسابش موجودی نیست. او دامادش را نمی‌شناسد و از سوءاستفاده‌هایش بی‌خبر است. کریم تا یک جایی به اطرافیانش و خانواده‌اش دروغ می‌گوید. همین دروغگویی باعث می‌شود قصه پیچش پیدا کند.

وقتی کریم کنار لطیف قرار می‌گیرد، می‌بینیم که او اصلا جامعه‌اش را نمی‌شناسد. او نامزد مجلس شده اما نمی‌داند در بازداشتگاه‌های ما چه می‌گذرد.

اینها یک بخشی‌اش نقطه‌ضعف اخلاقی است و یک بخشی‌اش نقطه‌ضعف اجتماعی. کریم آدم کاملی نیست، اگر آدم پاک و منزه و بی‌عیبی بود مخاطب با او ارتباط برقرار نمی‌کرد. بیننده از جایی با او ارتباط برقرار کرد که دید او هم آدم خاکی است. آدمی است که یک جاهایی دارد اشتباه می‌کند. از یک جایی کریم مشرفی احساس می‌کند باید مسیرش را عوض کند. پس از شبگردی با لطیف به خودش می‌آید و تصمیم می‌گیرد رشوه را قبول نکند و از صرف هزینه‌های بی‌خود پرهیز کند. وقتی لطیف سخنرانی‌اش را به هم می‌زند، نمی‌آید بگوید حق با این آدم است و من اشتباه کردم. ما یک صحنه داشتیم که خیلی کوتاه شده بود. اطرافیان کریم، لطیف را تحقیر می‌کنند و کریم صدایش درنمی‌آید. درست‌ترین تصمیم کریم این است که برود انصراف بدهد. او می‌فهمد آن‌قدر کامل نشده که وارد مجلس بشود.

ما وقت زیادی نداشتیم برای این که به این بخش بپردازیم. برای همین ترجیح دادیم بیننده یکی دو بار این خانم را ببیند. در مغازه نانوایی گفته می‌شود که سی‌دی تبلیغاتی این خانم در حال پخش است. انگار سی‌دی دست یک نانوا رسیده است. ما برای این که بیننده بفهمد این خانم نامزد شده است تصاویری را به عنوان گفت‌وگوهای تلویزیونی آوردیم و نه تبلیغات تلویزیونی.

احسان رحیم‌زاده‌ -‌ گروه رادیو و تلویزیون